Βασίλης Καραποστόλης

Υπάρχει κάποια σκοτεινή ικανοποίηση στο να αυτοκαταστρέφεται ένα άτομο ή ένας λαός, εφόσον πιστεύει ότι δεν έχει άλλα μέσα για να αποδείξει ότι είναι κύριος της τύχης του. Μας το είπαν αυτό οι φιλόσοφοι και οι ψυχολόγοι και μας το έδειξαν επίσης συχνά με τον τρόπο τους οι νεοέλληνες. Αλλά δεν λείπουν και τα αντίβαρα στην τάση της αυτοκαταστροφής. Αυτά διερευνώνται εδώ. Παρουσιάζονται ορισμένα ιστορικά πρόσωπα (οπλαρχηγοί του '21, εθνικοί ευεργέτες, πολιτικοί, αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης) που μπόρεσαν παρά τις πικρίες και τις αντιφάσεις τους να γίνουν για τη χώρα τους Δότες. Πώς συνέβη αυτή η αυθυπέρβαση; Ποιο πάθος ξύπνησε και ξεγέλασε ή και ανέκοψε, για λίγο έστω, εκείνο το άλλο παμπάλαιο πάθος της αρπαγής;

Στο βιβλίο αυτό καταγράφεσαι η μαρτυρία ενός ανθρώπου για μια εποχή όπου οι αγώνες, κάθε λογής, δε σταματούσαν ποτέ και οι λιποταξίες σπάνιζαν. Δεν το έβαζε κάποιος εύκολα τότε στα πόδια κι ούτε αρεσκόταν να ανακυκλώνει τα παράπονα του. Μέρες γενναιοψυχίας; Ας τις πούμε, καλύτερα, γερά στυλωμένες στη ζωή, τίποτα λιγότερο και τίποτα περισσότερο.

Ο αναγνώστης θα δει να εμφανίζονται άνθρωποι που ρίχνονται μέσα στη δράση με το που χτυπάει ο συναγερμός. Από τις κινήσεις τους αναπηδά μια θέληση, τη βλέπουμε, την ξαναζούμε, τη δανειζόμαστε. Σε περίοδο δανεισμών, άλλωστε, βρισκόμαστε σήμερα. Τουλάχιστον, εκτός από τις αναγκαστικές πιστώσεις από ξένες πηγές, ας πάρουμε και μια από τις ημέτερες, απ' αυτό το ιδιαίτερο μείγμα κουράγιου και εγρήγορση (με μια απαραίτητη μικρή προσθήκη αψηφισιάς μέσα) που επέδειξαν οι προηγούμενες γενιές, ανεξάρτητα από άλλα, υπαρκτά τους ελαττώματα.

Το αίσθηµα του πνιγµού είχε κιόλας εµφανιστεί προτού έλθει ο κλονισµός των τελευταίων ετών και τα ταμεία αδειάσουν απότοµα. Ήταν µια πενία πριν από την πενία, ένα µυρµήγκιασµα αεργίας πριν από την ανεργία, µια ανία που έτρωγε σαν το σαράκι τις τέρψεις. Μερικές φορές κάποιοι ήθελαν την απόλαυσή τους να τη µοιραστούν σ’ ένα τραπέζι στρωµένο για φίλους, µα τελικά από φόβο προτιµούσαν να την κρατήσουν κρυφή και να την ξεκοκαλίσουν µόνοι τους, όπως θα ’καναν και τα σκυλιά τους. Το ερώτηµα είναι εάν αυτό θα γίνει ο κανόνας του µέλλοντος. Ή εάν, αντιθέτως, µέσα απ’ τις ίδιες τις δυσκολίες που θα παρουσιάζονται, θα ξεπηδήσει η επιθυµία για µια γιορτή αντιπερισπασµού, έστω και µε µέσα λιτά. Γιατί θα φαίνεται σαν διεστραµµένο χαράµισµα τη ζωή που µας δόθηκε δωρεάν να την πετσοκόβουµε σε κοµµατάκια, που ασταµάτητα θα τα πουλάµε και θα τα αγοράζουµε, κλέβοντας µάλιστα στο ζύγι ο ένας τον άλλο. 

