Μαρία Λαμπαδαρίδου - Πόθου

[…] Η πρώτη βαθιά γνωριμία μου με το έργο του Σάμουελ Μπέκετ ήταν το 1967, όταν στο Οντεόν του Παρισιού είδα το ‘‘Ω, οι ωραίες μέρες’’ με τη Μαντλέν Ρενώ και τον Ζαν Λουί Μπαρρώ. Από πολύ πριν είχα γνωρίσει το έργο του και είχα εμποτιστεί από την υπαρξιακή του ποίηση. Το 1966, στον κύκλο των θεατρικών σπουδών, στη Σορβόνη, είχα μιλήσει με θέμα ‘‘Το τραγικό στο έργο του Σάμουελ Μπέκετ’’.νέα τραγική αίσθηση που υπήρχε στο έργο του και που δεν υπήρχε στους άλλους συγγραφείς του Θεάτρου του Παραλόγου.Όταν όμως είδα το ‘‘Ω οι ωραίες μέρες’’, έζησα μια παράξενη δυνατή συγκίνηση. Το έργο τούτο συγκλόνισε από τη ρίζα της την ύπαρξή μου. Αμέσως ζήτησα την άδεια από τον συγγραφέα να το μεταφράσω. Και ήταν το πρώτο βιβλίο που κυκλοφόρησε στην Ελλάδα, την ίδια μέρα που τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ......Βέβαια, σκέφθηκα, και τι ήμουν εγώ που τολμούσα να ταυτιστώ με το έργο του Σάμουελ Μπέκετ. Κι ακόμα, είχα την ασέβεια να δίνω ερμηνείες και προσωπικές απόψεις. Δεν ήμουν τίποτα; Μα το έργο είχε γραφτεί κ α ι γ ι α μ έ ν α. Και εκείνη τη στιγμή, εγώ πονούσα μέσα σε αυτή τη μοίρα της ύπαρξης και αυτός ο πόνος άγγιζε όλη την ανθρωπότητα, αφού όλοι οι άνθρωποι είναι παγιδευμένοι μέσα στην ίδια μοίρα. Έτσι, ξεπέρασα την ηττοπάθεια και έγινα απρόσωπη. Δεν είχε σημασία πια τι ήμουν και ποια ήμουν. Σημασία είχε πως πονούσα από το έργο αυτό. […]

Ο "Άγγελος της στάχτης" συνεχίζει το "Τραγούδι του Νεκρού Αδερφού", δηµιουργώντας έναν καινούριο µύθο που φτάνει ως το άδυτο της ψυχής να βρει το µακρύ ταξίδι της στη Νέκυια. Ένας νέος άνδρας χίλιων χρόνων, ένας σύγχρονος Ορφέας, καταργεί το άβατο του Άδη και συγκρούεται µε τον Σκοτεινό Θεό για να πάρει πίσω την αγαπηµένη του. Είναι ο Κωνσταντίνος, ένα πλάσµα µαγικό και τρυφερό, αλλά και παντοδύναµο, που θα ζήσει τον απαγορευµένο έρωτα του θνητού στη µουσική του Φοίβου. Θα συναντηθούν στο λυκόφως των δύο κόσµων. Από τη µια, ο τόπος των Ψυχών µε τις εντολές του χάους. Από την άλλη, πρόσωπα σηµερινά, ανυποψίαστα. Κι ανάµεσά τους, Εκείνος. Αθώος και µυηµένος, θα βιώσει τη µεγάλη µοναξιά, την Ύβρι, την απόρριψη, την ευφυΐα του. Σαν ορφικός εραστής περιπλανιέται ανάµεσα στη Στιγµή και στην Αιωνιότητα. Και γίνεται Άγγελος. Αναδυόµενος από τη στάχτη. Φως από φίλντισι και καθαρµό και άσωτο πόνο της αγάπης, το ευαγγελικό πρόσωπό του. Ένα µυθιστόρηµα αναρχικό, σαγηνευτικό, τολµηρό, που οδηγεί την Ψυχή στο ξέφωτο της µεγάλης Αλήθειας.

