Γιάννης Μαρής

Η δράση του μυθιστορήματος αρχίζει το πρωινό της 4ης Αυγούστου 1938, στην επέτειο της επιβολής της δικτατορίας του Ιωάννη Μεταξά, με εορτασμό που τελείται στο Στάδιο, με νεολαίους μελανοχίτωνες της Ε.Ο.Ν. και προπαγανδιστικούς λόγους. Στην Αθήνα κυριαρχεί ο περιβόητος Μανιαδάκης και η μυστική αστυνομία του. Ο Τύπος και το ραδιόφωνο ελέγχονται. Στους τοίχους της πόλης είναι κολλημένες τεράστιες γιγαντοαφίσες του δικτάτορα. Ο ήρωας, ένας ανερχόμενος δημοσιογράφος, δέχεται ένα πρωινό τηλεφώνημα από την κοπέλα που είχε ερωτευθεί πολλά χρόνια πριν, όταν ήταν ακόμη φοιτητής. Εκείνη είναι πλέον η σύζυγος του διάσημου Τζων Αυλακιώτη, ο οποίος έχει εξαφανιστεί χωρίς να αφήσει ίχνη. Έτσι αρχίζει η αναζήτηση μαζί με την έρευνα για έναν άνθρωπο πασίγνωστο στο παρόν αλλά με ανεξιχνίαστο παρελθόν. Σκόρπια στοιχεία άλλοτε τον παρουσιάζουν ως φιλοβασιλικό και άλλοτε ως Βενιζελικό, άλλοτε ως γαλλόφιλο κι άλλοτε ως αγγλόφιλο ή και γερμανόφιλο με ύποπτες συναλλαγές. Η δράση, καταιγιστική, εκτυλίσσεται σε ένα σκηνικό επικίνδυνο, με πολλές παγίδες και συγκρουόμενα συμφέροντα. Ο Μαρής, μετά τη Μεταπολίτευση, υπογράφει το πιο πολιτικό του μυθιστόρημα, το προτελευταίο στο σύνολο της τεράστιας παραγωγής του και ένα από τα καλύτερά του.

Οι Εκδόσεις Άγρα συνεχίζουν με την "Κυρία της Νύχτας", μετά τον 13ο επιβάτη, την έκδοση σε βιβλίο των άγνωστων μυθιστορημάτων του Γιάννη Μαρή από εφημερίδες και περιοδικά. Η Λιάνα Περέζ ντύθηκε με ιδιαίτερη προσοχή. Περιποιήθηκε την ομορφιά της με μια ψυχρή επιμελημένη φροντίδα, σχεδόν επιστημονική. Μπροστά στον καθρέφτη της, επιθεώρησε τον εαυτό της και χαμογέλασε ευχαριστημένη. Όχι με το χαμόγελο μιας φιλάρεσκης γυναίκας που την ικανοποιεί η ομορφιά της, αλλά με την ευχαρίστηση ενός ανθρώπου που εξετάζει τα όπλα του. Η καμαριέρα της την κοίταζε με θαυμασμό. Ήταν όμορφη, πάρα πολύ όμορφη η κυρία της, ό,τι πιο ωραίο μπορεί να συνθέσει η πολυτέλεια, το καλό γούστο, οι πανάκριβες μοδίστρες και η φυσική ομορφιά. "Το μυστικό μιας γοητευτικής και αινιγματικης γυναίκας που σκορπίζει στο πέρασμά της την καταστροφή και τον θάνατο." Με αυτά τα λόγια το περιοδικό "Πρώτο" παρουσίασε το μυθιστόρημα το 1962. Είχε πρωτοδημοσιευτεί σε 82 συνέχειες στην εφημερίδα "Ακρόπολις" το 1955-56, με το χαρακτηρισμό "Πρωτότυπο αθηναϊκό μυθιστόρημα". Πρωταγωνίστρια η Λιάνα Περέζ, μια μοιραία γυναίκα εκδικητής, στην ατμόσφαιρα των "μαύρων" ταινιών του αμερικανικού σινεμά της δεκαετίας του '50, με έντονο το στοιχείο του μελοδράματος και βασικό χαρακτηριστικό το τραγικό τέλος. Η δράση εκτυλίσσεται με φόντο την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη του '50: λεωφόρος Βασιλίσσης Σοφίας, οδός Ηροδότου, Σύνταγμα, το κέντρο "Νεράιδα", το Θέατρο Κοτοπούλη με παράσταση του Ρουί Μπλάς με τον Ζεράρ Φιλίπ, τραγουδιστές που μιμούνται τον Υβ Μοντάν, δράση κινηματογραφική "που θυμίζει Χίτσκοκ" και η Θεσσαλονίκη με το ξενοδοχείο "Μεντιτεράνεαν", τον Θερμαϊκό, τον Λευκό Πύργα, το Καραμπουρνού και την Αρετσού. Ο αστυνόμος Μπέκας κάνει κι εδώ ένα σύντομο πέρασμα. Ένα από τα καλύτερα μυθιστορήματα του Γιάννη Μαρή που πρώτη φορά κυκλοφορεί σε βιβλίο, με εισαγωγή του Ανδρέα Αποστολίδη και εκλογή από την πρωτότυπη εικονογράφηση της εποχής του Μιχάλη Γάλλια.

