Γιάννης Μαρής

«Είναι σχεδόν βέβαιο ότι τα πράγματα δεν έγιναν όπως εμφανίστηκε ότι έγιναν. Πώς όμως έγιναν;» - Γιάννης Μαρής
Η δολοφονία του Πολκ, η περίφημη "υπόθεση Πολκ", παραμένει εδώ και εξηνταοκτώ χρόνια, ένα από τα σκοτεινότερα μεταπολεμικά εγκλήματα. Η επίσημη άποψη, η επικυρωμένη με μια δικαστική απόφαση, όχι μόνο αμφισβητήθηκε, αλλά αποδείχθηκε διάτρητη. Μια "απόφαση" πολιτικής σκοπιμότητας. Οι ερμηνείες για τα αίτια της δολοφονίας και οι υποθέσεις για τους δράστες της, που έχουν γίνει από διάφορες πλευρές, αποτελούν συλλογισμούς περισσότερο ή λιγότερο πειστικούς και "λογικούς".
Τον Φεβρουάριο του 1977, ο Γιάννης Μαρής, με αφορμή την αίτηση του Γρηγόρη Στακτόπουλου για αναψηλάφηση της δίκης του, δημοσίευσε στην "Ακρόπολη" μια μεγάλη έρευνα σε συνέχειες για την "υπόθεση Πολκ", έρευνα την οποία είχε ξεκινήσει το 1948 και μόλις είχε ολοκληρώσει. Η έρευνα αυτή, έδωσε μια άλλη "οπτική γωνία" στο αίνιγμα της δολοφονίας του Τζωρτζ Πολκ. Πλησίασε περισσότερο στο βάθος του μυστηρίου που είχε συγκλονίσει τότε την Ελλάδα και είχε προκαλέσει θόρυβο σε Ευρώπη και Αμερική.
Βρήκε νέα στοιχεία και, με την ικανότητα που είχε να εμβαθύνει στα πολύπλοκα μυστήρια, έριξε κάποιο φως σε όσα τότε φαίνονταν ακατανόητα. Ο κορυφαίος συγγραφέας αστυνομικών μυθιστορημάτων θα μπορούσε θαυμάσια να κάνει όλη αυτή την ιστορία μυθιστόρημα με αστυνομικό και κατασκοπευτικό μυστήριο. Δεν το έκανε ποτέ. Ήταν ίσως η μόνη φορά που ο Μαρής δεν κατασκεύασε μια ιστορία μυστηρίου, αλλά την έζησε ο ίδιος.
Ο Γιώργος Λεονταρίτης συμμετείχε ως βοηθός στην έρευνα του Μαρή το 1977. Πήρε πρωτότυπες συνεντεύξεις και μαρτυρίες που καταγράφει στο παρόν βιβλίο. Ο Στακτόπουλος έσπασε τη σιωπή του και μίλησε για την τραγωδία του. Ο Κ. Χατζηαργύρης, δημοσιογράφος, βοηθός του Πολκ, είπε πολλά. Και αργότερα, ο Μάρκος Βαφειάδης, ο αρχηγός του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, τον οποίο το 1948 όλοι οι ξένοι απεσταλμένοι μεγάλων εφημερίδων επεδίωκαν να τον πλησιάσουν στον Γράμμο, μίλησε ανοιχτά, χωρίς καμία επιφύλαξη

Ένας νεαρός οπερατέρ γυρίζει αργά το βράδυ απο τον Πειραιά με τον ηλεκτρικό. Καθώς το τρένο περνάει απο τη Θησείο, νομίζει πως βλέπει να πετούν απο ένα αυτοκίνητο το πτώμα μιας γυναίκας. Είναι νυσταγμένος, η βροχή πέφτει δυνατή και θολώνει τα τζάμια του βαγονιού. Κανένας συνεπιβάτης του δεν φαίνεται να αντιλαμβάνεται το παραμικρό. Το τρένο πέρασε με ταχύτητα και το θέαμα χάθηκε. Και όμως σ' αυτό το δευτερόλεπτο είδε πως ο άνθρωπος που οδηγούσε φορούσε σμόκιν...

