Θέατρο

Η Garamond είναι σειρά τυπογραφικών στοιχείων που οφείλει το όνομά της στον δημιουργό της, τον Γάλλο λιθογράφο Claude Garamond, που έζησε τον 16ο αιώνα στο Παρίσι. Μέχρι σήμερα αποτελεί δημοφιλή γραμματοσειρά σε γραφομηχανές και λογισμικά κειμένου. Ο τίτλος Garamond 12 απηχεί το πλαίσιο στο οποίο εκτυλίσσεται η υπόθεση του δράματος: γράμματα και γραμματοσειρές, τα δομικά υλικά των λέξεων, τα συστατικά των βιβλίων. Συγγραφείς, βιβλία, εκδότες και αναγνώστες, ένας ολόκληρος κόσμος που τρέφεται με αφηγημένες ιστορίες.

Θέλετε να μάθετε ποιο είναι το πραγματικό θέμα; Το πραγματικό θέμα είναι η εξουσία.

Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, σ’ ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης Εβραίων κοντά στην Πράγα στήνεται ένα συγκλονιστικό παιχνίδι ψευδών εντυπώσεων. Η ναζιστική κυβέρνηση του Βερολίνου, εν όψει της επίσκεψης εκπροσώπων του Ερυθρού Σταυρού, επιβάλλει στους κρατούμενους να δημιουργήσουν μια πλαστή εικόνα αξιοπρεπούς διαβίωσης, για χάρη της κοινής γνώμης. Το έργο του πολυβραβευμένου, κορυφαίου Ισπανού δραματουργού Χουάν Μαγιόργκα, αποτελεί ασφαλώς μια συγκλονιστική αναφορά στο Ολοκαύτωμα, ωστόσο δεν περιορίζεται στην ιστορική αναπαράσταση των γεγονότων. Διερευνά τους μηχανισμούς κατασκευής του ψεύδους και αναδεικνύει τις μορφές εξέγερσης και υποταγής, διατυπώνοντας ένα καίριο σχόλιο για την τάση του ανθρώπου και της σύγχρονης κοινωνίας να εθελοτυφλούν.

Χωρισμένο σε τέσσερα μέρη -"Στάτους", "Αυθορμητισμός", "Αφηγηματικές δεξιότητες", "Μάσκες και έκσταση"- που παρουσιάζονται περίπου στη σειρά με την οποία θα μπορούσε να τα προσεγγίσει μια θεατρική ομάδα, το βιβλίο εκθέτει τις τεχνικές και τις ασκήσεις που ο ίδιος ο Κιθ Τζόνστοουν θεώρησε ως τις πιο χρήσιμες και ενδιαφέρουσες. Το αποτέλεσμα είναι ένα βιβλίο ιδεών και συγχρόνως μια συναρπαστική εξερεύνηση της φύσης της αυθόρμητης δημιουργίας. Το βιβλίο είναι καρπός είκοσι χρόνων υπομονετικής και πρωτότυπης εργασίας. Πρόκειται για ένα σοφό, πρακτικό και ξεκαρδιστικό οδηγό για την επιβίωση της φαντασίας. Αποτελεί αναγκαίο ανάγνωσμα για κάθε άνθρωπο με "καλλιτεχνική ιδιοσυγκρασία" που είχε την ίδια εμπειρία με το συγγραφέα: να δει το χάρισμά του φαινομενικά να συρρικνώνεται και να σβήνει. [...] Ανακαλύπτοντας εκ νέου τον φαντασιακό κόσμο της παιδικής ηλικίας επανεξετάζει τα δομικά στοιχεία που τον συγκροτούν. Σε τι συνίσταται μια ιστορία; Τι κάνει τους ανθρώπους να γελάνε; Ποιες σχέσεις αιχμαλωτίζουν την προσοχή του κοινού και γιατί; Πώς σκέφτεται ο αυτοσχεδιαστής το επόμενο βήμα; Είναι απαραίτητη δραματουργικά η σύγκρουση; [...] Σε αυτά και σε άλλα θεμελιώδη ερωτήματα το βιβλίο δίνει αναπάντεχες και πάντα χρήσιμες απαντήσεις οι οποίες επεκτείνουν τα όρια του θεάτρου στις δοσοληψίες της καθημερινής ζωής. Η πρώτη σκέψη που κάνει κανείς διαβάζοντας αυτά τα παιχνίδια για ηθοποιούς είναι να τα δοκιμάσει στα παιδιά του ή στον εαυτό του. [...] Όπως όλοι οι μεγάλοι υπέρμαχοι του ασυνείδητου, ο Τζόνστοουν είναι ένας σθεναρός ορθολογιστής. Θέτει έναν κοφτερό νου, καλλιεργημένο με ανθρωπολογία και ψυχολογία, στην υπηρεσία της κατεδάφισης του διανοουμενισμού στο θέατρο. Εκεί όπου δεν υπάρχει τεχνική ορολογία, αναπτύσσει τους δικούς του πρακτικούς όρους προκειμένου να δώσει όνομα στο απερίγραπτο.

