Βιογραφία

ΟΙ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΡΝΣΤ ΤΣΙΛΛΕΡ στη γερμανική γλώσσα δεν μπορούν να θεωρηθούν πλέον χαμένες. Η ιστορικός τέχνης Μαριλένα Ζ. Κασιμάτη καλύπτει το ερευνητικό κενό με τούτη τη μοναδική, δίγλωσση ?εικονογραφημένη με σπάνιο υλικό? έκδοση. Ο αυτοβιογραφικός λόγος του Τσίλλερ, μια συναρπαστική εναλλαγή αποκάλυψης και απόκρυψης, δείχνει πως η συνάντηση του αρχιτέκτονα με την Ελλάδα του Γεωργίου Α΄ και του Τρικούπη, παρά το πικρό του τέλος, υπήρξε γόνιμη και αμοιβαία επωφελής. / ERNST ZILLERS ERINNERUNGEN in der Originalsprache galten bis heute als verschollen. Es ist das Verdienst der Kunsthistorikerin Marilena Z. Cassimatis, diese Forschungslucke geschlossen zu haben und zu dieser einmaligen, zweisprachigen mit seltenem Material veranschaulichter Ausgabe voranzuschreiten. Zillers autobiographische Schrift – ein spannender Wechsel von Offenbarung und Verschleierung – lasst manche Grunde erkennen, weshalb die Begegnung des Architekten mit Griechenland Georgs I. und des Premiers Trikoupis, bis zu seinem bitteren Ende, fruchtbar und von gegenseitigem Nutzen war.

O µεγάλος νεοελληνιστής Edmund Keeley γράφει ένα βιβλίο όπου η Ιστορία γίνεται λογοτεχνία και κατόπιν προσωπική αποκάλυψη. Παρουσιάζοντας µια σύνθεση προσωπικών αναµνήσεων, λογοτεχνικής κριτικής και ερµηνευτικής αφήγησης, αποτιµά ότι η αφοσίωση µιας λογοτεχνικής συντροφιάς τη δεκαετία του 1940 διατήρησε τη σαγήνη της Ελλάδας ζωντανή στη Δύση, τη στιγµή που η γερµανική κατοχή, ο Εµφύλιος, αλλά και ο µαζικός τουρισµός απειλούσαν να καταστρέψουν ό,τι εκείνοι είχαν αγαπήσει. Ο Χένρυ Μίλλερ και ο Λόρενς Ντάρρελ συναντούν στην Ελλάδα τον Γιώργο Σεφέρη, τον Γιώργο Κατσίµπαλη και άλλους συγγραφείς της θρυλικής γενιάς του 1930. Όλοι µαζί, υπό τη βαριά απειλή του πολέµου, αναζητούν το νόηµα της ελληνικής ζωής, της ελευθερίας και της τέχνης - και δείχνουν αποφασισµένοι να αναπλάσουν τον παράδεισο. Συζητώντας ατέλειωτα βράδια στις αθηναϊκές ταβέρνες, τριγυρνώντας την Πελοπόννησο και κολυµπώντας στα νησιά, ο Μίλλερ και ο Ντάρρελ απαλλάσσονται από τη δηµιουργική απόγνωση στην οποία βούλιαζαν εκείνη την εποχή, ενώ οι Έλληνες φίλοι τους επαναβεβαιώνουν τη ζωτικότητα του τόπου τους.

Η Ανάφη ξεκίνησε να είναι τόπος εξορίας την εποχή της στρατιωτικής δικτατορίας του Θ. Πάγκαλου. Σε αυτό το άγνωστο μέχρι τότε νησί μαρτύρησαν πολλά μέλη και στελέχη του ΚΚΕ, αλλά και απλοί αγωνιστές του λαού. Η μακροχρόνια απομόνωση, ο πόλεμος νεύρων, οι στερήσεις, που έφταναν ακόμα και στην παρακράτηση της αλληλογραφίας και του επιδόματος, δεν μπόρεσαν να λυγίσουν τους πολιτικούς εξόριστους στον ξερόβραχο της Ανάφης. Αντίθετα, τους ατσάλωσαν και τους οδήγησαν σε ποιοτικό άλμα στη διαμόρφωση του κομματικού και αγωνιστικού χαρακτήρα τους. Στις σελίδες του βιβλίου που κρατάει ο αναγνώστης στα χέρια του, ο Νίκος Τζαμαλούκας, μέσα από τις αναμνήσεις του για τα χρόνια που πέρασε εξόριστος στην Ανάφη, μας μεταφέρει τα βάσανα, τις αγωνίες, αλλά και τη θέληση των εξόριστων να αντισταθούν και να βγουν νικητές ακόμα και στις πιο δύσκολες στιγμές, όπως ήταν η δοκιμασία της πείνας του 1941.