Κάποιος δεν έλεγε την αλήθεια απ’όλους. Αλλά ποιός; Πρώτα ήταν η μητέρα Μενδρινού. Έλεγε ψέματα. Η κόρη της δεν είχε καμιά διάθεση να αυτοκτονήσει. Η πρωταγωνίστρια της ταινίας τους, που προσπάθησε να τον διώξει από την Αθήνα, και τώρα αυτός, ο κ. X της Ηρώς, που δεν δεχόταν εκβιασμούς. Όλοι εκινούντο γύρω από το θάνατο της Ζιζής Μενδρινού. Αλλά ποιά σχέση μπορούσαν να έχουν μεταξύ τους; Κάθε καινούργιο ίχνος που ανεκάλυπτε, αντί να τον πλησιάσει στη λύση του προβλήματος, τον απεμάκρυνε ακόμη πιο πολύ. Κι όμως, υπήρχε κάτι. Ποιός ήταν ο «Μεγάλος», για τον οποίον είχε μιλήσει η Ηρώ; [...] Ναι, ήταν όμορφη, προκλητική, σε ζάλιζε σαν ένα δυνατό πιοτό. Η σάρκα της ήταν ένας γκρεμνός που τον μαγνήτιζε. Αφέθηκε να πέσει με μια κτηνώδη ορμή, παλεύοντας ακόμη με τις τύψεις του. [...] Σιχαινόταν τον εαυτό του κι όμως είχε σ’όλο του το κορμί την ευχάριστη ανάμνηση της ηδονής που απήλαυσε. Ποθούσε αυτήν την Ηρώ με τα σχιστά μάτια και αγαπούσε την Καίτη Καρέζη περισσότερο από κάθε άλλη φορά. Αλλά μια γυναίκα πως θα μπορούσε να τα καταλάβει όλα αυτά; [...]Ήταν εκνευρισμένος. Στα μυθιστορήματα οι μυστικοί αστυνομικοί ψάχνουν με σύστημα και ψυχραιμία, σαν να λύνουν σταυρόλεξο. Αλλά αυτός δεν ήταν μυστικός αστυνομικός, και η ιστορία του δεν ήταν μυθιστόρημα. Και, επιπλέον, είχαν δοκιμάσει να τον σκοτώσουν. Αυτό τον τρόμαζε και τον ερέθιζε. Τώρα, στο πάθος του για την αλήθεια είχε προστεθεί κι ένα στοιχείο προσωπικό. Είχε έναν δικό του λογαριασμό για τακτοποίηση με τους δολοφόνους.

Ένας άνθρωπος πέφτει από το τρένο. Η βαλίτσα του μένει στα χέρια ενός αρχιτέκτονα που ταξιδεύει για δουλειές. Στον Πλαταμώνα τον περιμένουν οι Ευθυμιάδηδες και η όμορφη φίλη τους Αννιώ Λεονάρδου. Όμως, κάποιοι προσπαθούν να αποκτήσουν τη μυστηριώδη βαλίτσα. Έτσι ξεκινά η περιπέτεια, γεμάτη απρόβλεπτες καταστάσεις και φονικές συναντήσεις. Μια ιστορία που έχει τις ρίζες της πίσω στα χρόνια της γερμανικής κατοχής.

Ένας νεαρός υπάλληλος τραπέζης, ένας ηγούμενος, δύο «πολυτελείς » γυναίκες, οι σύζυγοι και οι εραστές τους, μαζί κι ένας μυστηριώδης « Άγγλος » συνταξιδεύουν για το Άγιον Όρος. Κάποιος από την εύθυμη συντροφιά σκοτώνεται. Από τον ζηλότυπο σύζυγο; Τον απελπισμένο εραστή ; Τον άνθρωπο που έχει ορκιστεί να εκδικηθεί για τα μαρτύρια που τράβηξε τον καιρό της Κατοχής ; Πρόκειται πράγματι για ταξίδι τουρισμού ή μήπως η αθώα αυτή πρόθεση κρύβει κάτι σοβαρότερο ; Μήπως στην άκρη του μυστηρίου βρίσκεται ο θρυλικός Σταυρός των Κομνηνών, που τον είχαν κλέψει οι Γερμανοί από μια αγιορείτικη μονή του Αγίου Όρους ; Ένα από τα δημοφιλέστερα και πολυδιαβασμένα μυθιστορήματα του Γιάννη Μαρή, η Περιπέτεια στο Άγιον Όρος πρωτοδημοσιεύτηκε το 1959 σε 93 συνέχειες στην εφημερίδα Ακρόπολις και αργότερα, το 1960, στην Απογευματινή με τον τίτλο Ο Σταυρός των Κομνηνών.

