Nuccio Ordine

«Τίποτα δεν είναι πιο χρήσιμο από αυτή την τέχνη που δεν έχει χρησιμότητα». – ΟΒΙΔΙΟΣ «Για να γνωρίζουμε τι είναι χρήσιμο πρέπει να ξέρουμε τι είναι άχρηστο». –ΖΟΥΑΝΓΚ-ΖΙ «Πολλές φορές ο ζήλος που βάζουν οι άνθρωποι σε δραστηριότητες που φαίνονται άνευ σημασίας, χωρίς άλλο σκοπό πέρα από την ψυχαγωγία ή την ικανοποίηση να λύσουν ένα δύσκολο πρόβλημα, αποδεικνύεται ουσιαστικός σε ένα πλαίσιο που κανείς δεν είχε προβλέψει, με συνέπειες που οδηγούν μακριά. Αυτό ισχύει για την ποίηση και την τέχνη, όπως ισχύει για την επιστήμη και την τεχνολογία». – ΙΤΑΛΟ ΚΑΛΒΙΝΟ Ο Νούτσιο Όρντινε έγραψε το τέλειο βιβλίο για να πάει καλά η χρονιά: Σας ευχόμαστε ολίγη αχρηστία! –J. BIRNBAUM, διευθυντής του Le Monde des Livres, 4.1.2013 Είμαστε ευγνώμονες στον Ν. Όρντινε (άριστο επιμελητή, ανάμεσα στις πολλές αξίες εγκωμίων εργασίες του και η έκδοση των έργων του Τζορντάνο Μπρούνο) για το μανιφέστο του, τη Χρησιμότητα του άχρηστου. – F. SAVATER, El Pais Ένα βιβλίο χρήσιμο...οδηγός σε αυτή τη ζωή τη ρημαγμένη από την κρίση, από τα άγχη της αποδοτικότητας και της αποτυχίας. – ROBERTO SAVIANO

1. Είκοσι και πλέον χρόνια τώρα, τον Οκτώβριο, ξεκινάω το πρώτο μάθημα στο Πανεπιστήμιο της Καλαβρίας απευθύνοντας μια προκλητική ερώτηση στους πρωτοετείς φοιτητές μου: "Τί ήρθατε να κάνετε σ' αυτό το πανεπιστημιακό τμήμα; Τί στόχο έχετε βάλει ως προς την παρακολούθηση των μαθημάτων;"Οι φοιτητές -έκπληκτοι από ένα τόσο ασυνήθιστο ερώτημα- απαντούν σχεδόν όλοι με τον ίδιο τρόπο: "Έχουμε γραφτεί στο πανεπιστήμιο για να πάρουμε πτυχίο". Εγώ ωστόσο πιστεύω ότι χρέος του σχολείου και του πανεπιστημίου είναι να κάνει τους νέους να αντιληφθούν ότι δεν γράφονται στο λύκειο για να πάρουν ένα απολυτήριο και δεν παρακολουθούν ένα πανεπιστημιακό τμήμα για να πάρουν ένα πτυχίο. Το λύκειο και το πανεπιστήμιο είναι ευκαιρίες που μας προσφέρει η κοινωνία για να επιδιώξουμε να γίνουμε καλύτεροι. Έτσι, όποιος γίνει καλύτερος -όποιος θα μπορέσει να μελετήσει και να αποκτήσει κριτική σκέψη, να γίνει ένας ελεύθερος άνθρωπος (άντρας ή γυναίκα), Ικανός να συλλογίζεται αυτόνομα, με το δικό του μυαλό- θα είναι και σε θέση να περάσει επιτυχώς τις εξετάσεις και να πάρει το πτυχίο του με άριστα.Αν όμως οι μαθητές γράφονται στα λύκεια και στα πανεπιστήμια έχοντας μοναδικό στόχο την απόκτηση ενός τίτλου σπουδών, σίγουρα δεν φταίνε οι ίδιοι γι' αυτό: Ζούνε σ' έναν κοινωνικό περίγυρο στον οποίο κάθε επιλογή, κάθε πράξη, κάθε λέξη πρέπει να αντιστοιχεί σ' ένα προσωπικό "κέρδος", σε μια ωφελιμιστική λογική που επιβάλλει μια υλική απολαβή. Η ιδέα να μπορεί κανείς να καλλιεργήσει ένα πάθος εν ονόματι μιας ανιδιοτελούς και αδάπανης απόλαυσης δεν βρίσκει γόνιμο έδαφος ώστε να αναπτυχθεί στην κοινωνία μας.Ζούμε σ' ένα πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό πλαίσιο που κυριαρχείται όλο και περισσότερο από τη δικτατορία της μεγιστοποίησης του κέρδους. Ας μην παρεξηγηθούν τα λόγια μου: Το κέρδος σε μια κοινωνία είναι θεμιτό, αρκεί να αποτελεί "μέσο" και όχι "αυτοσκοπό". Ακόμη και ο Adam Smith, τον οποίο παρανόησαν πολλές φορές οι ίδιοι οι υποστηρικτές του, είχε αντιληφθεί πλήρως τη διαφορά που υπάρχει ανάμεσα σ' έναν όλο απληστία και, χωρίς ηθικούς φραγμούς, εγωισμό και ένα ενάρετο προσωπικό συμφέρον, εμπνευσμένο από τη φρόνηση. Πράγματι, το κέρδος για το κέρδος, αποδεσμευμένο από κάθε κοινωνικό και ηθικό φραγμό, εξαιτίας της ίδιας της αρπακτικής του φύσης, αντί να γίνει εργαλείο ανάπτυξης της ανθρωπότητας, μπορεί αντίθετα να μετατραπεί σε εργαλείο καταστροφής του πολιτισμού και αποσάθρωσης του πνεύματος.Ούτε που δίνουμε πλέον σημασία όταν, μπροστά σε κάθε μικρή καθημερινή επιλογή μας, κάποιος μας ρωτήσει "σε τί χρησιμεύει": Σε τί άραγε χρησιμεύει να διαβάσεις την Οδύσσεια ή ένα ποίημα της Σαπφούς; Σε τί άραγε χρησιμεύει να μελετήσεις λατινικά και ελληνικά; Σε τί άραγε χρησιμεύει να ακούσεις Mozart; Σε τί άραγε χρησιμεύει να επισκεφτείς τον Παρθενώνα; Σε τί χρησιμεύει να δεις το ηλιοβασίλεμα από τον υπέροχο ναό του Ποσειδώνα στο Σούνιο; Σε τί χρησιμεύει να θαυμάσεις τον πίνακα του Cezanne "Οι χαρτοπαίκτες"; 

