Livres

Αυτό το βιβλίο ολοκληρώθηκε την «εποχή των αναδυόμενων νέων επιδημιών», της «ανοσίας
της αγέλης» και της «βιοδυστοπίας». Η ευγονική, ο εκφυλισμός και η βιοπολιτική συνιστούν
τον εννοιολογικό σκελετό του. Κίνητρο του καθηγητή Γιώργου Κόκκινου για τη συγγραφή του
ήταν η γεφύρωση, από τη μια πλευρά, ορισμένων πτυχών της κοινωνικής ιστορίας, σχετικά
παρασιωπημένων ή άγνωστων στην ελληνική ιστοριογραφία, και, από την άλλη, της
διανοητικής ιστορίας.
Συγκεκριμένα, στο πεδίο της παρούσας έρευνας, η διανοητική ιστορία και, ειδικότερα, αυτή η
συνιστώσα που ασχολείται με τις ιατρικές αντιλήψεις αναφορικά με «τη ζωή που αξίζει ή δεν
αξίζει να ζει και να αναπαράγεται», συναντιέται με τα επιστημολογικά παραδείγματα που
δέσποσαν στις βιο-ιατρικές επιστήμες από τα μέσα του 19ου αιώνα έως τον ύστερο 20ό.
Στον ύστερο 20ό αιώνα και στις πρώτες πλέον δεκαετίες του 21ου οι βιο-ιατρικές επιστήμες
υπέστησαν την αμφισβήτηση του απόλυτου γενετικού καθορισμού και έχουν εισέλθει στη
λεγόμενη «μεταγονιδιακή – μεταγενωμική εποχή» (postgenomic age). Το ειδοποιό της
γνώρισμα είναι η επίγνωση ότι υπάρχουν πολλαπλοί παράγοντες παρέμβασης στην
κληρονομικότητα: αφενός βιολογικοί και αφετέρου κοινωνικο-πολιτισμικοί. Η διαμόρφωση
κάθε ατόμου συναρτάται από τον κληρονομημένο γενετικό του κώδικα, αλλά και από τις
ιδιαίτερες σηματοδοτήσεις του βίου του, οι οποίες προκύπτουν από την ιστορική περίοδο, τον
τρόπο ζωής, ακόμα και από επιγενετικές εγγραφές που οφείλονται στο τραυματικό παρελθόν
των προγόνων.
Οι πρωταγωνιστές των ιστοριών που αφηγούνται εδώ είναι μάλλον οι ποικιλώνυμοι
«θεραπευτές», όσοι δηλαδή ταυτίζονται με τις λογοθετικές πρακτικές της καταγγελίας και της
ελεγκτικής κυριαρχίας συγκροτώντας το «πρόβλημα» και εδραιώνοντας την κυρίαρχη οπτική
γωνία, με άλλα λόγια αυτοί που επιβάλλουν σε άλλους την κατάσταση του παρία, της
εξαίρεσης ή ακόμα και της «γυμνής ζωής», στη μεταιχμιακή ζώνη στην οποία αυτό που
διακυβεύεται είναι το ίδιο το δικαίωμα στη ζωή: ευγονιστές διανοούμενοι, γιατροί
(υγιεινολόγοι, ψυχίατροι, σεξολόγοι, γυναικολόγοι, παιδίατροι, δερματολόγοι,
αφροδισιολόγοι, επιδημιολόγοι), εγκληματολόγοι, ιατροδικαστές, πολιτικοί, φιλόσοφοι,
τεχνικοί εμπειρογνώμονες για την υγεία, παιδαγωγοί, συγγραφείς, καλλιτέχνες, αρχιτέκτονες.
Ευελπιστούμε ότι δεν απουσιάζει από τη μελέτη αυτή η οπτική γωνία των στιγματισμένων,
των παριών, του σωματικού πόνου και της ψυχικής οδύνης τους. Παρ’ όλα αυτά οι διαθέσιμες
πηγές για να επιχειρηθεί το άλμα σε μια ιστορία «από κάτω προς τα πάνω» ασφαλώς δεν
επαρκούν και κυρίως δεν είναι αντιπροσωπευτικές της τραυματικής εμπειρίας και του
πολύπλοκου βιόκοσμου όλων των στοχοποιημένων ομάδων. Άλλωστε πώς θα μπορούσε να
συμβεί αυτό σε μια μονογραφία;

