Ονορέ ντε Μπαλζάκ

Στο Σομίρ, μια ήσυχη, επαρχιακή πόλη της δυτικής Γαλλίας, ο βαρελοποιός Γκραντέ εκμεταλλεύεται διάφορες καταστάσεις και πλουτίζει. Η φιλαργυρία του αυξάνεται συνεχώς σε σημείο να μη θέλει να παντρέψει την κόρη του, Ευγενία, για να μην υποχρεωθεί να την προικίσει. Η μονότονη ζωή της λεπτεπίλεπτης και ευαίσθητης Ευγενίας θα ταραχθεί όταν θα φθάσει από το Παρίσι o οικονομικά κατεστραμμένος εξάδελφός της, Κάρολος. Ανταλλάσσοντας όρκους αγάπης, του δίνει το κομπόδεμά της κι εκείνος αναχωρεί για τις Ινδίες με την υπόσχεση ότι θα επιστρέψει για να την παντρευτεί. Όταν ο Γκραντέ ανακαλύπτει ότι η Ευγενία έχει εμπιστευθεί όλα της τα χρήματα στον Κάρολο την τιμωρεί απομονώνοντάς την στο δωμάτιό της. Η δύστυχη νέα υπομένει όλες τις αντιξοότητες περιμένοντας τον αγαπημένο της να τη λυτρώσει. Όταν ο Κάρολος μετά από χρόνια, έχοντας κάνει περιουσία θα επιστρέψει, τίποτα δεν θα είναι ίδιο...

Μια εξαίρετη ψυχογραφία, στην οποία ο Μπαλζάκ, με ύφος γλαφυρό και ταυτόχρονα ειρωνικό, δίνει την εικόνα της γαλλικής επαρχίας στις αρχές της Βιομηχανικής Επανάστασης, μέσα από την ιστορία της δεσποινίδας Κορμόν και των επίδοξων μνηστήρων της.

Tο μυθιστόρημα αυτό γράφτηκε και δημοσιεύτηκε σε συνέχειες στην εφημερίδα Le Journal du Commerce το 1841 και εκδόθηκε σε βιβλίο το 1842. Eίναι ένα συναρπαστικό μυθιστόρημα που κρατάει από την αρχή ως το τέλος αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη, γιατί μπορεί να διαβαστεί με πολλούς τρόπους. Πρόκειται κατ” αρχήν για μια αστυνομική ιστορία με όλα τα χαρακτηριστικά ενός σύγχρονου αστυνομικού μυθιστορήματος: δράση, πλοκή, μυστήριο, αναπάντεχες εξελίξεις. H περίεργη απαγωγή ενός συγκλητικού, του Mαλέν, ενοχοποιεί αθώους ευγενείς που δικάζονται και καταδικάζονται. Ωστόσο δεν πρόκειται απλώς για μια αστυνομική ιστορία αλλά για ένα πολιτικό και ιστορικό μυθιστόρημα που βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα και πρόσωπα, με όλες τις διαστάσεις που προσδίδουν αυτά τα στοιχεία σ” ένα έργο.

Ο Μπαλζάκ με τη γοργότητα της δημοσιογραφικής γραφής του μιλάει, με χιούμορ, για πέντε διεγερτικές ουσίες αθώες, όχι από άποψη υγείας αλλά κοινωνικής παραδοχής. Προσεγγίζοντας αυτές τις ουσίες -μεταξύ άλλων το οινόπνευμα, τον καπνό, τον καφέ- δείχνει, όπως σημειώνει ο Τίτος Πατρίκιος, πόσο εύκολα μεταβάλλονται από διεγερτικές σε καταπραϋντικές, από ερεθιστικές σε ναρκωτικές, από ευφραντικές σε τοξικές και αναδεικνύει εκείνες ακριβώς τις ιδιότητές τους που συνεχίζουν ως τις μέρες μας να μας ελκύουν και να μας φοβίζουν. Πάνω από εκατόν πενήντα χρόνια έχουν περάσει από τότε που ο συγγραφέας της "Ανθρώπινης Κωμωδίας" έγραψε αυτά τα κείμενα. Στο διάστημα αυτό πολλά άλλαξαν και πολλά έμειναν ίδια. Εκείνο πάντως που δεν άλλαξε είναι η ικανότητα του Μπαλζάκ να δημιουργεί αναγνωστική απόλαυση. Παραμένει τόσο διαχρονική όσο κι ένα ποτήρι γαλλική σαμπάνια.

