Ελλάδα

Ο Κερένυϊ γεννήθηκε το 1897 στην Ουγγαρία και πέθανε το 1973 στην Ελβετία όπου ζούσε από το 1943. Έγραψε τα περισσότερα έργα του στα γερμανικά. Υπάρχουν όμως ενδιαφέροντα μελετήματα που είναι άγνωστα στη Δύση. Το έργο του Κερένυϊ πάνω στην αρχαιότητα είναι σημαντικό όχι μόνο στον Δυτικό αλλά και στον παγκόσμιο ορίζοντα. Το έργο αυτό δεν ήταν δουλειά ενός φιλολόγου του γράμματος και των τύπων, αλλά η δουλειά ενός άριστου αρχιμάστορα, που βίωνε και εξέφραζε με πάθος το πνεύμα των αρχαίων κειμένων.

Οι περισσότεροι από εμάς ξέρουμε στην πραγματικότητα πολύ λίγα πράγματα για τη μακραίωνη ιστορία της Ελλάδας. Ακόμα και αν ο Περικλής και ο Παρθενώνας μάς είναι σχετικά οικείοι, τι γνωρίζουμε για μια τόσο σημαντική προσωπικότητα όπως ο Επαμεινώνδας; Όλοι θυμόμαστε με κάθε ευκαιρία τα επιτεύγματα και τις κατακτήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου, αλλά σπάνια αναφερόμαστε στην πολύ σημαντική ελληνιστική περίοδο. Όταν ακούμε Βυζάντιο, φέρνουμε συχνά στον νου μας έναν κόσμο όπου κυριαρχούσαν οι ίντριγκες και οι συνωμοσίες. Και όμως, η Βυζαντινή Αυτοκρατορία έζησε περισσότερα από 1.000 χρόνια, ήταν εν πολλοίς ελληνική, και έσωσε δύο φορές την Ευρώπη από εξ ανατολών εισβολές. Αλλά και η Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας γράφεται μέσα από μια "εντυπωσιακή" διαδοχή θριάμβων και καταστροφών, από την επανάσταση του 1821 και τη Μεγάλη Ιδέα, τον Εθνικό Διχασμό και τη Μικρασιατική Καταστροφή ως την Κατοχή και τον Εμφύλιο, τη δικτατορία των συνταγματαρχών και τη Μεταπολίτευση, τα χρόνια της αφθονίας αλλά και τα χρόνια της κρίσης, των μνημονίων και της απειλής του Grexit.

Σύντομα κείμενα για την ποίηση, για ό,τι περιέχει και ό,τι την περιέχει. Μικροδοκίμια που δοκιμάζουν να σκεφτούν πάνω στη στροφή ενός δρόμου, μιας στιγμής, μιας εικόνας. Δοκιμάζουν και δοκιμάζονται να αρθρώσουν σε μια σύντομη βουτιά κατά βάθος και κατά πλάτος, όσο κρατάει μια αναπνοή ασκημένη σε μια ελεύθερη κατάδυση στις επιφάνειες, στα φαινόμενα και στους βυθούς τους. Επιχειρούν να πουν λίγα, υποβάλλοντας άλλα τόσα και κρατώντας στο περιθώριο πολλά περισσότερα. Η σκέψη προχωράει ίσα ίσα λίγα βήματα για να δώσει μορφή σε έναν λόγο είτε πάνω στις ίδιες τις λέξεις και τους σχηματισμούς τους, είτε πάνω στα πράγματα και την άλω που τα περιβάλλει, είτε στις κινήσεις και στις καταστάσεις. Εν ολίγοις η σκέψη είναι ποιητική, κατασκευάζει ενώ ξετυλίγεται. Και είναι όπως η στάση ενός πελαργού: η οριζόντια όταν πετάει με απλωμένες τις φτερούγες και βολιδοσκοπεί αλλά και η κάθετη όσο στοχάζεται εν ακινησία έχοντας πάντα ένα βλέμμα για τον ορίζοντα.