"Ας καυχιούνται οι άλλοι για τις σελίδες που έχουν γράψει·
εγώ νιώθω περήφανος γι' αυτές που έχω διαβάσει".
Πιστός σε αυτούς τους στίχους του Χόρχε Λουίς Μπόρχες, ο Νούτσιο Όρντινε μας προσκαλεί να γευτούμε την ίδια ταπεινή υπερηφάνεια δίνοντάς μας να διαβάσουμε και να ξαναδιαβάσουμε μερικές από τις πιο ωραίες σελίδες της λογοτεχνίας.
Μετά τη διεθνή επιτυχία της "Χρησιμότητας του αχρήστου" (που μεταφράστηκε σε εικοσιέξι γλώσσες) και της "Χρησιμότητας των άχρηστων γνώσεων", ο Όρντινε συνεχίζει τη μάχη του υπέρ των κλασικών, πεπεισμένος ότι ένα σύντομο απόσπασμα (λαμπρό και βγαλμένο από τον στίβο της γνώσης) μπορεί να ξυπνήσει την περιέργεια των αναγνωστών και να τους δημιουργήσει την επιθυμία να βυθιστούν σε ολόκληρο το πρωτότυπο έργο.
Αϊνστάιν, Αλτσιάτο, Αριόστο, Ατσέττο, Βοκάκιος, Γιουρσενάρ, Γκαίτε, Γκαρσία Μάρκες, Γκουιτσαρντίνι, Γκρασιάν, Θερβάντες, Ιπποκράτης, Καβάφης, Καλβίνο, Λέβι, Μακιαβέλλι, Μανν, Μάστερς, Μίγουος, Μολιέρος, Μονταίνιος, Μοντάλε, Μοντεσκιέ, Μπαλζάκ, Μπέλλι, Μπόρχες, Μπρούνο, Μωπασσάν, Νταν, Ντηφόου, Ντίκενς, Όμηρος, Πεσσόα, Πλάτων, Πλαύτος, Ραμπελαί, Ρίλκε, Ροστάν, Ρουτίλιος Ναματιανός, Σαίντ-Εξυπερύ, Σαίξπηρ, Στιούαρτ Μίλλ, Σουίφτ, Τάσσο, Τζόνσον, Τσβάιχ, Φλωμπέρ, Χικμέτ.
Ο συγγραφέας επιλέγει 50 υπέροχα αποσπάσματα από την παγκόσμια λογοτεχνία όλων των εποχών, που τυπώνονται στην πρωτότυπη γλώσσα και στη μετάφρασή τους, και ακολούθως προβαίνει σε ένα προσωπικό, γοητευτικό σχόλιο, σε δύο σελίδες για το καθένα, προκαλώντας την επιθυμία της περαιτέρω ανάγνωσης.