Θέατρο

Δύο άντρες συνδέονται από παιδιά με βαθιά φιλία. Έχουν ακολουθήσει διαφορετικούς δρόμους: ο ένας "πετυχημένος", ο άλλος "περιθωριακός". Μια μέρα, όταν ο ένας υπερηφανεύεται για κάποια μικροεπιτυχία του, ο άλλος του απαντά: "Α... μάλιστα". Στον τρόπο εκφοράς αυτής της φράσης υπάρχει, ίσως, ένα είδος συγκατάβασης, μια ανεπαίσθητη ειρωνεία. Οι δύο φίλοι απομακρύνονται. Λίγα χρόνια αργότερα συναντιώνται, επιχειρούν να εξηγηθούν. Καθετί που λένε μεγαλώνει το χάσμα. Οι εξηγήσεις τους μοιάζουν με μονομαχία, όπου σιγά σιγά αναμοχλεύεται το απωθημένο και τραυματικό. Η ασυμφωνία, η απομάκρυνση, η οργή οφείλονται σε μια παύση ανάμεσα σε δύο άνευ σημασίας καθημερινές λέξεις, μέσα σε μια φράση εντελώς ουδέτερη, εντελώς ανώδυνη θα έλεγε κανείς, που όμως εξωτερικεύει κάποιους ανεπαίσθητους ψυχικούς παλμούς που συνήθως τους αποσιωπούμε στα έγκατα της συνείδησης. Αυτή είναι η τεράστια σημασία του απειροελάχιστου και αυτό προσπαθεί να αποτυπώσει ο σεισμογράφος της Σαρώτ. Γιατί η ζωή είναι εκεί, και δεν είναι ούτε εύκολη ούτε γαλήνια. Ένα τίποτα ή σχεδόν τίποτα, ένα κατιτί, μια εντύπωση της στιγμής και όλα μπορούν να τιναχτούν στον αέρα. Αυτό το τίποτα που παραφυλάει και στη δεδομένη στιγμή έρχεται στην επιφάνεια και κατακλύζει τα πάντα. Όταν αυτό το τίποτα αρχίζει να ενεργεί, το επουσιώδες γίνεται ουσιώδες. Μια κουβέντα, δηλαδή μια δυο λέξεις με συγκεκριμένη χροιά, μπορεί να προκαλέσει τη ρήξη. Η χροιά αποκαλύπτει ό,τι η λέξη καλύπτει, αυτή δίνει το βάρος στη λέξη και τη σημασιοδοτεί. Αυτή η χροιά αποθηκεύεται στη μνήμη και μπορεί να καταστρέψει τα πάντα. Ρήξη; Ίσως ναι, ίσως όχι. Μετέωρο το τέλος. Η ερμηνεία αυτού που λέγεται και του πώς λέγεται πόσα μπορεί να κρύβει και πόσα μπορεί να αποκαλύψει. Αυτόν τον διάλογο, στην κόψη του ξυραφιού, ζωντανεύει με το νυστέρι της η Ναταλί Σαρώτ. Στη θέση των δύο αντρών θα μπορούσαν να είναι δύο αδέλφια, δύο σύζυγοι, ένας γονιός κι ένα παιδί.

