Théatre

""Οι Δαιµονισµένοι" είναι ένα από τα τέσσερα ή πέντε έργα που τοποθετώ υπεράνω όλων των άλλων. Για πολλούς λόγους, µπορώ να πω ότι γαλουχήθηκα µ’ αυτά και διαµορφώθηκα χάρη σ’ αυτά. Εδώ και είκοσι χρόνια περίπου, πάντως, βλέπω αυτά τα πρόσωπα επί σκηνής. Δεν έχουν µόνο το κύρος δραµατικών προσώπων, έχουν και τη συµπεριφορά, τις εκρήξεις, το γρήγορο και απρόσµενο στιλ τους. Ο Ντοστογιέφσκι, άλλωστε, έχει στα µυθιστορήµατά του µια τεχνική θεάτρου: ελίσσεται µε διαλόγους, χρησιµοποιώντας κάποιες ενδείξεις τόπων και κινήσεων. Ο άνθρωπος του θεάτρου, είτε είναι ηθοποιός, είτε σκηνοθέτης ή δραµατουργός, έχει πάντα στη διάθεσή του όλες τις πληροφορίες που χρειάζεται. Σήµερα, ιδού οι "Δαιµονισµένοι" επί σκηνής. Για να τους ανεβάσω, χρειάστηκαν πολλά χρόνια εργασίας και παρατήρησης. Κι όµως, ξέρω, υπολογίζω όλα όσα χωρίζουν το θεατρικό έργο απ’ αυτό το καταπληκτικό µυθιστόρηµα! Επιχείρησα απλώς να ακολουθήσω τον βαθύ µηχανισµό του βιβλίου και να προχωρήσω, όπως κι εκείνο, από τη σατιρική κωµωδία στο δράµα, ύστερα στην τραγωδία". Αλμπέρ Καμύ

Πρώτη δημοσίευση του έργου στο περιοδικό L' Arbalete, το Μάη του 1947. Ο Ζενέ έγραψε τις Δούλες κατά παράκληση του Louis Jouvet, που τις ανέβασε στο Theatre de l' Athenee τον Απρίλη του 1947. Ο Jouvet χρησιμοποίησε στην παράστασή του ένα ελαφρώς παραλλαγμένο κείμενο, που εκδόθηκε το 1958 και αποτελεί το στερεότυπο σήμερα κείμενο του έργου. Τα πρόσωπα: ΚΛΑΙΡΗ, ΣΟΛΑΝΖ, ΚΥΡΙΑ Το δωμάτιο της Κυρίας. Έπιπλα Λουί-Κένζ. Ταντελένιες κουρτίνες. Στο βάθος, ένα παράθυρο ανοιχτό, που βλέπει στην πρόσοψη του αντικρινού σπιτιού. Δεξιά, ένα κρεβάτι. Αριστερά η πόρτα, κι ένα παλιό έπιπλο με συαρτάρια.Παντού άφθονα λουλούδια. Βράδυ. ΚΛΑΙΡΗ: (με το μεσοφόρι της, ορθή, και στρέφοντας τη ράχη προς την τουαλέτα. Το ύφος και οι χειρονομίες της - τεντώνει το ένα χέρι προς τα εμπρός - είναι τραγικά ως την υπερβολή): Πάλι αυτά τα γάντια! Τα αιώνια γάντια! Πόσες φορές σου 'χω πει να τ' αφήνεις μέσα, στην κουζίνα. Νομίζεις ότι με κάτι τέτοια θα τυλίξεις τον γαλατά - κακομοίρα μου! Μη μου λες εμένα όχι, το ξέρω. Πήγαινε μέσα γρήγορα, να τα κρεμάσεις πάνω απ' το νεροχύτη! Και να το χωνέψεις καλά: εδώ, μέσα σ' αυτό το δωμάτιο, δε θέλω μαγαρισιές. Πήγαινε μέσα σου λέω! Σταμάτα πια! [...]