Είναι η αγάπη του Αρίωνα του κιθαρωδού για το δελφίνι που μαγεύτηκε από τη μουσική του. Είναι ο γιος του Φεγγαριού που αγάπησε το θνητό κορίτσι. Η αγάπη του δέντρου που φύτρωσε από μια σταγόνα φεγγαριού. Η αγάπη που μεταμόρφωσε τη μάνα σε ένα πανέμορφο αηδόνι. Η αγάπη για τον αδερφό Γκιον που χάθηκε στο δάσος. Τέλος, είναι η μαγική αγάπη του κοριτσιού για τον κοιμισμένο Ενδυμίωνα, που τον έφερε πίσω στη ζωή. Έξι ιστορίες βασισμένες σε μύθους και παραδόσεις, γεμάτες θαύμα, από αυτές που πλάθει η ζωή όταν θέλει να μιλήσει για την αγάπη και για τον πόνο της αγάπης που ομορφαίνει.

Ο πρώτος, ο αρχηγός, είναι ο Τοτό Άλφα. Ο δεύτερος, που υπακούει στον πρώτο, είναι ο Τοτό Βήτα. Ο τρίτος, που είναι κι ο αφηγητής, είναι ο Τοτό ο Τοσούλης Τοσοδούλης. Φορά ένα καρό βρακί κι ένα µακρύ ως τον αστράγαλο αδιάβροχο, γιατί στο Τοτοδιάστηµα όπου τριγυρίζουν υπάρχει µια φεγγαρόσκονη και πασπαλίζεσαι, ζαλίζεσαι, στροβιλίζεσαι…

Τρία ταξίδια µε τον ουρανοκουβά, το µαγικό διαστηµόπλοιό τους που τρίζει, που τριζοβολά.

Τρεις µαγικές περιπέτειες σε τρεις πλανήτες για παιδιά που είναι έτοιµα για απρόσµενα ταξίδια φανταστικά! Εκεί θα γνωρίσουν πράγµατα τόσο σηµαντικά που θα τα θυµούνται σε όλη τη ζωή τους τη µακριά γιατί θα τους µάθουν πώς να αγαπάνε τα αληθινά.

Με λένε Νικόλα και είμαι στα δεκατέσσερα. Κρατώ στα χέρια μου ένα σχολικό τετράδιο και προσπαθώ να βρω την αρχή, τα πρώτα λόγια, για να γράψω την ιστορία του Μπίλμπο. Αναρωτιέμαι αν θα τα καταφέρω. Στο βάθος, είναι μια ιστορία της δικής μου ζωής. Κι έχω ανάγκη να τη γράψω. Να τη μοιραστώ μαζί σας. Και δεν κρατιέμαι, θέλω να αρχίσω. Να πω γρήγορα όσα πρέπει, όσα είναι απαραίτητα για να φτάσω εκεί. Εκεί, βαθιά, στην καρδιά των γεγονότων, εκεί, στην καρδιά του κόσμου. Γιατί, λέω, μπορεί και να υπάρχει αυτή η μεγάλη καρδιά που ο χτύπος της μοιράζεται σε όλα τα πλάσματα. Μπορεί όλοι εμείς να είμαστε ενωμένοι με τον χτύπο αυτής της μεγάλης καρδιάς του κόσμου. Και αρχίζω. Μια ιστορία τρυφερή και αληθινή. Μια ιστορία που μπήκε αιφνίδια στη ζωή μου και άνοιξε δρόμους πάμφωτους όχι μόνο στη σκέψη του έφηβου ήρωά μου, αλλά και σ’ εμένα την ίδια, έτσι που να αναζητώ κι εγώ το θαύμα και τη μαγεία που κρύβουν κάποια απρόσμενα γεγονότα. Άφησα τον μικρό Νικόλα να αφηγηθεί ο ίδιος την ιστορία αυτή, έτσι απλά, όπως την έζησε με τον Μπίλμπο ή Μεσανυχτούλη, το μικρό θαυματουργό κουτάβι που ένα χειμωνιάτικο βράδυ το βρήκαν να κλαίει πάνω σ’ έναν μαντρότοιχο.