Η ιστορία του Λευκού Ρόδου, άγνωστη εν πολλοίς στην Ελλάδα, είναι πλέον ένας θρύλος της ιστορίας της Δύσης: πρόκειται για μια ομάδα φοιτητών του Πανεπιστημίου του Μονάχου, με ετερογενείς κοινωνικές, πολιτικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις, οι οποίοι δημιούργησαν, μεσούντος του Δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου, την πλέον εμβληματική αντιναζιστική οργάνωση της Γερμανίας. Το Λευκό Ρόδο, από τον Ιούνιο του 1942 μέχρι τον Φεβρουάριο του 1943, τύπωσε και μοίρασε στο προαύλιο του Πανεπιστημίου του Μονάχου έξι προκηρύξεις ευθείας εναντίωσης στον Χίτλερ, στο ναζιστικό καθεστώς, στη ναζιστική ιδεολογία - και συνακόλουθα στην ανοχή και συναίνεση του γερμανικού λαού στα εγκλήματα του ναζισμού. Πολύ σύντομα όλα τα μέλη της οργάνωσης συνελήφθησαν και αποκεφαλίστηκαν μετά τις γνωστές δίκες-παρωδία του ναζιστικού καθεστώτος. Ανάμεσά τους και η Σόφι Σολ, που πρόσφατα ψηφίστηκε ως η σημαντικότερη Γερμανίδα του 20ού αιώνα. Στο βιβλίο αυτό μεταφράζεται το πλήρες κείμενο των έξι προκηρύξεων του Λευκού Ρόδου, σε μια προσπάθεια όχι μονάχα να θυμηθούμε την κτηνωδία του ναζισμού, αλλά και να σκεφτούμε πως η φράση των φοιτητών του Μονάχου "Είμαστε όλοι ένοχοι, ένοχοι, ένοχοι" αφορά εμάς, αφορά τα παροντικά και τα επερχόμενα εγκλήματα του πολιτισμού μας, αφορά εμάς και τα παιδιά μας στα χρόνια που έρχονται.

Στο διάλειμμα, τα παιδιά καβγαδίζουν για το ποιο παιχνίδι να παίξουν. Κάποια επιβάλλουν την άποψή τους με το ζόρι. Η Δημοκρατία καταπατείται. Έτσι, παρεμβαίνει η δασκάλα που προσκαλεί όλη την τάξη σ' ένα χρονοταξιδάκι στα χρόνια της Χούντας. Μέσα από μια ιστορική αναδρομή στα γεγονότα του Πολυτεχνείου, τα παιδιά κατανοούν την αξία της Δημοκρατίας στην καθημερινή ζωή μας.

«Λοιπόν, διηγηθείτε μου τι έγινε εδώ, να βρω ξανά του νήματος την άκρη».
Ένα βιβλίο για τον στιχουργικό κόσμο του Θανάση Παπακωνσταντίνου, που έχει αγαπηθεί πολύ χάρη στα τραγούδια του. Στα δύο μέρη αυτού του σχεδιάσματος ποιητικής βιογραφίας –«Με τη δική του περπατησιά» και «Θεματική και καταβολές»– εξετάζεται, μεταξύ άλλων, η κοινωνική διάσταση των στίχων του Παπακωνσταντίνου, που με ποικίλους τρόπους αποτυπώνουν την ένταση της υπαρξιακής αγωνίας, καθώς και η σχέση τους με το δημοτικό τραγούδι και τη νεότερη ποίηση.
Επιχειρείται επίσης, μέσα από χαρακτηριστικά παραδείγματα τραγουδιών, η κατανόηση του βλέμματος του δημιουργού προς τον κόσμο και τον εαυτό του, την κοινωνία και το άτομο, το παρόν και το παρελθόν, τη μνήμη και το όραμα, την Ανατολή και τη Δύση.
Στην προσπάθεια σύνθεσης του βιβλίου αυτού συνέβαλε ο ίδιος ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου, απαντώντας πρόθυμα σε ερωτήσεις του συγγραφέα σχετικά με την ποιητική του κοσμοθεωρία.