Όλα αρχίζουν με την εξαφάνιση της όμορφης Μαρίνας, κόρης μιας πλούσιας οικογένειας. Ο ήρωάς μας αναλαμβάνει χρέη αυτοσχέδιου ντετέκτιβ ύστερα από παράκληση της αδελφής της. Τι κρύβεται όμως πίσω από αυτή την εξαφάνιση;

Ύστερα έχουμε μια δολοφονία. Τότε στο προσκήνιο εμφανίζεται ο αστυνόμος Μπέκας...

Ο Ανδρέας Πολίτης, παλιός "σκληρός" του Παρισιού ο οποίος ζει πια στην Αθήνα, αναλαμβάνει να ξεκαθαρίσει μια υπόθεση εκβιασμού με κολ γκερλ, για να βρεθεί μπλεγμένος σε μια πλεκτάνη όπου η αστυνομία τον κυνηγά για τον φόνο μιας νέας γυναίκας. Ποιος του έστησε αυτή τη μηχανή; Ποια τα κίνητρά του; Ποιο το παρελθόν της νέας γυναίκας; Ο Πολίτης ξεκινάει έναν αγώνα δρόμου για να διαλευκάνει το μυστήριο και να προλάβει την αστυνομία που τον καταδιώκει, ξέροντας ότι αν αποτύχει κινδυνεύει να πληρώσει για έναν φόνο που δεν έκανε...

Όπως τον κοιτάζω σκέπτομαι για μια ακόμη φορά πόσο απίστευτα όμορφος είναι αυτός ο άνθρωπος. Ξανθά μαλλιά, σχεδόν χρυσά μάτια με ένα χρώμα μενεξελί, το λεπτό μουστάκι πάνω από τα κόκκινα χείλη. Μοιάζει με πρίγκιπα παραμυθιού η με Αρχάγγελο, όπως τον φαντασθήκαμε στα παιδικά μας χρόνια. Πρέπει να είναι περισσότερο από τριάντα χρόνων κι όμως έχει μια φρεσκάδα που τον δείχνει σχεδόν παιδί, αν δεν υπήρχε το χαμόγελό του. Αυτό το χαμόγελο που ήταν τόσο ξένο προς το υπόλοιπο πρόσωπό του. Ένα χαμόγελο δαιμονικό, γεμάτο σαρκασμό, ανθρώπου που έχει δει πολλές ασχήμιες κι έχει ζήσει πολλές βρομιές. Τα μακριά δάχτυλά του χάιδευαν τα πλήκτρα του πιάνου. Στις πρώτες νότες ανατριχιάζω. Ο Μιχαήλ το βλέπει και μου χαμογελά.

H ΔΙΑΤΑΓΗ ΕΙΧΕ ΕΛΘΕΙ από τα άδυτα του Πενταγώνου: « Σκοτώστε τον Μακάριο»! Στην πάντα ταραγμένη Μέση Ανατολή, το 1973 η Κύπρος βρισκόταν στο στόχαστρο πολλών δυνάμεων, τα συμφέροντα των οποίων συγκρούονταν. Οι σχέσεις του εθνάρχη της Μεγαλονήσου με το δικτατορικό καθεστώς του Ιωαννίδη στην Αθήνα ήσαν εξαιρετικά τεταμένες. Όλοι κρατούσαν την αναπνοή τους για το επόμενο βήμα. Στο ημίφως των διπλωματικών παρασκηνίων, η σκοτεινή μορφή του ραδιούργου Κίσσινγκερ κινούσε τα νήματα. Ο « Κάστρο της Μεσογείου » έπρεπε να φύγει από τη μέση ! Μέχρι την τελευταία στιγμή, ο Μακάριος δεν πίστευε ότι οι στρατηγοί θα τολμούσαν. Και οι Τούρκοι περίμεναν να γίνει το εγκληματικό πραξικόπημα για να προχωρήσουν στην εισβολή. Η επίθεση με καταιγισμό σφαιρών στο Προεδρικό Μέγαρο άνοιξε την αυλαία της κυπριακής τραγωδίας. Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΡΗΣ δίνει το χρονικό που συγκλόνισε τον ελληνισμό. Πώς έγινε η επίθεση, ποιος ήταν ο ρόλος των διαφόρων πλευρών, πώς διέφυγε ο Μακάριος. Ο ίδιος ο εθνάρχης δίνει τη μαρτυρία του στον δημοφιλή συγγραφέα. Και ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗΣ, άμεσος συνεργάτης του Μαρή στη δημοσιογραφική του πορεία, συμπληρώνει το πολιτικό σκηνικό της εποχής με άγνωστα στοιχεία. Διότι οι Σφαίρες για τον αρχιεπίσκοπο είχαν και άλλους στόχους : Ένα ανάγνωσμα με «σασπένς », που θυμίζει τα πιο συναρπαστικά μυθιστορήματα κατασκοπείας. Κι όμως, δεν επρόκειτο για μυθιστόρημα, αλλά για τη μεγάλη περιπέτεια του Κυπριακού Ελληνισμού…