"Χωρίς εκείνον η ιστορία του ελληνικού κρασιού δεν θα ήταν ίδια". Κι ενώ τα ιστορικά στοιχεία για τη ζωή του Ανδρέα Καμπά, του "πατριάρχη" της Μεσογαίας, είναι λίγα, οι μαρτυρίες των ανθρώπων που εμπνεύστηκαν από το ανήσυχο πνεύμα του και το μεγαλόπνοο όραμά του, έδωσαν πλούσιο υλικό, ώστε να επιχειρηθεί, στο πρώτο μέρος αυτού του βιβλίου, μια "σκιαγράφηση" της πορείας και του έργου του, που άφησε ανεξίτηλη σφραγίδα στην ελληνική οινική πραγματικότητα. Στο δεύτερο μέρος, με βάση τη μελέτη αρχειακού υλικού, περιγράφεται η περίπτωση του εργοστασίου της εταιρείας στον αρκαδικό αμπελώνα, εκεί όπου ένας ευσυνείδητος υπάλληλος σήκωσε στους ώμους του την ευθύνη μιας βαριάς κληρονομιάς και κατάφερε να διατηρήσει στο ακέραιο την ποιότητα Καμπά. Στην ύπαρξη του οινοποιείου αυτού οφείλεται ουσιαστικά η αναγνώριση ενός από τους πιο ξακουστούς ελληνικούς οίνους ονομασίας προέλευσης ανωτέρας ποιότητος, του οίνου "Μαντινεία".

Ο Ανδρέας Παπανδρέου επηρέασε την ελληνική κοινωνία όσο λίγοι νεότεροι πολιτικοί και άφησε υποθήκη πολιτικών χειρισμών που συνήθως ξάφνιαζαν εχθρούς και φίλους. Στοιχείο της προσωπικότητάς του υπήρξαν οι αστάθμητες αντιδράσεις του στις μεγάλες προκλήσεις που αντιμετώπισε. Εξίσου απρόβλεπτες ήταν και οι μεταμορφώσεις του από αριστερό φιλελεύθερο κατά την αμερικανική του θητεία σε τριτοκοσμικό ριζοσπάστη όταν στόχευε στην πρωθυπουργία,και μετά την ανάληψη της εξουσίας σε διαχειριστή της μακροζωίας των κυβερνήσεών του. Ασφαλώς ο πυρήνας του ριζοσπαστισμού και της άρνησης υπήρχε στον ψυχισμό του, ο οποίος άλλωστε συγκλονιζόταν συχνά από εσωτερικές θύελλες. Όμως το μεγαλύτερο πολιτικό ενδιαφέρον από τις ψυχικές του μεταπτώσεις παρουσιάζουν οι σκόπιμοι ελιγμοί του. Οι ελιγμοί αυτοί αποτελούν μέρος του κοινωνικού ριζοσπαστισμού του και του "χαρίσματός" του. Ο Ανδρέας αναμφίβολα υπήρξε μια νέα εμπειρία για τους Έλληνες ψηφοφόρους. Γόνος πολιτικού πατέρα και μορφωμένης μητέρας, με άριστες σπουδές στις ΗΠΑ και σημαντική καριέρα ως οικονομολόγος καθηγητής, επέλεξε συνεργάτες οι οποίοι, με λίγες εξαιρέσεις, δεν ήταν δυνατόν να αμφισβητήσουν τα πρωτεία του. Το μάθημα της αποστασίας εναντίον του πατέρα του το 1965 υπήρξε καθοριστικό στα κατοπινά του σχέδια. Ο ευάλωτος εξάλλου ψυχικός του κόσμος αποτέλεσε σε όλη τη σταδιοδρομία του τροχοπέδη στην κατάκτηση ενός ήρεμου ιδιωτικού βίου.