Είκοσι ένα µυθιστορήµατα σε πολλαπλές ανατυπώσεις. Έξι βιβλία ποιητικής πρόζας. Δύο δοκιµίου (Beckett, Ελύτης). Θεατρικά της έργα έχουν παιχτεί στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Αµέτρητες συνεργασίες σε εφηµερίδες και περιοδικά. Επίσης, έχει γράψει ποίηση, δώδεκα ποιητικές συλλογές και τον συγκεντρωτικό τόµοΜαζεύω τα υπάρχοντά µου. Βιβλία της έχουν µεταφραστεί και εκδοθεί στα γαλλικά, σουηδικά και αγγλικά και διδάσκονται σε πανεπιστήµια της Ελλάδας και του εξωτερικού. Έξι διδακτορικές εργασίες έχουν γίνει πάνω στα βιβλία της, στα πανεπιστήµια Αθηνών, Πάτρας και Μπάρι. Είναι πτυχιούχος του Παντείου και της Σορβόννης, όπου, µε υποτροφία της γαλλικής κυβέρνησης, σπούδασε αισθητική και ιστορία θεάτρου. Πατρίδα της η Λήµνος φιλτάτη. Πήραν την Πόλη, πήραν την... είναι το ιστορικό µυθιστόρηµα που µίλησε στην ψυχή του αναγνώστη. Ίσως γιατί ο σηµερινός άνθρωπος, της παγκοσµιο­ποίησης και της αβεβαιότητας, αισθάνεται την ανάγκη να βρει τις ρίζες του και την ιστορία του, την καθαρότητα της ελληνικότητάς του.

 

«Προσπάθησα να δώσω στον ήρωά µου, τον Πορφύριο, κάποιες µαγικές ιδιότητες, µυθικές. Γιατί τα πρόσωπα που περνούν στις διαστάσεις του θρύλου είναι τρισµέγιστα. Κι εγώ έπρεπε να εναρµονίσω στις ίδιες αναλογίες τα δικά µου πρόσωπα του µύθου, αυτά που έπλασα, για να µπορούν να σταθούν πλάι στα πραγµατικά. Πιστεύω πως ο µύθος µου ο πολύ ανθρώπινος έκανε το ογκώδες αυτό µυθιστόρηµα να αγαπηθεί έτσι όπως αγαπήθηκε από τους αναγνώστες. Παράλληλα µε τα τραγικά ιστορικά γεγονότα, ξετυλίγεται το ανθρώπινο δράµα του ήρωά µου, το υπαρξιακό του δράµα, σαν µια αναγωγή στην οδυνηρή περιπέτεια ολόκληρου του θυσιασθέντος ελληνισµού».

 

Ύστερα από είκοσι χρόνια και είκοσι δύο επανεκδόσεις, το κλασικό πλέον έργο της Μαρίας Λαµπαδαρίδου Πόθου σε µια νέα διαδροµή στον Χρόνο. Το Πήραν την Πόλη, πήραν την… ζωντανεύει τις τελευταίες ηµέρες της σπαρασσόµενης Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Λεπτό προς λεπτό καταγράφει τις πενήντα επτά ηµέρες πολιορκίας της Βασιλεύουσας έως την Άλωση. Με τη δύναµη του ποιητικού ενορατικού λόγου, αλλά και µε αναλυτική διείσδυση και θέση έναντι της ιστορίας, η συγγραφέας δίνει την ύστατη αγωνία, τον ύστατο αγώνα, που στάθηκε ορόσηµο στη νεότερη ιστορία του ελληνισµού. Όµως, πέρα από αυτό, και µε µυθικό άξονα τον ήρωά της, δίνει τη συγκλονιστική πορεία της παρακµής του Βυζαντίου, καθώς και την οδυνηρή περιπέτεια του ελληνισµού µετά την καταστροφή.

