Ηλίας Βενέζης

Στη "Γαλήνη" ο Βενέζης αφηγείται την ιστορία μιας ομάδας προσφύγων από την Μικρασία, που έρχονται να εγκατασταθούν, το 1923, στην έρημη τότε γη της Αναβύσσου. Από την ομαδική απόγνωση ξεχωρίζουν σιγά σιγά τα πρόσωπα, το πάθος για τη ζωή που πρέπει να συνεχιστεί, τα όνειρα που ριζώνουν για να χτυπηθούν και πάλι από τη μοίρα, η αναζήτηση της λύτρωσης και της γαλήνης.

non-exchangeable & non-refundable

Ο Ηλίας Βενέζης (Αϊβαλί, 4/17 Μαρτίου 1904 Αθήνα - 3 Αυγούστου 1973), στα πενήντα χρόνια (1924-1973) της πλούσιας συγγραφικής παραγωγής του, εξέδωσε, όσο ζούσε, είκοσι δύο βιβλία: επτά συλλογές διηγημάτων, τέσσερα μυθιστορήματα, ένα θεατρικό έργο, τέσσερα ταξιδιωτικά και έξι ακόμα έργα ("αφηγήσεις" και "χρονικά"). Δεν πρόλαβε να δει τυπωμένο το τελευταίο βιβλίο που είχε ετοιμάσει, το Μικρασία, χαίρε, το οποίο κυκλοφόρησε λίγο μετά το θάνατό του.
Μεγάλο ωστόσο, μέρος του έργου του παραμένει ακόμα διάσπαρτο στον Τύπο (ημερήσιο και περιοδικό), με συνέπεια, πενήντα πέντε χρόνια μετά τον θάνατό του, να μην έχουμε σχηματίσει ολοκληρωμένη εικόνα της συγγραφικής του προσωπικότητας. Ο Βενέζης, ως συντάκτης "εφήμερων" κειμένων, μάς είναι ουσιωδώς άγνωστος, μολονότι και αυτή η πλευρά του, ποσοτικά και ποιοτικά, είναι ιδιαίτερα αξιόλογη. Αν ναι, έως αυτή την στιγμή, δεν διαθέτουμε συστηματική καταγραφή των δημοσιευμάτων του στον Τύπο, και άρα δεν γνωρίζουμε τον ακριβή αριθμό τους, μπορούμε να πούμε ότι, κατά προσέγγιση, ξεπερνούν τα εννιακόσια.
Αυτήν ακριβώς την άγνωστη πλευρά του Βενέζη φιλοδοξεί να αναδείξει η ανά χείρας έκδοση. Είναι όμως ευνόητον ότι ο πολύ μεγάλος αριθμός και, κυρίως, η θεματική (και όχι μόνον) ανομοιογένεια των "εφήμερων" κειμένων δεν επέτρεψαν μια συγκεντρωτική έκδοσή τους, αλλά επέβαλαν ως μόνη ενδεδειγμένη λύση την επιλογή τους. Συνολικά, η επιλογή μας, αυτή τη στιγμή, αριθμεί πάνω από πεντακόσια κείμενα.
Στον παρόντα τόμο, από το σύνολο των επιλεγμένων κειμένων, περιέχονται τα πρώτα 174, τα οποία δημοσιεύτηκαν από το 1924 έως και τον Δεκέμβριο του 1952, είναι χωρισμένα σε δύο μέρη, με χρονολογική κατάταξη στο εσωτερικό κάθε μέρους: άρθρα επιφυλλίδες κ.ά.π. (154), συνεντεύξεις και επιστολές (20).
Η έκδοσή μας είναι σχολιασμένη: Όπου  κρίθηκε απαραίτητο, έχουν προστεθεί υποσημειώσεις των επιμελητών, στις οποίες διασαφηνίζονται σημεία των κειμένων και δίνονται στοιχειώδεις πληροφορίες για πρόσωπα και γεγονότα για τα οποία γίνεται λόγος.

"Το μυθιστόρημα των τεσσάρων" γράφτηκε κάτω από ιδιότυπες συνθήκες οι οποίες εξηγούν την όλη δομή του, τον αποσπασματικό του χαρακτήρα, καθώς επίσης το κέφι που το διαπνέει, την επινόηση περίπλοκων καταστάσεων και μυστηρίων - όχι τόσο, υποψιάζεται κανείς, για να κινηθεί το ενδιαφέρον των αναγνωστών, όσο κυρίως για να δούμε πώς θα ξεμπλέξει από τις κακοτοπιές ο φίλος συγγραφέας που ακολουθεί. Με το πνεύμα αυτό, του παιχνιδιού και του πειραματισμού, θα' πρεπε ίσως να πλησιάσουμε κι εμείς "Το μυθιστόρημα των τεσσάρων".