- Τον σκότωσα, είπε. Πριν από λίγο τον σκότωσα. - Άννα, γιατί να μη μου μιλήσεις... Γιατί να μη μου πεις.... - Δεν άντεχα άλλο. Απόψε τηλεφώνησε για μια ακόμη φορά. Δεν είχα άλλα λεφτά ούτε μπορούσα να βρω. Πήγα στο σπίτι του και τον σκότωσα. Δεν είχε ούτε μίσος ούτε θυμό η φωνή της. Ούτε καν φόβο. Μόνο την αποδοχή της ανεπανόρθωτης καταστροφής. Για μια ακόμη φορά κατάλαβα πόση σημασία είχε αυτή η γυναίκα για μένα. Δεν ήταν, ίσως, σωστό, αλλά το μόνο που σκεφτόμουν εκείνη τη στιγμή ήταν η σωτηρία της. Ήταν το πιο εξωφρενικό που μπορούσε να συμβεί. Η Άννα Χαριλάου, από τις πιο γοητευτικές, αλλά συγχρόνως και πιο σοβαρές γυναίκες των Αθηνών, ένοχος μιας δολοφονίας. Η Άννα Χαριλάου, που τη γνώριζα από τον καιρό που ήταν ακόμα νέα κοπέλα και που δεν μου έδωσε ποτέ, παρ' όλη τη στενή φιλία μας, το θάρρος να της μιλήσω για όσα αισθανόμουν για κείνην [...] Σ' αυτή ακριβώς τη φάση της ιστορίας μου, έκανα τη γνωριμία του αστυνόμου Μπέκα. Με κάλεσαν στην Ασφάλεια. Σ' ένα μικρό γραφείο με περίμενε ένας μεσόκοπος κοντόχοντρος τύπος με πολιτικά, νυσταγμένο πρόσωπο κι ασήμαντη εμφάνιση.

Μέρες ολόκληρες ο δικηγόρος αγωνιζόταν για να βρει ένα κομματάκι της αλήθειας, και τώρα, εκεί στο μικρό πάρκο του Αγίου Παντελεήμονος, μπροστά σ'ένα καφέ, κάτω από τα δέντρα, η αλήθεια ήρθε ολόκληρη, επικίνδυνη, δραματική. Η Λέλα Μαυρομμάτη τού διηγήθηκε όσα έγιναν και ο Γιάννης Αποστόλου βρέθηκε μπροστά στο μεγαλύτερο δίλημμα που μπορεί να αντιμετωπίσει ένας άνθρωπος και ένας δικηγόρος...

... Έρχομαι να σου μιλήσω για μια δολοφονία που μπορεί να γίνει". Ο άλλος τον κοίταξε παραξενεμένος. Ήξερε τον Μπέκα για μετρημένο και θετικό.

Ποιος επιβουλεύεται τη ζωή της πλούσιας Τζένης Δενδρινού;

Γιατί εκείνη ζητεί τη βοήθεια και προστασία του συνταξιούχου πια αστυνόμου Μπέκα;

Τι ρόλο παίζει ο άντρας της σε αυτή την ιστορία;"

Ο Ίλιγγος δημοσιεύτηκε σε ογδονταεννέα συνέχειες στην εφημερίδα Απογευματινή το 1961 με την ένδειξη "Κείμενο: Γ. Μαρή. Εικονογράφιση: Φ. Δελλή - ΟΛΑ ΕΜΦΑΝΙΖΟΝΤΑΙ ΑΝΕΞΗΓΗΤΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΑ". Δεν εκδόθηκε ποτέ σε βιβλίο. Είναι από τα λίγα έργα του Μαρή στα οποία ο αστυνόμος Μπέκας εμφανίζεται από την αρχή. Ο τίτλος παραπέμπει στην ταινία Vertigo του Χίτσκοκ, 1957 (ελληνικός τίτλος "Ο δεσμώτης του ιλίγγου"). Ο Ίλιγγος κατά το ήμισυ ακολουθεί το μοτίβο της αγωνιώδους αναζήτησης της χαμένης μνήμης γύρω από ένα έγκλημα στο χώρο του υποκόσμου και το υπόλοιπο το συνδέει με μια υπόθεση αρχαιοκαπηλίας: Το Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας γεμίζει με αντίγραφα των μυκηναϊκών εκθεμάτων του, ενώ τα πρωτότυπα έχουν κάνει φτερά. Η σπείρα των λαθρεμπόρων αρχαιοτήτων έχουν διασυνδέσεις με το Παρίσι και αρχηγό έναν ακαθόριστης εθνικότητας τυχοδιώκτη ονόματι Ισαάκ Γιοβέλ ή Αρμάντο Κάστρο. Είναι το πρώτο από τα δυο έργα του Μαρή με θέμα του την αρχαιοκαπηλία. Ύστερα από χρόνια γνωρίζουμε με αποδείξεις, καταγγελίες, καταθέσεις και συνεντεύξεις τα ονόματα που συνιστούσαν τότε τον κύκλο της λαθραίας διακίνησης ή και κλοπής αρχαιοτήτων. Ο Μαρής έπεσε τότε απίστευτα κοντά περιγράφοντας μια φανταστική υπόθεση. Ανδρέας Αποστολίδης Από τον Πρόλογο στην έκδοση