Βουτιά στο χώμα
Η "Ταβέρνα του Τάκη"
Οι χήνες
Η αλεπού
Ο κυρ Σπύρος
Από θλίψη
"Ζα-βο-λιά-ρα!"
Η Σωλήνα του Θανάτου
Λασποκεφτέδες
"Αμήν"

Την 26η Οκτωβρίου 1940, δύο ημέρες πριν από την είσοδο της Ελλάδας στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, στο πλαίσιο των εορτασμών της 28ης επετείου από την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης πραγματοποιήθηκαν στην πόλη τα αποκαλυπτήρια του έφιππου ανδριάντα του βασιλιά Κωνσταντίνου Α΄. Από την τελετή θεωρούνταν αδιανόητο να απουσιάζουν οι «συμπολεμιστές Tου». Οι οργανώσεις των παλαιών πολεμιστών, των αναπήρων και των θυμάτων πολέμου κατέθεσαν στεφάνι στο μνημείο και συμμετείχαν στην καθιερωμένη παρέλαση. Η περίοπτη θέση που κατείχαν οι παλαίμαχοι στον δημόσιο βίο ήταν μια νέα πραγματικότητα, καθώς αυτοί συνιστούσαν ένα θεμελιώδες συστατικό στοιχείο της μεσοπολεμικής κοινωνίας. Οι παλαιοί πολεμιστές αποτέλεσαν έναν πυλώνα της κοινωνικής ιστορίας του Μεσοπολέμου, ωστόσο στη χώρα μας βρίσκονται εν πολλοίς στη λήθη της Ιστορίας. Το κοινωνικό αυτό ζήτημα αποτέλεσε αντικείμενο της παρούσας έρευνας η οποία εξετάζει την περίοδο 1912-1940 μέσα από τρεις κυρίως οπτικές: τους προνοιακούς μηχανισμούς που αναπτύχθηκαν για τους παλαιμάχους, τις δραστηριότητες των οργανώσεων που αυτοί ίδρυσαν και τις διεθνείς επαφές τους, τη θέση τους στη συγκρότηση της θεσμικής μνήμης του πολέμου. Οι πτυχές αυτές εξετάζονται παράλληλα με πυκνές αναφορές στις αντίστοιχες διεθνείς εξελίξεις, καθώς σταθερή επιδίωξη της παρούσας έρευνας είναι η ένταξη της ελληνικής περίπτωσης στο διεθνές πλαίσιο. Ο Αλέξανδρος Μακρής γεννήθηκε το 1992 στην Αθήνα. Είναι διδάκτωρ Ιστορίας του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΕΚΠΑ (2021). Είναι απόφοιτος του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου (2014) και κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών από το ίδιο Τμήμα (2017). Αυτή την περίοδο είναι μεταδιδακτορικός ερευνητής του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών. Υπήρξε υπότροφος του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών για τις διδακτορικές του σπουδές (2018-2020), καθώς και ερευνητής του Κέντρου Έρευνας για τις Ανθρωπιστικές Επιστήμες (ΚΕΑΕ) για το έτος 2021. Είναι συνεπιμελητής (μαζί με τους Δημήτρη Καμούζη και Χαράλαμπο Μηνασίδη) του συλλογικού τόμου Έλληνες στρατιώτες και Μικρασιατική Εκστρατεία. Πτυχές μιας οδυνηρής εμπειρίας (Εστία, 2022).