Η εκ των πραγμάτων ετοιμότητα τού Εριχ για τον θάνατό του, είναι ένας από τούς λόγους τής επίσκεψης τής Νόρμα, οι άλλοι θα αποκαλυφθούν κατά την διάρκεια τού διαλόγου τους, ενός νεκρικού διαλόγου που διαδραματίζεται συγχρόνως επί γής και επί σκηνής.
Η διπλή διάσταση τού χώρου, συναιρείται με την διπλή διάσταση τού χρόνου και τού άχρονου, καθώς και με την διμερή διάσταση τής συναλλαγής ανάμεσα στην επισκέπτρια και στον επισκεπτόμενο.
Αυτός ο τριπλός διπλασιασμός γίνεται τριπλασιασμός με μία άλλη πλευρά/γωνία λήψεως/θέση αντιλήψεως, την Ντενίζ, πρόσωπο απόλυτης οικιακής και σκηνικής αναγκαιότητας, συγχρόνως παρουσία και απουσία, διακριτικότητα και παρέμβαση, αφανής και εμφανής υποκινητήρια διάσταση, εποπτεύουσα όραση και προσλαμβάνουσα ακοή οι οποίες συμπληρώνουν τις απονεκρωμένες και νεκρώσιμες αισθήσεις των άλλων δύο συνεργών, αισθήσεις που, μολονότι κατηργημένες από τον επιτελεσμένο θάνατο τής Νόρμα και καταργήσιμες από τον επερχόμενο τού Εριχ, δεν στερούνται υλικότητας, μιάς υλικότητας και λειτουργικότητας που καθίστανται ενεργές, μαζί με εκείνες τής Ντενίζ, χάρις στο γεγονός ότι ανήκουν εξ υπαρχής στο θεατρικό συμβάν/παίγνιο το οποίο τις επανενεργοποιεί εκ βάθρων προκειμένου να λάβει αισθησιακή/αισθαντική/αισθητική χώρα η θεατρική πράξη.
Ετσι, θάνατος και σκηνή, δηλαδή ζωή και επανατοποθέτησή της, συνευρίσκονται για να αποδώσουν στην τρίτη συμμετοχή, που είναι η Ντενίζ, δηλαδή ο θεατής/αυτόπτης μάρτυς/αυτήκοος ακροατής, την δυνατότητα να γίνει η υπερβατική χρήση τής θεατρικής μηχανής, τής δραματουργικής οντολογίας, τού σκηνικού/σκηνοθετικού/ερμηνευτικού θεαθήναι.
Η εκ τού μη όντος εμφάνιση τής νεκρής Νόρμα Ντέσμοντ και η εν συνεχεία συναλλαγή της με τον εκπνέοντα Εριχ φον Στροχάιμ, επιτελείται με την από μηχανής θεά Ντενίζ, χωρίς την οποία, η επιτέλεση δεν θα συνετελείτο, αλλά και δεν θα ήταν αυτό που γίνεται, δηλαδή μία εκ των υστέρων αλλά εκ νεκρών προσφορά, μία ανέφικτη εν ζωή δωρεά, μία προσβάσιμη και τετελεσμένη ανταπόδοση, την οποία μόνο το θέατρο, αυτή η επινοημένη ανάσταση, επιτρέπει να συμβεί με όλη την φαντασμαγορία τού αδιανόητου και τού υπερλογικού. [...] Δ.Δ.