Στο βιβλίο αυτό δημοσιεύονται για πρώτη φορά οι επιστολές που έστειλε η βασίλισσα Αμαλία στον πατέρα της από την Ελλάδα. Αποτελούν μοναδική ιστορική πηγή και συγχρόνως γοητευτικό ανάγνωσμα που διαθέτει όλες τις χάρες του χρονικού. Είναι γραμμένες από μια νέα γυναίκα, δεκαοκτώ χρόνων στην πρώτη, τριάντα τεσσάρων χρόνων στην τελευταία επιστολή η βασίλισσα Αμαλία βρισκόταν στην καρδιά της εξουσίας όταν αλληλογραφούσε εμπιστευτικά με τον πατέρα της, ο οποίος ήταν και ο ίδιος ηγεμόνας. Στο δίτομο αυτό έργο αναλύονται τα γεγονότα που συγκλόνισαν την εποχή, η 3η Σεπτεμβρίου, τα Μουσουρικά, τα Παρκερικά, καθώς και οι ευρωπαϊκές επαναστάσεις του 1848, που άλλαξαν το πρόσωπο της Ευρώπης. Περιγράφονται διεξοδικά το κτήριο της σημερινής Βουλής στην πρώτη του μορφή ως βασιλικού ανακτόρου, άλλα σημαντικά κτίσματα της Αθήνας, καθώς και η δημιουργία του σημερινού Εθνικού Κήπου. Συναρπαστικές είναι και οι ενθουσιώδεις περιγραφές της ελληνικής φύσης και των περιοχών της τότε ελληνικής επικράτειας. Η μεταγραφή και η μετάφραση του κειμένου έγιναν από το χειρόγραφο, το οποίο φυλάσσεται στο αρχείο του Ολδεμβούργου. Τη μετάφραση συνοδεύουν πολυάριθμες σημειώσεις που συμπληρώνουν και αποσαφηνίζουν το κείμενο. Έχει προταχθεί εισαγωγή, η οποία σκιαγραφεί τη ζωή του Όθωνα και της Αμαλίας, εντάσσοντάς την στην ιστορία της εποχής. Πλήρης βιβλιογραφία και αναλυτικό ευρετήριο συμπληρώνουν το έργο.

Οι Ανθρωποφύλακες είναι ένα ταλαιπωρημένο βιβλίο. Πώς αλλιώς θα γινόταν, άλλωστε; Γεννήθηκε μέσα σε συνθήκες βαθιάς παρανομίας, σε είκοσι πέντε μόλις αντίτυπα, σε κάποιον παλιό πολύγραφο, στο φουαγιέ ενός ξενοδοχείου. Κι όμως αυτές οι λίγες γραμμές, οι τόσο δυνατές, οι τόσο συγκινητικές (χωρίς ίχνος μελοδραματισμού!), κατάφεραν να αποτελέσουν την αρχή του τέλους μιας στυγνής φασιστικής δικτατορίας στην Ελλάδα. Έκτοτε, κύλησε πολύ νερό στ' αυλάκι, το βιβλίο γνώρισε μεγάλη επιτυχία και αλλεπάλληλες εκδόσεις στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο. Σε κάθε έκδοση υπήρχαν Πρόλογοι, Εισαγωγές, Επίμετρα και Παραρτήματα, που προσπαθούσαν να επικαιροποιήσουν το βιβλίο και να αναδείξουν την απαράμιλλη δύναμή του. Σήμερα, δύο χρόνια μετά τον θάνατο του Περικλή Κοροβέση, οι Εκδόσεις των Συναδέλφων παρουσιάζουν μία ολοκληρωμένη έκδοση, που περιέχει τα πιο σημαντικά κείμενα που γράφτηκαν και εντάχθηκαν στο σώμα των Ανθρωποφυλάκων, αλλά και πλούσιο οπτικό υλικό με εξώφυλλα ξένων εκδόσεων, δημοσιεύματα του διεθνούς Τύπου, καθώς και τα εξαιρετικά σκίτσα και φωτογραφίες του Αλέκου Λεβίδη από την αναπαράσταση των βασανιστηρίων, που έγινε στο σπίτι του ζωγράφου στη Γενεύη το 1969, προκειμένου να συνοδέψουν την κατάθεση του Κοροβέση στο Συμβούλιο της Ευρώπης στο Στρασβούργο. Αυτή η έκδοση αποτελεί και το μεγάλο ευχαριστώ των Εκδόσεων των Συναδέλφων στον άνθρωπο που εμπιστεύθηκε αυτό το έργο του το 2013, σε έναν μικρό και άσημο εκδοτικό οίκο, μόνο και μόνο επειδή ήταν συνεργατικός και κομμάτι του γενικότερου κοινωνικού κινήματος. Ελπίζουμε πως δεν τον διαψεύσαμε όλα αυτά τα χρόνια και πως δεν θα τον διαψεύσουμε ποτέ.

Οι "Ανθρωποφύλακες", το ιστορικό βιβλίο του Περικλή Κοροβέση, κυκλοφορεί ξανά!

Μια συγκλονιστική μαρτυρία, ενός ανθρώπου που υπέφερε από τα βασανιστήρια της χούντας - μια αδυσώπητη καταγγελία ενάντια στην καταπίεση, τον φασισμό, τη βία της εξουσίας.