Με τις ιστορίες από τα ΟΙΚΟΛΟΓΗΜΑΤΑ καλούμε όλα τα παιδιά να αναλάβουν δράση για την πρόληψη και την προστασία από τις φυσικές καταστροφές, ώστε μαζί να σταματήσουμε την κλιματική αλλαγή και να υπερασπιστούμε τη φυσική κληρονομιά και την αειφορία.
Τα βιβλία είναι εναρμονισμένα με τους 17 Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών και ιδιαίτερα με τους στόχους 13, 14 και 15 για το κλίμα και τη ζωή στη στεριά και στη θάλασσα. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν στο σχολείο στα εργαστήρια δεξιοτήτων, στην ενότητα «Φροντίζω το περιβάλλον», στους τομείς Οικολογία, Παγκόσμια και τοπική φυσική κληρονομιά, Κλιματική αλλαγή και Φυσικές καταστροφές.

«Σπίτι όλων μας η Γη» φωνάζει ο Μπουλουμπίνος, παντού να ακουστεί!
Ένα μελισσάκι, ο Μπουλουμπίνος, αντί να ερωτευτεί τη βασίλισσά του όπως κάθε κηφήνας, αρχίζει τις έρευνες για να μάθει γιατί τα γειτονικά μελίσσια αφανίζονται. Ανακαλύπτει πως η μοίρα όλων μας στη Γη είναι κοινή και πείθει τη βασίλισσά του και όλο το μελίσσι να νοιαστούν για όλη τη φύση, όχι μόνο για την κυψέλη τους, και να δράσουν.
Ενημερώνουν πρώτα όλα τα ζώα και σύντομα βρίσκονται στα κεντρικά γραφεία του ΟΗΕ έχοντας μια πρόταση έκπληξη για τον Γενικό Γραμματέα και όλους τους ανθρώπους. Ιστορική στιγμή: ο πρώτος ομιλητής που δεν είναι άνθρωπος! Είναι ο Μπουλουμπίνος. Θα τον ακούσουν άραγε οι άνθρωποι;

Πε­ρι­φρο­νη­μέ­νη για χρό­νια από την ηγε­μο­νι­κή κουλ­τού­ρα, άγνω­στη ακό­μη και στον κο­ντι­νό πε­ρί­γυ­ρο, σή­με­ρα η ελ­λη­νι­κή γλώσ­σα της Κα­λα­βρί­ας, γκρέ­κο/γκρε­κά­νι­κα, ανε­ξαρ­τή­τως του εάν ομι­λεί­ται και σε ποιο βαθ­μό, με ανα­κτη­μέ­νο το γλωσ­σι­κό κύ­ρος και το κοι­νω­νι­κό της γό­η­τρο, έχει επα­νέλ­θει δυ­να­μι­κά στο προ­σκή­νιο της κοι­νω­νι­κής, πο­λι­τι­κής και οικο­νο­μι­κής ζω­ής της Κα­λα­βρί­ας.