Μπορεί να νοµίζουµε ότι έχουµε ξεµπερδέψει µε το παρελθόν, αλλά το παρελθόν δεν έχει ξεµπερδέψει µε εµάς. Η αρχαία τραγωδία µάς επιτρέπει να έρθουµε πρόσωπο µε πρόσωπο µε ό,τι δε γνωρίζουµε για τον εαυτό µας. Στο βιβλίο αυτό ο Simon Critchley εξετάζει ό,τι νοµίζαµε πως γνωρίζαµε για τους ποιητές, δραµατουργούς και φιλοσόφους της αρχαίας Ελλάδας και µας τους παρουσιάζει υπό ένα φως καινούριο, απροσδόκητο και πρωτότυπο. Με τρόπο προκλητικό και επίκαιρο περιγράφει πώς η τραγωδία εξακολουθεί να εκφράζει τις συγκρούσεις και αντιφάσεις του κόσµου στον οποίο ζούµε σήµερα. Η τραγωδία παρουσιάζει έναν κόσµο όπου η ιδιωτική και η δηµόσια ζωή συγκρούονται και καταρρέουν. Έναν κόσµο οργής, θλίψης και πολέµου. Έναν κόσµο όπου η ηθική είναι αµφίσηµη και οι δυνατοί ταπεινώνουν και καταστρέφουν τους αδύναµους. Έναν κόσµο όπου το δίκαιο µοιάζει πάντοτε να βρίσκεται και στις δυο πλευρές και όπου ωραιοποιηµένες λέξεις λειτουργούν ως προκάλυµµα για κρυφές επιχειρήσεις βίας. Έναν κόσµο µάλλον σαν τον δικό µας. Πρέπει να προσπαθήσουµε να κάνουµε τους αρχαίους να ζήσουν ξανά στην εποχή µας. Στον καθρέφτη τους, βλέπουµε όλη την απόγνωση και πλάνη της ζωής µας, αλλά και την τροµακτική οµορφιά και ένταση της ύπαρξης. Αν θέλουµε να καταλάβουµε καλύτερα τον εαυτό µας, τότε πρέπει να επιστρέψουµε στο θέατρο και στην αρχαία τραγωδία, που µε το δριµύ και αυστηρό της βλέµµα µάς επιτρέπει να δούµε φευγαλέα τι σηµαίνει να είµαστε ζωντανοί. «Ο Simon Critchley µαγεύει καθώς διαφωτίζει». DAVID MITCHELL

Το ξέρουµε όλοι: η πρώτη αντίδραση µπροστά σ’ ένα αρχαίο κείµενο κυµαίνεται ανάµεσα στην παράλυση και στον γνήσιο τρόµο. Επέλεξα εννέα λόγους για ν’ αγαπήσω και να µιλήσω γι’ αυτό που η ελληνική γλώσσα είναι σε θέση να λέει µε τρόπο µοναδικό, ξεχωριστό, διαφορετικό από κάθε άλλη γλώσσα - και ναι, για να διαλύσω τους φόβους σας, µετατρέποντάς τους ενδεχοµένως σε πάθος. Πάνω απ’ όλα αυτό το βιβλίο µιλάει γι’ αγάπη: η αρχαία ελληνική γλώσσα ήταν η πιο µακροχρόνια και πιο ωραία ιστορία της ζωής µου. Δεν έχει σηµασία αν ξέρετε αρχαία ελληνικά ή όχι. Αν ναι, θα σας αποκαλύψω ιδιαιτερότητες για τις οποίες κανείς δε σας µίλησε στο λύκειο, ενώ σας βασάνιζαν µε καταλήξεις ονοµάτων και παραδείγµατα. Αν όχι, τόσο το καλύτερο. Η περιέργειά σας θα είναι η λευκή σελίδα που θα γεµίσετε. Με δυο λόγια, η αρχαία ελληνική γλώσσα είναι ένας τρόπος να βλέπεις τον κόσµο, ένας τρόπος, ειδικά σήµερα, χρήσιµος και µεγαλοφυής. Δεν προβλέπονται εξετάσεις ούτε διαγωνίσµατα στην τάξη: αν, στο τέλος της ανάγνωσης, έχω καταφέρει να σας παρασύρω και ν’ απαντήσω σε ερωτήσεις που δεν είχατε θέσει ποτέ στον εαυτό σας, αν τελικά καταλάβετε τον λόγο τόσων ωρών µελέτης, τότε θα έχω πετύχει τον στόχο µου. Α.Μ.