"Αν δεν έπεφτε εκείνη η ασταμάτητη θεσσαλική βροχή δεν θα τη γνώριζα. Δεν θα την άκουγα να μου λέει πως θα τη σκότωναν στις δώδεκα και τέταρτο ακριβώς. Ήταν μια γυναίκα τρομαγμένη από κάποιον πραγματικό κίνδυνο ή μια άρρωστη που έβλεπε φαντάσματα; Στις δώδεκα και τέταρτο πέθανε... Και ο μόνος που θα μπορούσε να είναι ο δολοφόνος της ήταν εκείνος που ήταν αδύνατον να είναι...

"-Πάρε στο τηλέφωνο τη Χωροφυλακή, είπε ο Μπέκας ανυπόμονα. Ως το απόγευμα θέλω να έχεις νέα. Βγήκε από το γραφείο του σκυθρωπός. Δεν αγαπούσε τις υποθέσεις που θύμιζαν μυθιστορήματα κι ένιωθε τον εαυτό του λίγο γελοίο που έδινε σημασία σε τέτοιες φανταστικές λεπτομέρειες. Ντρεπόταν τώρα για την εντολή που έδωσε στον βοηθό του. Τι δουλειά είχε στο τρένο της Θεσσαλονίκης ο άνθρωπος με το άσπρο κοστούμι; Και, επιτέλους, υπήρχε πραγματικά ένας άνθρωπος με άσπρο κοστούμι; Ποτέ στα τριάντα χρόνια της καριέρας του ο αστυνόμος Μπέκας δεν είχε εκνευριστεί τόσο πολύ. Ένιωθε πως τον κορόιδευαν. Πως υπήρχε ένα φάντασμα που έπαιζε μαζί του. Κι αυτό το φάντασμα φορούσε ένα λευκό κοστούμι. ' Ηταν ο τέταρτος θάνατος, κι αυτός ο θάνατος ετούτη τη φορά δεν ήταν ούτε "αυτοκτονία" ούτε "δυστύχημα". Ήταν ένας καθαρός φόνος με πιστόλι, αλλά φόνος απόλυτα νόμιμος". "Ο 13ος επιβάτης" του Γιάννη Μαρή πρωτοδημοσιεύτηκε το 1962 σε 129 συνέχειες στην "Απογευματινή", με εικονογράφηση του Μ. Γάλλια, και κυκλοφόρησε σε βιβλίο το 1971 από τις βραχύβιες εκδόσεις "Περγαμηνή". Έκτοτε, αν και είναι ένα από τα καλύτερα μυθιστορήματα του πολυγραφότατου συγγραφέα, δεν ξανακυκλοφόρησε. Οι εκδόσεις "Άγρα" ξεκινούν με τον "13ο επιβάτη" μια σειρά εκδόσεων "χαμένων" κειμένων του "πατέρα" του ελληνικού αστυνομικού μυθιστορήματος. Οι δύο μεγάλες υποθέσεις του αστυνόμου Μπέκα ήταν το "Έγκλημα στο Κολωνάκι" και η περίπλοκη υπόθεση κληρονομιάς στον "13ο επιβάτη". "Ο 13ος επιβάτης" είναι το πιο τυπικό έργο του Μαρή με ήρωα τον Μπέκα. Η υπόθεση της μεγάλης κληρονομιάς "ήταν η σοβαρότερη και η χειρότερη υπόθεση που ανέλαβε στα τριάντα χρόνια της αστυνομικής του ζωής. Μια υπόθεση στην οποία απέτυχε".

Έναν άνθρωπο ζωντανό μπορείς να τον πολεμήσεις σαν αντίπαλο. Ένα φάντασμα όμως πώς;
Μια άψογη γυναίκα, που είναι ευτυχισμένη κοντά στον τέλειο σύζυγό της και τα παιδιά της, συναντά σε μια εκδρομή της στην Επίδαυρο ένα φάντασμα, το φάντασμα της μεγάλης αγάπης. Έναν άνθρωπο που είναι από χρόνια νεκρός!
Ποιος είναι αυτός ο άνθρωπος; Εκείνος που τον αγάπησε μέσα στην κρίσιμη ώρα της Κατοχής; Ένας άλλος που του μοιάζει; Ο ίδιος δε λέει τίποτα.
Η γυναίκα δεν θα μάθει ποτέ. Αυτή η απροσδόκητη συνάντηση, είναι αρκετή να καταστρέψει την ήρεμη ευτυχία της;