Ακό­μη και οι εξαί­σιοι Πο­λε­μι­στές του Ρι­ά­τσε σε αυτήν τη γλώσ­σα μας προ­σκα­λού­σαν την προ­η­γού­με­νη χρο­νιά (2022) να γι­ορ­τά­σου­με την 50ή επέ­τειο από την ανα­κά­λυ­ψή τους. Από γλώσ­σα των «τε­λευ­ταί­ων», των paddèki και tamari (άξε­στοι, απο­λί­τι­στοι), όπως ο αστι­κός κό­σμος του Ρη­γίου της Κα­λα­βρί­ας (Reggio di Calabria) χα­ρα­κτή­ρι­ζε τους ορε­σί­βι­ους πλη­θυ­σμούς από τα ελ­λη­νό­φω­να χω­ριά του Ασπρο­μό­ντε κά­θε φο­ρά που κα­τέ­βαι­ναν στην πό­λη, τώ­ρα έχει ανα­χθεί σε σύμ­βο­λο μι­ας ευγε­νούς πα­ρά­δο­σης κι ενός έν­δο­ξου πα­ρελ­θό­ντος με ανα­γω­γές στη Με­γά­λη Ελ­λά­δα και στο Βυ­ζά­ντιο σύμ­βο­λο, το οποίο όλοι προ­σπα­θούν να οικει­ο­ποι­η­θούν: Δή­μοι, Σύλ­λο­γοι, πο­λι­τι­κά σχή­μα­τα, εται­ρεί­ες επι­ζη­τούν τον προσ­δι­ο­ρι­σμό γκρε­κά­νι­κο/α. Οι χθε­σι­νοί paddèki τώ­ρα είναι «τα εγ­γό­νια του Ομή­ρου» και η γλώσ­σα τους σύμ­βο­λο υπε­ρη­φά­νει­ας για όλη την Επαρ­χία του Ρη­γίου –αν όχι για όλη την Κα­λα­βρία.

Η χρή­ση του πα­ρελ­θό­ντος και πώς αυτό επι­στρα­τεύ­ε­ται για να κα­λύ­πτει ανά­γκες του πα­ρό­ντος δεν είναι πρω­το­φα­νές στην αν­θρώ­πι­νη ιστο­ρία. Το ερώ­τη­μα είναι πώς φθά­σα­με ως εδώ, στη ση­με­ρι­νή «ανα­γέν­νη­ση» του γκρέ­κο και στα ποι­κί­λα τε­κται­νό­με­να γύ­ρω από αυτό. Απά­ντη­ση σε αυτό –και σε άλ­λα συ­να­φή– έρ­χε­ται να δώ­σει το βι­βλίο αυτό. Αφη­γού­με­νο τις πε­ρι­πέ­τει­ες της γλώσ­σας και του κό­σμου της –μέ­σα από μία πο­λυ­ε­τή επι­τό­πια έρευ­να– έρ­χε­ται να προ­σθέ­σει μια μι­κρή ψη­φί­δα στο εξαι­ρε­τι­κά εν­δι­α­φέ­ρον αν­θρω­πο­λο­γι­κό μω­σα­ϊ­κό                    

Εβδομήντα χρόνια από τον θάνατο του Άγγελου Σικελιανού (1884-1951), η ανθολόγηση 50 ποιημάτων του υπό τον τίτλο Tον άναρχο Έρωτα να νιώσω ακέριο επιχειρεί να προτείνει στο σημερινό αναγνωστικό κοινό το αντιπροσωπευτικότερο και διαχρονικότερο κομμάτι ενός έργου που αποτελεί μία από τις κορυφές του νεοελληνικού ποιητικού λυρισμού. Οι ανθολόγοι, Χάρης Βλαβιανός και Ευριπίδης Γαραντούδης, στην εισαγωγή τους εστιάζουν στην αισθητική επικαιρότητα του ποιητή Σικελιανού σήμερα, ανατρέχοντας και αποτιμώντας πρόσφατες σχετικές απόψεις σύγχρονων ποιητών και κριτικών. Η έκδοση ολοκληρώνεται με το κείμενο «Η τέχνη είναι αυτό το ταξίδι» της Αμερικανίδας ποιήτριας Ελένης Σικελιανός, μια εξομολόγηση για τη σχέση της με τον Σικελιανό και την προγιαγιά της Εύα Πάλμερ. . . . τον άναρχο Έρωτα να νιώσω ακέριο, Θε μου, μέσα στα στήθη μου ξανά· και να ’μαι σ’ όλα σαν η πνοή και σαν η βοή τ’ ανέμου, στα κοντινά, στα μακρινά... Από την «Προσευχή»