"Εβραίοι, λοιπόν. Οι άνθρωποι που πλήρωσαν με έξι εκατομμύρια θύματα τον εγκληματικό όσο και ηλίθιο φανατισμό ήταν οι εφιάλτες που τον τρόμαξαν. Το επεισόδιο των Τεμπών να ήταν μια παραλλαγή της ιστορίας του Άιχμαν στην Αργεντινή; Το άγνωστο ιστιοφόρο, που έκανε την εμφάνισή του στις θεσσαλικές ακτές, είχε προορισμό το Ισραήλ; Τώρα το πίστευε. Τι ζητούσε στην Ελλάδα ο Γκονζάλες, αφού ήξερε πως οι διώκτες του τον τριγύριζαν; Τι είχε φέρει αυτόν τον Χαμάρατο και ίσως τους άλλους στην κοιλάδα των Τεμπών; Γιατί είχε εξαφανιστεί ο μικρός και γιατί σκότωσαν τη Μαρία Γλυνού; Πολλά ερωτήματα που ζητούσαν απάντηση. [...] Ήταν γραφτό αυτή η υπόθεση να μην είναι για τον αστυνόμο Μπέκα μόνο μια υπόθεση αποτυχιών, αλλά και μια υπόθεση εκπλήξεων..." Μια νεαρή γοητευτική γυναίκα καταφθάνει από τη Θεσσαλονίκη με το τρένο στην Αθήνα για να βρει τον δίδυμο αδελφό της. Είναι η αρχή μιας περιπέτειας όπου δωσίλογοι τυχοδιώκτες και αξιωματικοί των Ες Ες στην Κατοχή περιπλανώνται στην Ελλάδα της δεκαετίας του '60 στην αναζήτηση ενός χαμένου θησαυρού: τόπος συνάντησης η Αθήνα -με τα ξενοδοχεία της και τα αξιοθέατα-, ο Βόλος, τα Τέμπη, το Ναύπλιο και το Μπούρτζι, που λειτουργεί ως ξενοδοχείο, η περιοχή της Στυλίδας. Απέναντί τους έχουν αρχικά τον δημοσιογράφο Μακρή, και ακολούθως τον αστυνόμο Μπέκα που συνεργάζεται με πράκτορες των ισραηλινών μυστικών υπηρεσιών, οι οποίοι προσπαθούν να εντοπίσουν, να συλλάβουν και να δικάσουν στη χώρα τους τους διαφεύγοντες εγκληματίες πολέμου. Είναι ίσως το πρώτο ελληνικό μυθιστόρημα που θέτει στον πυρήνα του την τραγωδία των Ελλήνων Εβραίων στην Κατοχή. Δημοσιεύτηκε σε συνέχειες στην "Απογευματινή" το 1963 και κατόπιν στις βραχύβιες εκδόσεις "Περγαμηνή", το 1972. Οι Εκδόσεις Άγρα συνεχίζουν την έκδοση των "χαμένων" μυθιστορημάτων του Γιάννη Μαρή, του "πατέρα του ελληνικού αστυνομικού μυθιστορήματος", μετά τον "13ο Επιβάτη" και την "Κυρία της νύχτας".