"Οι εύθυμες κυράδες του Ουίντσορ" ανήκουν ολοφάνερα στην εποχή την πριν από τη λεγόμενη "τραγική κρίση" του Σαίξπηρ, στην εποχή δηλαδή όπου το ύφος του ποιητή είναι ακόμα γεμάτο κέφι, αισιοδοξία, ευφορία νεανική. Μας το μαρτυρεί η ατμόσφαιρα του έργου. Βρισκόμαστε, εδώ, στους κόλπους μιας κοινωνίας επαρχιακής, που δροσίζεται αδιάκοπα από την άμεση, τη στενή επαφή της με τον κόσμο του υπαίθρου. Αστοί χωρατατζήδες ή απλοϊκοί τύποι της μικρής πολιτείας που ζει, τρέφεται με τοπικούς θρύλους, αμοιβαία πειράγματα, τοπικά σκάνδαλα, βεγκέρες στο παραγώνι, ταπεινά ειδύλλια ή χοντρές φάρσες -αυτός είναι ο κόσμος που μυρμηγκιάζει στις "Εύθυμες κυράδες". Ένας κόσμος ιδωμένος από τον ποιητή πρόσχαρα, με άκακο μάτι. Κανένα έργο του Σαίξπηρ δεν αντικαθρεφτίζει τόσο ρεαλιστικά, με τόση ηθογραφική πιστότητα, την αγροτική κοινωνία της εποχής του, αυτήν ακριβώς που γνώρισε ο ποιητής στην ιδιαίτερη πατρίδα του και στα πρώτα νεανικά του χρόνια. [...] "Οι εύθυμες κυράδες" είναι κωμωδία γραμμένη με κέφι, κίνηση γοργή. Ο Johnson παρατηρεί πως έχει μια αρετή πολύ εύγλωττη: "ποτέ, γράφει, δεν φαίνεται να είχε θεατή ή αναγνώστη που να μην τη βρήκε πολύ σύντομη". (Άγγελος Τερζάκης)

Ο δάσκαλος Λέων Τολτσίνσκυ μένει άφωνος, όταν διορίζεται σε ένα χωριό και διαπιστώνει πως όλοι οι κάτοικοί του είναι ηλίθιοι. Το χωριό βαραίνει επί διακόσια χρόνια η κατάρα της απόλυτης ηλιθιότητας, και καθήκον του δασκάλου είναι να σπάσει την κατάρα αυτή. Εάν μέσα σε 24 ώρες δεν το καταφέρει, θα γίνει κι αυτός ηλίθιος. Ο Νηλ Σάιμον, που θεωρείται ο συγγραφέας με τις μεγαλύτερες επιτυχίες στο Μπρόντγουεη, σατιρίζει τα κοινωνικά ήθη και τα πολτικά συστήματα του 20ού αιώνα στην κωμωδία αυτή, που παίζεται για χρόνια με τεράστια επιτυχία σε όλο τον κόσμο.

Μια νέα που παγιδεύτηκε στον Κάτω Κόσμο, όπως στις παγωμένες λίμνες παγιδεύονται κάτω από την επιφάνεια του πάγου όταν σπάει αυτός απρόβλεπτα και ρίχνει μέσα ανύποπτους παγοδρόμους. Τι την παγίδευσε στον νερένιο κάτω κόσμο; Γιατί δεν αναδύεται; Επειδή έχει μια τεράστια πέτρα στην τσέπη της. Ένα μυστικό. Το μυστικό στην αρχή είναι μια εμπειρία, μετά είναι μια ιστορία και μετά κάτι το μετατρέπει σε μυστικό. Η ενοχή, η οποία ξεφυτρώνει γιατί κάπου, στον κόσμο, μέσα μας, έξω μας, υπάρχει μια δομή, που φτιάχτηκε κυρίως από δύναμη κι επιβολή και ανάγκη και φόβο. Η Κατερίνα Μαυρογεώργη παρουσιάζει τις Λουόμενες. Δραματική μεν, κωμωδία δε. Τρεις γυναίκες «μεταξύ πνιγμού και εγκυμοσύνης, προκαλούν αναστάτωση, ηδονή και φόβο. Αν πας κοντά, θα ζαλιστείς. Αν πλησιάσεις κι άλλο, μπορεί και να λιποθυμήσεις μαζί τους. Αν τις αγκαλιάσεις σφικτά, τα χέρια σου θα γεμίσουν νωπά μυστικά και θα ονειρευτείς τα πιο εξαίσια όνειρα», όπως αναφέρει η Κωνσταντίνα Κοτζαμάνη στον Πρόλογο του βιβλίου.