Δεν γνωρίζω εάν εσύ που κρατάς στα χέρια σου αυτό το βιβλίο ένιωσες, κάποτε, πως δεν χρησιµεύεις σε τίποτα, ενώ θα µπορούσες. Σου έρχεται να κραυγάσεις πως δεν σου αξίζει να χαραµίζεσαι, το αναβάλλεις όµως, καθώς µαντεύεις πως γι’ αυτή σου την έκρηξη θα σε οίκτιραν µάλλον παρά θα σε υπολόγιζαν περισσότερο. Το να εξεγερθείς µοιάζει µάταιο και το να συναινέσεις ταπεινωτικό. Το ξέρω καλά αυτό το αδιέξοδο, το έχω ζήσει. Ξέρω ακόµη και το πώς είναι η πικρία να µετατρέπεται λίγο λίγο σε γλυκό αναισθητικό. Για να γλιτώσει κανείς χρειάζεται, όπως σ’ όλα, τύχη και προσπάθεια. Θα σου µιλήσω αµέσως γι’ αυτά. Θα σου διηγηθώ το πώς ένας άνθρωπος βρέθηκε αντιµέτωπος µε τις νέες Σειρήνες.

Είναι παράδοξο το πόσο λίγα είναι διατεθειµένοι να κάνουν οι άνθρωποι σήµερα για αυτά που λένε πως τα επιθυµούν πολύ. Δεν έχουν πάψει να δηλώνουν πως θα ήθελαν να γνωρίσουν την αγάπη. Αν τους ακούσει πιο προσεκτικά κανείς, θα καταλάβει τι εννοούν πραγµατικά: εννοούν να έρθει από κάπου ένα αίσθηµα που να τους περιβάλλει µε εύνοιες, µε περιποιήσεις, µε χάδια προς το εγώ που θα τα εισπράξει σαν να του οφείλονταν από παλιά. Περιµένουν να αγαπηθούν όπως περιµένουν να χρησιµοποιήσουν τις ιδιότητες ενός πράγµατος εξυπηρετικού που προστίθεται στην οικοσκευή τους. Εκεί οφείλεται και η σύγχυση ανάµεσα στο «µου αρέσει» και στο «αγαπώ». Από το σηµείο αυτό αρχίζει ένας µαρασµός που διαβρώνει όλα τα αισθήµατα, τις σκέψεις, τις αποφάσεις. Οι δυνάµεις της αδράνειας θα ’θελαν να σκοτώσουν τον έρωτα και την αγάπη για να µη θυµίζουν στους ανθρώπους ότι η ζωή είναι έτοιµη να κυοφορήσει, αν το θελήσουν, και να αφήσει πίσω της και κάποια έργα. Ανίκανη να ποθήσει κάτι άλλο, η ανθρωπότητα φαίνεται να θέλει να αγκαλιάσει τον θάνατο. Μπορεί να φθάσει στην αυτοκτονία βίαια, µέσω καταστροφικότητας. Μπορεί όµως και να πορευτεί προς το ίδιο τέρµα ήσυχα, νωθρά, µέσω µικροαπολαύσεων. Τι θα ήταν δυνατόν να αποτρέψει ένα τόσο άδοξο τέλος;

Τι πάει να πει "έχω ήσυχη τη συνείδησή µου"; Δε φτάνει µια ζωή για να διυλίσει κανείς το νόηµα αυτής της γαλήνης. Από τα χρόνια που έχω ζήσει συνάγω λίγο λίγο τα στοιχεία για ένα τελικό συµπέρασµα, αντικαθιστώ µερικά, ψάχνω άλλα, πιο κατάλληλα. Σου προτείνω µια προσωρινή φόρµουλα. Ήσυχη συνείδηση έχει αυτός που µπορεί να πει: "Παίρνω όσα µου αναλογούν". "Αναλαµβάνω την ευθύνη για όσες τυχόν βλάβες έχω προκαλέσει". "Ό,τι αποκτώ για την ευτυχία µου δεν το αφαιρώ από την ευτυχία των άλλων".

Tρεις ιστορίες και ισάριθμα αινίγματα που δεν μπορούν να τα λύσουν οι ήρωες μόνοι τους.
Γυναίκες και άνδρες που έχουν ζήσει μαζί, έχουν δεθεί και ξεδεθεί και δεν ξέρουν ακόμη αν ζουν με τη συνήθεια, την προσμονή ή τις παραισθήσεις.
Ώσπου έρχεται κάτι απ' Έξω και ρίχνει το αλλόκοτο φως του στο Mέσα.