ο βιβλίο λοιπόν αυτό του Αλικαρνασσέα ιστορικού, το διαφορετικά ονομαζόμενο και «Καλλιόπη», το οποίο αποτελεί επίσης και το τελευταίο των ιστοριών του, περιλαμβάνει παρουσίαση πολεμικών γεγονότων ενός έτους. Πρόκειται για γεγονότα τα οποία επίσης εντάσσονται στον ευρύτερο κύκλο των ελληνοπερσικών πολέμων και τα οποία σημειώθηκαν ανάμεσα στην άνοιξη του 479 και στην άνοιξη του 478 π.Χ. Συγκεκριμένα, στις σελίδες που θα ακολουθήσουν θα περιγράφουν – ανάμεσα και σε πλήθος άλλες παρεκβάσεις και ποικίλες Ηροδότειου στυλ αυτοτελείς διηγήσεις – και τα εξής: η νικηφόρα μάχη που κέρδισαν τα ελληνικά όπλα στις Πλαταιές, το πρώτο πλήγμα που θα δεχθούν οι Πέρσες στη δική τους επικράτεια τώρα, στην μικρασιατική δηλαδή ακτή της Μυκάλης (απέναντι από τη Σάμο), και τέλος η εναντίον των Περσών νίκη, την οποία κατήγαγαν οι Αθηναίοι (χωρίς την παρουσία των Πελοποννησίων αυτή τη φορά) καταλαμβάνοντας την ελλησπόντια πόλη Σηστό

Ο Ησίοδος, αν δεχθούμε την παραδοσιακή και γενικότερα αποδεκτή χρονολογική τοποθέτησή του, βρίσκεται στη σκιά του Ομήρου από την άποψη της γλώσσας και του μέτρου, όχι όμως και του θέματος ή της αφηγηματικής τεχνικής. (. . .) Στον αγροτικό βίο, τη βάση της αρχαϊκής ελληνικής οικονομίας, είναι αφιερωμένο το ποίημά του «Έργα και ημέρες», το οποίο προσφέρει πρακτικές οδηγίες για την αποδοτικότερη καλλιέργεια της γης. Εκτός όμως από τον συμβουλευτικό χαρακτήρα το έργο περιέχει ψήγματα γνωμολογικής σοφίας με αφορμή την αδικία που γνώρισε ο ποιητής εκ μέρους του αδελφού του Πέρση κατά τη διανομή της πατρικής κληρονομιάς. (. . .) Στη «Θεογονία», το άλλο μεγάλο ποίημά του, απαντά η προγραμματική δήλωση των Μουσών ότι, όταν το επιθυμούν, μπορούν να πουν αλήθειες και όχι ψέματα που μοιάζουν με αλήθειες. (. . .)
Από τα άλλα έργα του Ησιόδου σώζονται μόνο αποσπάσματα. Ακέραιο παραδίδεται το ψευδεπίγραφο ποίημα «Ασπίς Ηρακλέους», που η σύνθεσή του ανάγεται στο πρώτο τρίτο του 6ου αιώνα π.Χ. Οι πρώτοι 54 στίχοι του αναφέρονται στη θαυμαστή γέννηση του ήρωα και κατά πάσα πιθανότητα προέρχονται από την οικεία ιστορία του «Καταλόγου Γυναικών». Ακολουθεί η μονομαχία του Ηρακλή με τον Κύκνο, τον γιο του Άρη, και, τέλος, η περιγραφή της ασπίδας του ήρωα, που συντέθηκε σε συνειδητή άμιλλα με την περίφημη περιγραφή της ασπίδας του Αχιλλέα στη ραψωδία Σ της «Ιλιάδας»

Η θερμή υποδοχή που βρήκε από το μεγάλο αναγνωστικό κοινό η πρώτη έκδοση του εκτεταμένου απανθίσματός μας από τα έργα της Ιπποκρατικής συλλογής (2000-2001) μας ενθαρρύνει, μετά την εξάντληση της πρώτης εκείνης έκδοσης, να προχωρήσουμε στην παρούσα δεύτερη έκδοση, ύστερα και από την εξαιρετικά ευχάριστη διαπίστωση του ολοένα αυξανόμενου ενδιαφέροντος του κοινού για τα έργα που παρουσιάζει η σειρά μας «Αρχαίοι Συγγραφείς», μια σειρά που από την πρώτη στιγμή φιλοδόξησε να προσφέρει στο ευρύ αναγνωστικό κοινό κείμενα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας συνοδευμένα από επιμελημένες μεταφράσεις, κατατοπιστικές εισαγωγές και χρησιμότατα σχόλια για την πληρέστερη κατανόηση τους.
Με τη διαβεβαίωση ότι η σειρά θα εξακολουθήσει να εργάζεται με τον ίδιο ζήλο και την ίδια αποτελεσματικότητα, παρουσιάζουμε σήμερα σε δεύτερη έκδοση τον «Ιπποκράτη» μας, τη φορά αυτή σε τρεις τόμους, που ελπίζουμε ότι θα γίνουν ευκολότερα προσιτοί στο απαιτητικό κοινό μας. Η τρίτομη αυτή έκδοση, βελτιωμένη εν πολλοίς ενσχέσει με την πρώτη πεντάτομη έκδοση, διατηρεί, φυσικά, τον ίδιο με εκείνην συνολικό όγκο.
Στον κ. Λυπουρλή, που επιμελήθηκε και αυτή την έκδοση, οι «Εκδόσεις Ζήτρος» εκφράζουν τις θερμές τους ευχαριστίες.
Την εξαιρετικά επίπονη δουλειά του ελέγχου της ενοποίησης των πέντε τόμων της πρώτης έκδοσης σε τρεις (μετακίνηση κειμένων, διορθώσεις, ανασελιδοποίηση, μεταφορά των δεικτών των υποσημειώσεων στις καινούργιες σελίδες, επανάληψη -για ευνόητους λόγους- των δεικτών των σημειώσεων που υπάρχουν στα αρχαία κείμενα και στις αντίστοιχες θέσεις των μεταφράσεων) την ανέλαβε και την έφερε εις πέρας με την γνωστή ευσυνειδησία, προσοχή και, προπαντός, φιλολογική της επάρκεια η Μαρίνα Λυπουρλή. Χρωστούμε και σ’ αυτήν πολλές ευχαριστίες.
Καλή τύχη λοιπόν και στη δεύτερη αυτή έκδοσή μας!