Αυτό που ακούμε, αυτό που μυρίζουμε, αυτό που πιάνουμε, αυτό που βλέπουμε καθημερινά δεν είναι παρά ένα απειρο - ελάχιστο μέρος του κόσμου. Η γυναίκα αφήνει πίσω της σύζυγο, φίλους και καριέρα. Ένα απαγορευμένο πάθος την έχει εξαγριώσει. Την έχει κάνει λύκο. Η ευτυχία έχει αγριότητα. Η ηρωίδα τη διεκδικεί μαζί με τη θέση της στον κόσμο. Θα μπορούσε να είναι μια σύγχρονη Νόρα, θα μπορούσε να είναι η Ωραία του παραμυθιού. Είναι όμως η Ωραία και το Τέρας μαζί... Ποια είναι η φύση της επιθυμίας; Και ποια τα όριά της; Τι γίνεται όταν κανείς τα υπερβεί και αποφασίσει να επιστρέψει στον πρωτόγονο εαυτό του; "Μου λείπει τόσο πολύ που πονάει το σώμα μου", λέει η Γυναίκα και αφήνεται στο ένστικτο. "Να γίνω ένα ζώο, μεγάλο, δυνατό, άγριο, όλο μύες και ένστικτο". Η Έλενα Πέγκα υπογράφει μια σύγχρονη αλληγορία για τον πολιτισμό και την αγριότητα. Ένα παραμύθι με ρεαλιστικό λόγο, με καταστάσεις που θυμίζουν ιστορίες από τα δελτία ειδήσεων και θέμα τη σύγκρουση ανάμεσα στα δύο φύλλα, ανάμεσα στο εγώ και το είναι, ανάμεσα στην ανθρώπινη φύση και τις κοινωνικές συμβάσεις που την περιορίζουν. Μια διαρκής αίσθηση απειλής και αγωνίας σ’ ένα ονειρικό, σχεδόν εφιαλτικό , τοπίο καθορίζει την ατμόσφαιρα του έργου και το σκοτεινιάζει ακόμα περισσότερο. Η "Γυναίκα και ο λύκος" παρουσιάστηκε τον Μάη το 2014 στο Φεστιβάλ E'crire et mettre en sce`ne aujourd’hui στην Caen, σε σκηνοθεσία Έλλης Παπακωνσταντίνου, μετάφραση Δήμητρας Κονδυλάκη, με Γάλλους ηθοποιούς. Πρώτη παράσταση στα ελληνικά Οκτώβρης 2014, Δημήτρια 2014, Σφαγεία, Θεσσαλονίκη.

Ο πολυφωνικός μονόλογος Δαίμονας, έχει ως αφετηρία τους Δαίμονες του Φιοντόρ Ντοστογιέσκι. Το έναυσμα ήταν η Εξομολόγηση του Σταβρόγκιν, που λογοκρίθηκε στις πρώτες εκδόσεις, όπου ο Σταβρόγκιν εξομολογείται το βιασμό της μικρής Ματριόσα και την αυτοκτονία της. Στον "Δαίμονα" η μυθιστορηματική αλήθεια ανατρέπεται: η Ματριόσα ζει και πενήντα χρονών πια, αφηγείται μέσα από τρεις φωνές τη δική της εκδοχή· τον έρωτά της για τον Σταβρόγκιν από παιδί, τη δεύτερη συνάντησή τους στα δεκαεπτά της, τη σύντομη ταραγμένη σχέση τους μέχρι την αυτοκτονία του, και την προσκόλλησή της σ' αυτόν μέχρι το θάνατό της. Το έργο "Δαίμονας", σε γαλλική μετάφραση της Anne-Laure Brisac, με τίτλο "Demon", πρωτοπαρουσιάστηκε στη Γαλλία, στο φεστιβάλ Mousson d’ Ete, τον Αύγουστο του 2010.

Ο Αύγουστος Στρίντμπεργκ μοιάζει, σαν φυσιογνωμία και σαν δυναμισμός ψυχής, να ξεπερνάει το έργο του. Είναι από εκείνες τις μεγαλοφυΐες που φαίνονται ασύντακτες, γιατί δε χωράνε σε κανένα πλαίσιο, σε κανένα σύστημα, σε καμιά καθιερωμένη μορφή. Τους λείπει και το κατώτερο έστω όριο του μέτρου. Έτσι, βλέπουμε το μεγάλο αυτό δραματουργό να επικοινωνεί δύσκολα με το ευρύτερο κοινό, να μη γίνεται ποτέ, ενόσω ζει, συγγραφέας "επιτυχίας". Σ αντιστάθμισμα όμως, αν ξεπερνάει το μέτρο, ξεπερνάει και την εποχή του. Πανθομολογούμενα, είναι ο πιο πρωτοπόρος δραματουργός του τέλους του 19ου αιώνα, αυτός που οδηγεί κατευθείαν στη δική μας την εποχή. Η επίδρασή του μένει ισχυρή κι ευκολογνώριστη στους πιο σημαντικούς θεατρικούς συγγραφείς του καιρού μας· ιδιαίτερα στους Αμερικανούς, από τον Ευγένιο Ο Νηλ και κάτω.
Η "Δεσποινίς Τζούλια" κατέχει μια θέση εντελώς ξεχωριστή στην παραγωγή του Στρίντμπεργκ. Με το δράμα του αυτό, το βασισμένο σ ένα περιστατικό που του είχαν διηγηθεί, ο Σουηδός ποιητής έκανε ένα αποφασιστικό και πολυσήμαντο βήμα. Ο ίδιος, στον περιλάλητο πρόλογο του έργου, εκθέτει τις απόψεις του, τη θεωρία του περί δράματος. [...] (Απόσπασμα από σημείωμα του Άγγελου Τερζάκη). [...]

