Θουκυδίδης

Ο Θουκυδίδης με τις δημηγορίες του απευθύνεται στους αναγνώστες του κι όχι στους ακροατές των λόγων. Παρουσιάζει τους ρήτορες να εκφράζουν ιδέες που ίσως ούτε καν να τις σκέφτηκαν ή, κι αν τις σκέφτηκαν, δεν τις εξωτερίκευσαν, να βλέπουν τα γεγονότα με μάτι καθάριο, κι ας μην το είχαν πάντοτε. Κι αυτό γιατί ο Θουκυδίδης είναι που σκέφτεται και βλέπει έτσι. Οι ρήτορες των δημηγοριών δεν εκφράζουν γνώμη ατομική. Στις δημηγορίες αναζητείται η πλοκή των ιστορικών γεγονότων, τα αίτια και οι αφορμές που τα προκάλεσαν, τα κίνητρα και οι συνέπειές τους. Γι’ αυτό και εκφωνούνται σε κρίσιμες καμπές της ιστορικής αφήγησης. Θα βρούμε δημηγορία, όπου υπάρχει ανάγκη αιτιολογίας. Συχνά μάλιστα σε μια δημηγορία ο Θουκυδίδης περιλαμβάνει τα κύρια σημεία πολλών δημηγοριών που εκφωνήθηκαν σε διάφορους τόπους και από διάφορα πρόσωπα, για να δώσει με συμπύκνωση τους παράγοντες που οδήγησαν στην πορεία των γεγονότων που αφηγείται σ’ ένα σημείο του έργου του. Οι δημηγορίες -που καλύπτουν πάνω από το ένα πέμπτο όλου τού έργου του (περνούν τις 40) και που περίπου το ένα τρίτο τους βρίσκεται στα 4 πρώτα βιβλία- μας δίνουν το αληθινό ανάστημα του μεγάλου ιστορικού. Είναι συμπύκνωση σκέψεων, αισθημάτων συλλογισμών, ψυχολογικών καταστάσεων ατόμων και κοινωνιών ολόκληρων που μόνο Θουκυδίδης μπορούσε να συγκεράσει με τον δικό του λόγο. (…)

Μετά την υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών, την απόπειρα δολοφονίας του και την ήττα του στις εκλογές, αυτοεξόριστος στο Παρίσι, ο Ελευθέριος Βενιζέλος αποφάσισε να ασχοληθεί με τη μετάφραση του Θουκυδίδη. [...] Η μετάφρασή του έγινε χωρίς το σύμπλεγμα του ειδικού φιλολόγου ο οποίος, από τον φόβο μην του διαφύγει κάποιος ρηματικός τύπος του πρωτοτύπου, αδιαφορεί για το αν θα στριμώξει τον αναγνώστη σε κάποια άκομψη διατύπωση που θα διακόψει τη ροή της σκέψης του, άρα για το δικαίωμα στην απόλαυση που σου προσφέρει ένας από τους μεγαλύτερους συγγραφείς του πολιτισμού μας. Απέδωσε τα ελληνικά του Θουκυδίδη στα δικά του ελληνικά. Στη γλώσσα που μιλούσε και με την οποία σκεφτόταν. Σήμερα αυτήν τη γλώσσα εμείς την αποκαλούμε "απλή καθαρεύουσα". Ο Θουκυδίδης του Βενιζέλου είναι η απόδειξη, μία από τις αποδείξεις, που αναιρούν τα επιχειρήματα του γλωσσικού μανιχαϊσμού μας. Αυτός καταδίκασε την καθαρεύουσα ως γλώσσα τεχνητή. Η εκπαίδευσή μας την έχει εξορίσει παραγνωρίζοντας ότι σημαντικά έργα της λογοτεχνίας μας, άρα ένα σημαντικό κεφάλαιο του δικού μας πολιτισμού, έχουν γραφτεί στην καθαρεύουσα. Κι όταν μια γλώσσα μπορεί να δημιουργήσει λογοτεχνία, μόνο τεχνητή δεν είναι. Η απόδοση του Θουκυδίδη από τον Ελευθέριο Βενιζέλο είναι ένα από τα λογοτεχνικά μνημεία της σύγχρονης Ελλάδας. (από το εισαγωγικό σημείωμα του Τάκη Θεοδωρόπουλου) Η πολιτική ιστορία του Θουκυδίδη είναι σίγουρα ελληνική εφεύρεση. Πρόκειται για την αναζήτηση της ισχύος στις σχέσεις των κοινωνιών, αλλά ειδικότερα στην πόλη-κράτος, μια ιδεώδη κοιτίδα για την ανάπτυξη του πολιτισμού. Η αφοσίωση στο πνεύμα της πόλης προϋποθέτει μια πίστη του πολίτη, πίστη σχετική με τη χριστιανική πίστη στην αθανασία της ψυχής. Χωρίς την αφοσίωση αυτή, ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης δεν θα μπορούσαν να αφιερώσουν κάποια από τα σημαντικότερα έργα τους στο καλό της πολιτείας. (από το εισαγωγικό σημείωμα του Θάνου Μ. Βερέμη)

