Ευρωπαϊκό όνειρο

Η Ευρώπη έχει μακρά παράδοση θετικών στερεοτυπικών εικόνων του εαυτού της: εδώ ήταν άλλοτε ο ομφαλός της Γης, το λίκνο του πολιτισμού, εδώ τέθηκαν οι βάσεις για πολιτισμικά επιτεύγματα κάθε είδους, που αργότερα εξαπλώθηκαν στον πλανήτη. Σύμφωνα με την κρατούσα αντίληψη των Ευρωπαίων, η ήπειρός μας παραμένει προπύργιο του ορθολογισμού, της ελευθερίας και της δημοκρατίας. Από εξωευρωπαϊκή σκοπιά, όμως, τούτες οι διακηρύξεις φαίνεται να ανήκουν σε μια «ευρωπαϊκή ιδεολογία». Η βαθιά ριζωμένη υπεροψία της πολιτισμένης Ευρώπης δεν θίγεται στον δημόσιο λόγο. Η διάκριση μεταξύ «βαρβάρων» και «πολιτισμένων» χώριζε τους ανθρώπους σε ομάδες, κυρίως για να δικαιολογηθεί η υποδούλωση και η εκμετάλλευσή τους. Όλα αυτά αποτελούν κομμάτι της Ιστορίας, αλλά και του παρόντος υπό μίαν έννοια, γιατί ο σημερινός κόσμος διαμορφώθηκε από τον ευρωπαϊκό ιμπεριαλισμό. Το «ευρωπαϊκό όνειρο» της Aleida Assmann, σημαντικής εκπροσώπου της γερμανικής προοδευτικής διανόησης, δεν έχει καμιά σχέση με τις υπερφίαλες στερεοτυπικές εικόνες της Ευρώπης για τον εαυτό της. Στα πρότυπα του «αμερικανικού ονείρου», προτάσσεται ως ένα κοινό μοντέλο σκέψης και δράσης για τα έθνη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που τα συνδέει μια ιστορία βίας. Στην Ευρώπη, η Ιστορία δεν αποτελεί μόνο την πρώτη ύλη για εφιάλτες και τραύματα, αλλά και για το όραμα ενός κοινού ειρηνικού μέλλοντος. Προκειμένου όμως να ξεπεράσουμε τούτη την ιστορία βίας, χρειάζεται να τη γνωρίζουμε και να την αποδεχόμαστε, αντλώντας από αυτήν κοινά πρότυπα και μέσα, που θα μας φανούν χρήσιμα σε σημερινές και μελλοντικές προκλήσεις.