Οι Nέγροι πρωτοπαρουσιάστηκαν στο Παρίσι, στο θέατρο Lutece, στις 28 Οκτωβρίου 1959, σε σκηνοθεσία Roger Blin, με σκηνικά και κοστούμια του Andre Acquart, από το θίασο Les Griots. Όλοι οι ηθοποιοί ήταν μαύροι. Το έργο ανεβαίνει σπάνια στη σκηνή λόγω του περιορισμού που έχει θέσει ο συγγραφέας, όλοι οι ηθοποιοί να είναι μαύροι. Ωστόσο, ο Ζενέ επέτρεψε στον Πέτερ Στάιν να χρησιμοποιήσει λευκούς ηθοποιούς στην παράσταση που σκηνοθέτησε το 1983 στη Schaubuhne στο Βερολίνο.

"...το μυαλό είναι σπουδαία επένδυση! Να είσαι έξυπνος! Μόνο έτσι μπορώ να καταλάβω τη ζωή. Μπορείς να ζήσεις τη ζωή σου σαν Βλάκας... δεν είναι δύσκολο. Το θέμα είναι να ζήσεις με κομψότητα, με τέχνη, να εξαπατήσεις τους πάντες και να μην εξαπατηθείς! Αξίζει τον κόπο να ζεις έτσι τη ζωή σου!" Σ' ένα φτηνό ξενοδοχείο μιας μικρής επαρχιακής πόλης, εμφανίζεται ένας έμπειρος χαρτοπαίχτης, ο οποίος έχει αναγάγει τη χαρτοπαιξία σε υψηλή τέχνη απάτης. Η άφιξη και η συνάντησή του με τρεις επίσης σεσημασμένους χαρτοκλέφτες, σηματοδοτεί την έναρξη ενός παιχνιδιού, γεμάτου ανταγωνισμούς, συμμαχίες, εκπλήξεις και ανατροπές. Σε ένα περιβάλλον διαφθοράς, για τίποτα δεν μπορεί να είναι κανείς σίγουρος.

Στην αρχή ακούμπησα το χέρι μου πάνω στην πραγματικότητα, για να τη νιώσω δικιά μου· η επαφή αυτή με δελέαζε, ήθελα να την κρατήσω σφιχτά μες στην παλάμη, να την κρατήσω με δύναμη, ακόμα και με βία. Κι όσο η παλάμη την τύλιγε τόσο η πραγματικότητα υποχωρούσε, χάνονταν. Όταν πια τα δάχτυλά μου σφίχτηκαν για καλά γύρω της, η πραγματικότητα είχε διαλυθεί, είχε σβηστεί τελείως. Ο έρωτας, η πραγματικότητα· πώς να ισορροπήσει κανείς πάνω στο τεντωμένο σκοινί της πλάνης; Ένα πρόσωπο, τρεις σκηνές. Η τελευταία πράξη της Έμμας Μποβαρύ όταν διαλέγει να περάσει το κατώφλι του άλλου κόσμου: να ζήσει με λέξεις την περιπέτεια της ζωής της, την περιπέτεια που της έδωσε το όνομα και το πρόσωπό της. Πράξη ηδυπάθειας και διαύγειας, ανακεφαλαίωση μιας ρητορικής του πόθου που την τύλιξε με τη σαγήνη και την κυριαρχία της και όρισε τον φευγαλέο βηματισμό της πάνω στη γη.