«Είναι µεγάλη η συγκίνηση που νιώθω, καθώς, ύστερα από είκοσι χρόνια, το µυθιστόρηµα αυτό ξεκινά το νέο ταξίδι του στον Χρόνο. Αισθάνοµαι σαν να το έγραψα χτες. Τόσο ζωντανή στη σκέψη µου η κάθε λέξη του. Η κάθε στιγµή αγωνίας που χαράχτηκε µέσα στο µυαλό µου σαν όρκος. Με τέτοια δύναµη γράφτηκε. Όπως έχω ήδη πει, εκείνο που µε ενδιέφερε ήταν να βρω αυτό που σχεδόν πάντα µένει έξω από την ιστορία: Το πάθος, το θαύµα, τον όρκο της ψυχής, το ρίγος. Να βρω το µεγαλείο εκείνων των τραγικών πολιορκηµένων, που η θυσία τους, ο τιµηµένος θάνατος που επέλεξαν, έγινε σύµβολο στη συνείδηση του Γένους. Και όλα αυτά προσπάθησα να τα περάσω µέσα από την οδύνη της Μιας Συνείδησης, της Μιας µοναχικής κραυγής, αυτής του ήρωά µου, του νεαρού πολεµιστή από τη Λήµνο. Μόνον έτσι η ιστορία µπορεί να γίνει προσωπική µας αλήθεια. Να φτάσει στην υπέρβαση και στην αυτογνωσιακή κάθαρση».

Ένα ξεχασμένο ημερολόγιο και ο Χρόνος. Ένα παιδί, ο Μιχελής, που καταφέρνει να σώσει το έργο της αντικατασκοπείας. Ένας Άγγλος αξιωματικός που σκοτώνεται, όμως εξακολουθεί να είναι παρών. Η Δήμητρα που έχει εμπλακεί με πάθος και ζητά να λύσει το αίνιγμα. Η υπερφυσική δύναμη μιας κεχριμπαρένιας μπάλας θα τη βοηθήσει να μπει στα μυστικά του χρόνου. Θα τη φέρει στην ίδια παράλληλο με τα γεγονότα εκείνα και, λειτουργώντας σαν μια άγνωστη τεχνολογία, θα την οδηγήσει στους ίδιους δρόμους, στα ίδια περιστατικά που θα διαδραματιστούν μπρος στα έκπληκτα μάτια της, έτσι ακατέργαστα όπως τα γέννησε ο χρόνος, η ματωμένη εκείνη ώρα. Γιατί ό,τι έχει υπάρξει υπάρχει στον χρόνο. Ο τόπος συμμετέχει ενεργά στο μυθιστόρημα με όλη την άγνωστη δύναμή του. Και η ηρωίδα χρησιμοποιεί το μαγικό στοιχείο που κρύβει για να βρει το νόημα μιας άλλης αλήθειας, μιας άλλης δικαιοσύνης. Γιατί η γνώση είναι δύναμη.