Η χαρά της ζωής, πιστεύω, κρύβεται στους έντονους και σκληρούς αγώνες και νιώθω ικανοποίηση όταν μαθαίνω, όταν διδάσκομαι κάτι. Γι’ αυτό επέλεξα μια ασυνήθιστη περίπτωση, ωστόσο διδακτική και που αποτελεί εξαίρεση, μεγάλη εξαίρεση, που επιβεβαιώνει τον κανόνα και θα πλήξει τους λάτρεις του μπανάλ. Εκείνο όμως που πραγματικά θα αναστατώσει το απλοϊκό μυαλό είναι πως η υπόθεσή μου δεν είναι απλή και οι ερμηνείες ποικίλλουν. Κάθε περιστατικό της ζωής - και αυτό είναι μια πρόσφατη ανακάλυψη!- ανάγεται σε μια σειρά από αιτίες, περισσότερο ή λιγότερο συγκεκαλυμμένες.

Σε συνέχεια της πρώτης ποιητικής συλλογής Καλοκαίρι, το 2020, ο Ανδρέας Φλουράκης συμπληρώνει το μωσαϊκό του καλοκαιριού με ένα Δεύτερο καλοκαίρι, απαραίτητο και ευχάριστο, αν λάβει κανείς υπόψη την επικαιρότητα και τους αναπόφευκτους περιορισμούς. Το Δεύτερο Καλοκαίρι αποκαλύπτει με συγκίνηση, ειρωνεία και κάποτε σαρκασμό στιγμές της καθημερινότητας που αποδίδονται με έναν μοναδικό τρόπο, σαν να απαντώνται για πρώτη φορά, ταξιδεύοντας τον/την αναγνώστη/τρια. Ο γλωσσικός πλούτος και η σφαιρική απόδοση κάθε έννοιας από τον Ανδρέα Φλουράκη κυριαρχεί στην ποιητική συλλογή και καλεί για ανάγνωση και αναβίωση.

Δύο γυναίκες, ένας άντρας: ο έρωτας τους συνέχει, τους κατέχει, τους περιέχει, αυτοί όμως τι κάνουν με τον έρωτα; Κάνουν εκείνο ακριβώς που θέλει ο έρωτας, τίποτε άλλο. Στο έργο αυτό, οι ανθρώπινες σχέσεις, απογυμνωμένες με τον έρωτα από κάθε έξωθεν αλλά και έσωθεν μαρτυρία, διαδραματίζονται ανάμεσα στο ανεξέλεγκτο των προθέσεων και στο άγνωστο των συνεπειών τους, μέσα σε μία προσπάθεια, συγχρόνως έλλογη και φρενήρη, ούτως ή άλλως τυφλή, εκ μέρους των τριών προσώπων τόσο για να αποφευχθεί όσο και για να συντελεστεί το ανεπανόρθωτο. Κι όταν αυτό επέρχεται όπως αυτό θέλει, τότε το μόνο που απομένει πλέον να συμβεί και στους τρεις δεν είναι άλλο από εκείνο που διαθέτει η ήδη συντελεσμένη εξάντληση όλων των ορίων.

Πρέπει κανείς να ρισκάρει με το φόβο, όπως ρισκάρει και με το θάνατο. Το αληθινό θάρρος έχει να κάνει μ’ αυτό ακριβώς το ρίσκο. Τις πρώτες ώρες της Γαλλικής Επανάστασης, η Μπλανς ντε λα Φορς απαρνείται τα προνόμια της υψηλής αριστοκρατίας προς χάριν της λιτής μοναστικής ζωής. Στη Μονή των Καρμηλιτισσών, η νεαρή γυναίκα βρίσκει τη γαλήνη που αναζητά. Όταν οι μοναχές αρνούνται να αναγνωρίσουν το επαναστατικό καθεστώς και συλλαμβάνονται, η Μπλανς δραπετεύει. Μα πώς να δεχτεί να μείνει ζωντανή την ώρα που οι αδελφές της οδηγούνται στη λαιμητόμο;

 

Ένα εκπληκτικό κείμενο γύρω από την αυταπάρνηση, τη θυσία, τον φόβο, ένα από τα σημαντικότερα έργα του Ζωρζ Μπερνανός, γραμμένο παραμονές του δικού του θανάτου.