Ένα ντοκουμέντο επίκαιρο όσο ποτέ άλλοτε.

"Έχουμε μπει πια σε μια σκοτεινή εποχή και ίσως τα χειρότερα να μην τα έχουμε δει ακόμα. Η τάξη του κόσμου έχει διασαλευτεί. Οι προτάσεις σωτηρίας που εμφανίζονται, με τη μορφή του Εθνικισμού και του Φυλετισμού, είναι ακόμα ένα βήμα προς το βάραθρο. Και δεν είναι μόνο η οικολογική καταστροφή του Πλανήτη και το κατά πόσο θ’ αντέξει ακόμη αυτή η Γη. Ούτε η φτώχεια και η αθλιότητα που έχουν κατακτήσει σχεδόν τα 4/5 του παγκόσμιου πληθυσμού. Πάνω απ’ όλα αυτά, εγώ, με την ταπεινή μου γνώμη, θεωρώ την πιο μεγάλη απειλή της ζωής στον πλανήτη μας την αδιαφορία."

Π. K

Η Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ σε απρόβλεπτες συζητήσεις με τον Μάκη Προβατά και την Έφη Βασιλοπούλου. Μιλά, μεταξύ άλλων, για τα παιδικά και εφηβικά της χρόνια, για τους γονείς της, την Κατοχή και την Αντίσταση, για τη ζωή της στη Γαλλία, για τη μητρότητα και τον ρόλο της ως γιαγιάς. Συζητά για την "ελληνική συνέχεια", την αρχαία Ελλάδα και το Βυζάντιο, για τη νεότερη ελληνική ιστορία που "πελοποννησιάζει" αλλά και για τις "ανιστόρητες ανοησίες" του Ταγίπ Ερντογάν, για την πανδημία και τον πόλεμο στην Ουκρανία. Καταθέτει τις απόψεις της για το κατά πόσον βελτιώνει η εκπαίδευση τον άνθρωπο, για τους νέους την εποχή του διαδικτύου και τον σχολικό εκφοβισμό, το τι είναι όντως αυτονόητο στη ζωή· για την έννοια της μνήμης, της λήθης και της αλήθειας· για τον έρωτα και τον ευτυχισμένο γάμο, την προδοσία και την απώλεια· για το εφικτό ή όχι της αυτογνωσίας και τον γρίφο που λέγεται "ψυχή"· για την ανθρωπιά ως μέγιστη αρετή και την τέχνη ως ζωντανό οργανισμό, για τους ποιητές που θαυμάζει. Η έκδοση συμπληρώνεται από παράρτημα με 14 δημοσιευμένα και αδημοσίευτα ποιήματά της. 

 Το βιβλίο δίνει φωνή σε κείνους που η φωνή τους δεν ακούγεται, στους πρόσφυγες και στους μετανάστες, που φτάνουν από τα 3 σημεία του ορίζοντα και που αποτελούν στις μέρες μας, για την Ευρώπη και για τη χώρα μας, το κεντρικό πολιτικό και ανθρωπιστικό διακύβευμα. 

Το βιβλίο αποτελεί προϊόν αργής ωρίμανσης, που προέκυψε από το φυτώριο πολιτισμικής βιοποικιλότητας του "Δικτύου για τα Δικαιώματα του Παιδιού" και από τις ανθρώπινες σχέσεις που αναπτύσσονται στους δύο χώρους του, στο "Εργαστήρι Πολιτισμού" και στο "Κέντρο για το Παιδί", όπου καθημερινά δεκάδες παιδιά -προερχόμενα κατά το ένα τρίτο από ελληνικές οικογένειες και κατά τα δύο τρίτα από είκοσι επτά διαφορετικής εθνοτικής καταγωγής οικογένειες- συμμετέχουν σε παιδαγωγικές και πολιτιστικές δραστηριότητες, που συντονίζουν μερικές δεκάδες εθελοντές. 

Για όλες και όλους εμάς, που τα τελευταία χρόνια είχαμε την ευκαιρία να γνωρίσουμε από κοντά, να συναναστραφούμε και να βιώσουμε ξεχωριστά καθένα από τα πρόσωπα και τις ιστορίες ζωής που κρύβει η προσφυγιά και η μετανάστευση, η ιδέα του βιβλίου ωρίμαζε σταδιακά προκειμένου να ταξιδέψει η φωνή αυτών των δικών μας ανθρώπων έξω από τον περιορισμένο χώρο μας, να βρει την προσοχή που δικαιούται, να μαρτυρήσει από τη δική τους μεριά το βίωμα και το τραύμα τους.