Λίγα από τα κείμενα που αποτελούν την Ιπποκρατική συλλογή γέννησαν στους ανθρώπους που ασχολήθηκαν με αυτά τόσα ερωτήματα όσα το σύντομο αυτό κείμενο που μας σώθηκε με τον τίτλο «Όρκος». Ας πούμε μερικά από τα ερωτήματα αυτά: Τι είναι βασικά ο Όρκος; Σχετίζεται πράγματι το κείμενο αυτό με τον Ιπποκράτη; Αν όχι, θα μπορούσαμε τουλάχιστο να καθορίσουμε τον δημιουργό του ή την εποχή που το γέννησε; Ακόμη: Σε τίνων ανθρώπων το στόμα θα πρέπει να φαντασθούμε αυτό το κείμενο; Ή: Με ποια ευκαιρία το απάγγελλαν; Δίπλα σ’ αυτά τα γενικότερου χαρακτήρα ερωτήματα, που αφορούν στη γένεση και την προέλευση, άρα και στη χρονολόγηση καθώς και στο αληθινό περιεχόμενο του κειμένου που μας απασχολεί και που η συζήτησή τους από τους ειδικούς δεν τέλειωσε ακόμη, ένα πλήθος από ειδικά ερωτήματα, που αφορούν το κείμενο στις λεπτομέρειές του, μένουν και αυτά ως σήμερα χωρίς την οριστική τους απάντηση. Το εισαγωγικό αυτό σημείωμα θα προσπαθήσει να κατατοπίσει τον αναγνώστη για ορισμένα μόνο από τα προβλήματα που σχετίζονται με τον «Όρκο»· για τα άλλα ο αναγνώστης θα βρει χρήσιμες πληροφορίες στα σχόλια που συνοδεύουν τα επιμέρους σημεία του κειμένου.

Η ΙΠΠΟΚΡΑΤΙΚΗ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ είναι, ασφαλώς, ένα ελάχιστο μόνο μέρος από αυτά που αποτελούν το περιεχόμενο του όρου αυτού στη σύγχρονη ιατρική επιστήμη: η ιπποκρατική χειρουργική έχει για αντικείμενό της τα κόκαλα του ανθρώπινου σώματος, όχι τα μαλακά του μέρη. Σύνθετη από τη λέξη «χείρ» και το θέμα του ρήματος «εργάζομαι» η λέξη «χειρουργία» -ιωνικά χειρουργίη- δήλωνε εργασίες που ο γιατρός διεκπεραίωνε κατά κύριο λόγο με τη βοήθεια των χεριών του. Στον αρχαίο λοιπόν χειρουργό φαίνεται πως αντιστοιχεί πολύ περισσότερο ο σημερινός χειροπράκτης. Και έτσι όμως η ιπποκρατική χειρουργική αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα κεφάλαια της παγκόσμιας ιστορίας της τέχνης της ίασης. Αυτός είναι και ο λόγος που τα χειρουργικά έργα της Ιπποκρατικής συλλογής κίνησαν με ξεχωριστό τρόπο το ενδιαφέρον των μελετητών των έργων της συλλογής αυτής