Το βιβλίο της σκλαβιάς Tο "Νούμερο 31328" είναι η ίδια η ταυτότητα του συγγραφέα, τότε που παιδί δεκαοκτώ χρόνων οδηγήθηκε από τους Tούρκους στα κάτεργα της Aνατολής. Tο βιβλίο είναι ένα συγκλονιστικό χρονικό "γραμμένο με αίμα", όπως επεσήμανε ο Bενέζης, προσθέτοντας: "Λέω για την καυτή ύλη, για τη σάρκα που στάζει το αίμα της και πλημμυρίζει τις σελίδες του". Στην αρχική του μορφή γράφτηκε το 1924 και ξαναδουλεύτηκε το 1931, οπότε εκδόθηκε για πρώτη φορά. H επιτυχία που σημείωσε τότε ήταν τεράστια, ακόμα και έξω από τον ελληνικό χώρο. Ο Ηλίας Βενέζης (το βιβλίο-μαρτυρία είναι γραμμένο στο πρώτο πρόσωπο και με το πραγματικό όνομα του αφηγητή-συγγραφέα) γεννήθηκε στο Αϊβαλί το 1904. Ήρθε στην Ελλάδα με τη μικρασιατική καταστροφή. Θεωρείται ένας από τους κυριότερους εκπροσώπους της "γενιάς του '30" στη νεοελληνική πεζογραφία.

Πάνε είκοσι ένα χρόνια από το 1924 που έγραψα στην πρώτη του μορφή, γυρίζοντας, παιδί, απ'τα κάτεργα της Ανατολής, το χρονικό τούτο. Το ξαναδούλεψα στο 1931 όταν βγήκε σε βιβλίο. Από τότε δεν το είχα πιάσει στα χέρια μου. Με είχε πολύ βασανίσει όταν το έγραφα, με είχε αναστατώσει το επίμονο στριφογύρισμα στην πυκνή και φοβερή ύλη της πικρής αυτής ζωής που έπρεπε να πάρει έκφραση. Είχα τότε περάσει πολλές νύχτες που, κυνηγημένος απ' τους εφιάλτες και τις αναμνήσεις, δεν μπορούσα να βρω καταφύγιο μήτε στον ύπνο. Γι'αυτό, όταν βγήκε πια σε βιβλίο το Νούμερο 31328, δεν τολμούσα, δεν ήθελα να το ξαναδώ - τελοσπάντων η ζωή, όταν είσαι γέρος και είσαι νέος, έχει τόση δύναμη, σου το επιβάλλει να θ έ λ ε ι ς να ξεχνάς. (από τον Πρόλογο του συγγραφέα στη δεύτερη αναθεωρημένη έκδοση [1945]) Αφιερωμένο στην "τυραγνισμένη μητέρα" του και "σ' όλες τις μητέρες του κόσμου", το "Νούμερο 31328" αποτελεί μια από τις συγκλονιστικότερες μαρτυρίες της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Δημοσιευμένο για πρώτη φορά σε συνέχειες στην εφημερίδα "Καμπάνα" της Μυτιλήνης, που εξέδιδε και διηύθυνε ο Στράτης Μυριβήλης, το "Νούμερο 31328" αφηγείται με καθηλωτικό ρεαλισμό τις απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης στα τάγματα εργασίας, τα οποία είχαν συγκροτήσει οι Τούρκοι από αλλοεθνείς στρατεύσιμους μετά την κατάρρευση του μικρασιατικού μετώπου και την άτακτη υποχώρηση του ελληνικού στρατού. Σε αυτά τα τάγματα βρέθηκε και ο δεκαοκτάχρονος Βενέζης από το Αϊβαλί, μαζί με χιλιάδες Έλληνες της Μικράς Ασίας, από τον Σεπτέμβριο του 1922 μέχρι τα τέλη του 1923. Το βιβλίο μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες και εκτιμήθηκε διεθνώς και ζώντος του Βενέζη. Η παρούσα, νέα μονοτονική έκδοση συνοδεύεται από εκτενές επίμετρο, στο οποίο δίνεται το ιστορικό πλαίσιο των διωγμών κατά των Ελλήνων της Οθωμανικής αυτοκρατορίας την περίοδο 1908-1923, καθώς και από γλωσσάριο.