Ο Συνταγματάρχης Σαμπέρ, ήρωας της μάχης του Εϊλό, γυρίζει κυριολεκτικά από τον τάφο στο αγαπημένο του Παρίσι ύστερα από μια οδύσσεια δέκα χρόνων. Στη Γαλλία της Παλινόρθωσης ωστόσο αντιμετωπίζεται σαν ένα φάντασμα από τα επικά χρόνια του Ναπολέοντα. Ακόμα και η γυναίκα του, ξαναπαντρεμένη με κάποιον αριστοκράτη, αρνείται να τον αναγνωρίσει. Μες στην απόγνωσή του στρέφεται στον δικηγόρο της, τον Ντερβίλ, κι αυτός με αυξημένο αίσθημα δικαίου θα προσπαθήσει να συμβιβάσει τη δεδομένη εντιμότητα ενός γηραλέου στρατιωτικού με την απληστία μιας νέας και φιλόδοξης γυναίκας. Η συγκλονιστική νουβέλα του Ονορέ ντε Μπαλζάκ γραμμένη με το σφρίγος της αφηγηματικής του νιότης προανήγγειλε τη μεγαλειώδη συγγραφική του πορεία. Αν ο πρωταγωνιστής του είχε πεθάνει πράγματι στη μάχη του Εϊλό θα ήταν ήρωας ανάμεσα σε τόσους άλλους. Διασωθείς και αξιοθρήνητος, όπως ακριβώς αναδεικνύεται από την μπαλζακική ιδιοφυία, περνά μαζί με τον δημιουργό του στην αθανασία.

Στο Άγνωστο Αριστούργημα, η αναζήτηση της απόλυτης ομορφιάς βασανίζει για δέκα χρόνια το ζωγράφο Φρενχόφερ. Στη προσπάθειά του να τελειοποιήσει το έργο του, να δώσει σάρκα και οστά στη γυναίκα που έχει πλάσει με τη φαντασία του, το καταστρέφει. Η ιδανική γυναίκα, που όμοιά της δεν υπάρχει στον κόσμο είναι ανύπαρκτη, είναι μια χίμαιρα, μια ουτοπία, ένα δημιούργημα της φαντασίας του. Σκοπός στη ζωή του δεν υπάρχει πια. Χωρίς στόχο, χωρίς σκοπό, χωρίς ελπίδα, χωρίς την ανύπαρκτη γυναίκα, η ζωή δεν έχει κανένα νόημα, δεν αξίζει να συνεχιστεί. Καίει τους πίνακές του και πεθαίνει.

[...] Ο Μπαρτολομέο Μπελβιντέρο, ο πατέρας του δον Ζουάν, ήταν ένας γέρος ενενήντα χρόνων, που είχε περάσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του ασχολούμενος με εμπορικές επιχειρήσεις. Είχε διασχίσει πολλές φορές τις μυστηριώδεις χώρες της Ανατολής και είχε αποκτήσει τεράστια πλούτη και γνώσεις ακόμη πιο πολύτιμες, έλεγε, απ' το χρυσάφι και τα διαμάντια, στα οποία δεν έδινε πια καμία σημασία, "Προτιμώ ένα δόντι από ένα ρουμπίνι, και την εξουσία από τη γνώση" αναφωνούσε κάποιες φορές χαμογελώντας. Σ' αυτό τον καλό πατέρα άρεσε ν' ακούει τον δον Ζουάν να του διηγείται κάποια νεανική τρέλα του, κι έλεγε με σκωπτικό ύφος, προσφέροντας του άφθονο χρυσάφι: "Αγαπημένο μου παιδί, να κάνεις μόνο τις κουταμάρες που σου δίνουν ευχαρίστηση". Ήταν ο μοναδικός γέρος που χαιρόταν να βλέπει έναν νέο άντρα: παρακολουθώντας μια τόσο λαμπερή ζωή, η πατρική αγάπη ξεγελούσε τα δικά του γηρατειά. Όταν ο Μπελβιντέρο ήταν εξήντα χρόνων, είχε ερωτευτεί έναν άγγελο πραότητας και ομορφιάς. Ο δον Ζουάν ήταν ο μοναδικός καρπός εκείνου του όψιμου και σύντομου έρωτα. [...] Σ' αυτή τη "μαύρη" νουβέλα, ο Μπαλζάκ συνδυάζει δύο από τους πιο γνωστούς και δημοφιλείς θρύλους του δυτικο-ευρωπαϊκού φαντασιακού: το ελιξίριο της ζωής και το πρόσωπο του δον Ζουάν, του περιβόητου γυναικοκατακτητή. Ο συγγραφέας δίνει τη δική του εκδοχή, δημιουργώντας ένα έργο πρωτότυπο και διασκεδαστικό μέσα στη μακαβριότητά του.