Μια προσιτή και σύγχρονη προσέγγιση των πιο εμβληματικών ομιλιών από την Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου του Θουκυδίδη, η οποία οδηγεί τον αναγνώστη στην ουσία της εκτεταμένης γνώσης του συγγραφέα σχετικά με θέματα διπλωματίας, εξωτερικής πολιτικής και πολέμου. Γιατί τα έθνη οδηγούνται σε πόλεμο; Για ποιες αξίες είναι πρόθυμοι να πεθάνουν οι πολίτες; Τι δικαιολογεί την εισβολή σε μια ξένη χώρα; Και η τεκμηρίωσή της την κάνει σωστή; Για σχεδόν 2.500 χρόνια, φοιτητές, στοχαστές και πολιτικοί και στρατιωτικοί ηγέτες διαβάζουν τις εύγλωττες και οξυδερκείς ομιλίες από την Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου του Θουκυδίδη, αναζητώντας έμπνευση από τη διορατικότητά του σε θέματα στρατιωτικών συγκρούσεων, διπλωματίας και αντιδράσεων ανθρώπων και χωρών σε περιόδους κρίσης. Στο βιβλίο "Θουκυδίδης: Περί πολέμου", παρουσιάζονται οι πιο επιδραστικές και ενδιαφέρουσες ομιλίες του σε μια νέα ερμηνευτική προσέγγιση από τη Johanna Hanink, η οποία συνοδεύεται από μια διαφωτιστική εισαγωγή, αναλυτικές σημειώσεις, καθώς και από το πρωτότυπο κείμενο σε παραβολή με το μεταφρασμένο. Το αποτέλεσμα, μια εξαιρετικά προσιτή εισαγωγή στο μακροσκελές και απαιτητικό έργο του Θουκυδίδη "Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου", η οποία μυεί τον αναγνώστη στο έργο του διαχρονικού στοχαστή.

Οι μεγάλες διδαχές του προπάτορα της "ρεάλ πολιτίκ", βγαλμένες μέσα απο την Ιστορία του: για το κράτος και την εξουσία, για τον πόλεμο και την ειρήνη, για την ελευθερία και τη δημοκρατία, για την ανθρώπινη φύση. Σκέψεις εντυπωσιακά επίκαιρες, και διαχρονικά αποκαλυπτικές, από τον μεγαλύτερο ίσως πολιτικό συγγραφέα όλων των εποχών".

Ο «Επιτάφιος» είναι τρανό δείγμα φανατισμού. Αυτός ο λόγος του Περικλή είναι μαζί με την αρμονία του και κήρυγμα πάθους, που συμπορεύεται με τον πόνο και το θάνατο αλλά και με το συναίσθημα της υπεροχής. Όσο κι αν μόνον να εικάζουμε μπορούμε το βαθμό συμμετοχής του Θουκυδίδη στο πλαίσιο του «Επιταφίου», μπορούμε ωστόσο να προβληματιζόμαστε και πάνω στη γνώμη ότι ο ιστορικός βρίσκεται στη σκιά του μεγάλου πολιτικού και ρήτορα, όταν αυτός εκφωνούσε τον «Επιτάφιο», μνημείο αρετής και τόλμης. Πρέπει να σημειώσουμε ότι ο Θουκυδίδης μένει μακριά από τις πολιτικές παρατάξεις και από ιδεολογίες. Επικρίνει όμως αδίστακτα τους δημοκρατικούς για τα λάθη τους και για τις παρεκκλίσεις τους από τους κανόνες της γνήσιας δημοκρατίας, αυτής που εγκωμιάζει ο Περικλής, ενώ συγχρόνως κατηγορεί την ολιγαρχία και τους οπαδούς της, και μάλιστα αυτούς που διαδραμάτισαν κάποιο ρόλο στα πράγματα της πολιτικής ζωής στη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου. Η αντικειμενικότητα του ιστορικού είναι αρετή του. Κάποιες ασήμαντες παρεκκλίσεις του δεν αναιρούν τον κανόνα. Η αντικειμενικότητά του στο ξεδίπλωμα των διαδραματιζόμενων στο προσκήνιο της ιστορίας είναι η δύναμή του. Επικρίνει το δίκαιο του ισχυρού και την επιβολή της βίας». (…)