 

Το κείμενο χαρακτηρίζεται από μοναδική απλότητα και μεγάλη δύναμη ταυτόχρονα. Οι κεντρικοί χαρακτήρες είναι εξίσου ισχυροί και μεγαλειώδεις με τους ήρωες των άλλων κορυφαίων έργων του Μπερνανός. Ο φόβος του θανάτου αναπαριστά τον φόβο και τον αγώνα του Ιησού και προβάλλει εδώ με όλη του τη σπαρακτική δύναμη.
Laffont-Bompiani, Le Nouveau dictionnaire des œuvres

Οι Διάλογοι με τη Λευκοθέα είναι ένα εγχείρημα ιδιοσυγκρασιακό και μοναδικό μέσα στο έργο του Τσέζαρε Παβέζε. Ο τίτλος δεν παραπέμπει μόνο στη γνωστή Νηρηίδα, προστάτιδα των Αργοναυτών, αλλά και στο όνομα της γυναίκας που ο ίδιος αγαπούσε ενόσω το έγραφε, από τον Δεκέμβριο του 1945 ως τον Μάρτιο του 1947. Το βιβλίο αποτελείται από είκοσι επτά σύντομους, αλλά γεμάτους ένταση, τραγικούς διαλόγους στους οποίους οι θεοί και οι ήρωες της ελληνορωμαϊκής Αρχαιότητας (από τον Οιδίποδα και τον Τειρεσία μέχρι την Καλυψώ και τον Οδυσσέα, από τον Έρωτα και τον Θάνατο μέχρι τον Αχιλλέα και τον Πάτροκλο) καλούνται να συζητήσουν για τη σχέση του ανθρώπου και της φύσης, το αναπόδραστο της μοίρας, την αναγκαιότητα του πόνου και την αμετάκλητη καταδίκη του θανάτου. Ως πυρήνας του βιβλίου αναδεικνύεται το μεγάλο, σχεδόν υπαρξιακό ενδιαφέρον που έτρεφε ο Τσέζαρε Παβέζε για τη μυθολογία και την εθνολογία. Η έκδοση συμπληρώνεται, μεταξύ άλλων, από σημειώσεις που βρέθηκαν στα χειρόγραφά του και μια επιλογή κριτικών κειμένων. Οι Διάλογοι με τη Λευκοθέα μεταφράζονται για πρώτη φορά στα ελληνικά. «Οι Διάλογοι με τη Λευκοθέα αποκαλύπτουν τον ανθρωπιστή Παβέζε, έναν επιστήμονα που έχει αναλύσει όλο τον προηγμένο παγκόσμιο πολιτισμό από την άποψη της ερμηνείας των πρωτόγονων θρησκειών. Και έναν φιλόλογο του οποίου η δημιουργική τεχνική γεννήθηκε από τον εμβριθή προβληματισμό του πάνω στους αρχαίους κλασικούς, με τα γνωστικά εργαλεία ενός σύγχρονου εθνολόγου. Μας προσφέρουν την παθιασμένη εικόνα μιας ανθρωπότητας στο κατώφλι της συνείδησης, που εγκαταλείπει την εποχή της απόλυτης επικοινωνίας με τη φύση, την εποχή των τεράτων και των μεταμορφώσεων, για να νιώσει ξαφνικά αποκομμένη από τα πράγματα. Αυτό την καθιστά ικανή να μεταμορφώνει τη φύση σε ονόματα και θεούς και να αντιμετωπίζει τις αμφιβολίες της μοίρας, της ελευθερίας, του θανάτου». Ίταλο Καλβίνο

Ταξίδι μυητικό μιας Ελληνίδας που γυρεύει τις ρίζες της, ένα παζλ από κομμάτια των αιώνων, η "Διασπορά" είναι μια προσωπική ιστορία και ταυτόχρονα μια μαρτυρία για τον Ελληνισμό.