To "Textilen" γράφτηκε το 2010. Όλη η δράση εκτυλίσσεται intra muros, στο εσωτερικό ενός σπιτιού μιας πλούσιας αστικής οικογένειας στη σημερινή Ελλάδα. Δεκαεννιά σκηνές που καθεμιά εισάγεται ειρωνικά με στίχους από παιδικά τραγουδάκια. Τρεις γενιές κι ένας άνθρωπος που περπατάει συνεχώς επί σκηνής. Μια "αναπαράσταση" των βίαιων μηχανισμών της οικογενειακής συνθήκης, αλλά παράλληλα και ένα σχόλιο για μια κοινωνία σε κατάσταση ενός υφάσματος που ξηλώνεται. Μια οικογένεια, ως μέρος αντί του όλου, στη θέση του κοινωνικού ιστού και η αποσύνθεσή της στη θέση της κατάρρευσής του.

Αμέσως μετά τη Σονάτα των φαντασμάτων, ο Στρίντμπεργκ ξεκίνησε να γράφει το Toten-insel, έχοντας ως σημείο αναφοράς τη θεατρική εικονογράφηση της μεταθανάτιας ζωής. Παραπέμποντας πάντοτε στον μνημειώδη πίνακα του Bocklin, η απεικόνιση της "ζωής" μετά το ορόσημο της στιγμής του θανάτου αποτελεί το κεντρικό μοτίβο του έργου. Η ζωή επέκεινα, όπως αυτή σκιαγραφείται θεατρικά από τον Στρίντμπεργκ στο Toten-insel, που μεταφράζεται για πρώτη στη γλώσσα μας, ακολουθεί σε αδρές γραμμές τις απόψεις του θεοσοφιστή Swedenborg, σφραγίζεται, όμως, από τις αγωνίες της άχαρης και σκληρής καθημερινότητας της ζωής, που δεν παύουν να καταδιώκουν τον νεκρό ακόμα και μετά θάνατον.

[...] Από τις 9 προηγηθείσες μεταφράσεις η παρούσα τόλμησε να κρατήσει τον ίδιο ακριβώς αριθμό στίχων με το πρωτότυπο. Στην έκδοση που ακολουθεί αντιστοιχίζοντας στίχο προς στίχο, λίγες μόνο φορές, για λόγους νοηματικής ομαλότητας, έγιναν κάποιες αναστροφές στίχων, ιδιαίτερα στα λυρικά μέρη. [...] Μια μετάφραση ισχύει όσο προκαλεί προβληματισμούς σε σκηνοθέτες, μουσουργούς, σκηνογράφους και ηθοποιούς, όσο δηλαδή είναι δραστικό κείμενο. Η ανά χείρας μετάφραση φιλοδόξησε να προτείνει ένα διαφορετικό μεταφραστικό ήθος. Κατά πόσον το πέτυχε θα το δείξει ο χρόνος και η αντοχή της σε σκηνικές αναγνώσεις. Η ανάγνωση ενός δράματος είναι δυνάμει παράσταση. Μόνο αν έχει θεατρική πνοή, θα αντέξει και στην απλή ανάγνωση.

Η προσωπικότητα του Μεγάλου Αλεξάνδρου αποτυπώνεται ζωηρή και ανάγλυφη από την πένα ενός απαράμιλλου δραματουργού, λαμπρού εκπροσώπου του χρυσού γαλλικού αιώνα, τον Ρακίνα, που με πρότυπα τον Σοφοκλή και τον Ευριπίδη έφερε την αναβίωση της αρχαίας τραγωδίας στην υψηλότερη μορφή της. Η παρούσα μετάφραση, με πλούσια εικονογράφηση και σχόλια και σε έμμετρη ομοιοκατάληκτη μορφή, κατά μίμηση του πρωτοτύπου, η οποία δεν έχει προηγούμενο στην Ελλάδα ή αλλού, προσεγγίζει τη λεπτότητα, το άρωμα και την ομορφιά του εκλεκτότερου, παγκοσμίως, θεατρικού έργου με θέμα τον κορυφαίο Ηγέτη και δικαιούται μια θέση σε κάθε βιβλιοθήκη. Η περηφάνια ήρωα | στην κεφαλή εκείνη, του βλέμματός του η φωτιά, | η γενναιοφροσύνη, το δείχνουν: είν' ο Αλέξανδρος! | Κι η φυσιογνωμία κι αυτή του μεγαλείου του | άψευστη μαρτυρία. Με ηγετικό παράστημα | τα πλάνα του χαράσσει. Ματιά και χέρι κραταιό | τους πάντες υποτάσσει. Από τη μάχη έβγαινε. | Στη λάμψη του μεθούσα. Άστραφτε μες στα μάτια του | η Νίκη εθαρρούσα. (Σκηνή ΙΙΙ.3)