Σημειώσεις που κρατούσα μια ζωή. Να χαράξω την κάθε μοναχική στιγμή που ζούσα, μη χαθεί. Τώρα που οι διαδρομές τελειώνουν και ο χρόνος σβήνει τις πατημασιές μου στην ομίχλη του μυαλού, ένιωσα την ανάγκη να βρω τις μνήμες εκείνες που ήταν δικές μου. Τις στιγμές που ήταν δικές μου. Τις αγωνίες μου για τα βιβλία που έγραψα και ήταν δικά μου. Σήμερα αισθάνομαι πως τίποτα δεν έχω δικό μου πια. Σαν να έκοψα κομματάκια την ψυχή μου και να τη σκόρπισα στον άνεμο. Οι χιλιάδες σελίδες που έγραψα. Και αγαπήθηκαν. Τούτο το βιβλίο είναι ένα δώρο για τους αναγνώστες μου. Για εκείνους που αγάπησαν τα βιβλία μου. Είναι το ιερό που φύλαξα στην ψυχή μου. Η διαίσθησή μου για τον κόσμο και για την ύπαρξη. Στα "Μονοπάτια του αγγέλου μου" περπατώ ξανά. Αυτά τα ασφοδελά μονοπάτια που ο πόνος της μύησης, ο άσωτος πόνος της αγάπης, τα έκανε φίλντισι και ορφικό τραγούδι.

"... και κανείς δεν µπορεί να πει πώς θα ήταν ο σηµερινός κόσµος εάν, τότε, επικρατούσε ο περσικός ιµπεριαλισµός, µε τον αµύθητο πλούτο και το φρόνηµα του δούλου. Ήταν η σύγκρουση δύο διαφορετικών πολιτισµών, δύο διαφορετικών κόσµων, και επεκράτησαν οι 'ολίγοι ελεύθεροι'".

Μέσα από τα µάτια ενός παιδιού, που το πήραν αιχµάλωτο από τη Λήµνο, ξετυλίγεται το έπος του αρχαίου κόσµου. Ο Αλκαµένης κατορθώνει να φτάσει στη Σπάρτη, να γνωρίσει από κοντά τη µοναδική αυτή πόλη, αλλά και να γίνει ο µάρτυρας των γεγονότων στις µεγαλύτερες πολεµικές συγκρούσεις της Ιστορίας. Ως είλωτας, ως µελλοθάνατος, ως παρατηρητής, γίνεται ο µυθικός άξονας που φέρει όλη τη σκληρότητα αλλά και τη σαγήνη ενός κόσµου που θα µπορούσε κανείς να τον πει σηµερινό. Το "Ξύλινο τείχος", πάνω απ’ όλα, είναι η ανθρώπινη περιπέτεια, ο άνθρωπος. Η εποποιία των αγώνων του, αλλά και η αντίληψή του για τη ζωή και τη µοίρα, για τον Άδη, για την ψυχή. Και µόνον η απόφαση εκείνων των "ολίγων" να αντικρούσουν την Ύβριν του περσικού ιµπεριαλισµού δίνει το µέτρο της εποχής. Με λόγο ζωντανό και διορατικό, µε τα γεγονότα να εκτυλίσσονται στην αρχετυπική τους ποίηση, το µυθιστόρηµα ακυρώνει τον χρόνο, γίνεται µια περιπέτεια του σηµερινού ανθρώπου πάνω στην ίδια γη.

Ένα µυθιστόρηµα που ανιχνεύει, στα βάθη της ψυχής, τη συλλογική µνήµη του αίµατος και τη χαµένη αυτογνωσία.

Το Σµαραγδένιο Βουνό είναι όλα όσα δεν τόλµησα, όσα δεν µπόρεσα, όσα φοβήθηκα. Είναι το Ανεξήγητο και το Ακατανόητο, όπως το έζησα ανεβαίνοντας και κατεβαίνοντας τους αιώνες, να βρω κοµµάτια από τις περασµένες µου ζωές. Σαν να επιστρέφω στο σπίτι µου ύστερα από αιώνων οδοιπορία... Όµως πού είναι το σπίτι µου; "Ποτέ δεν φαντάστηκα πως, τελειώνοντας το κάθε µου µυθιστόρηµα, τα πρόσωπα θα συνέχιζαν να υπάρχουν σε έναν δικό τους κόσµο, αόρατο και µαγικό, χωνεµένο µέσα στον υλικό κόσµο, θα συνέχιζαν να δουλεύουν, να σπρώχνουν τα µόρια της ύλης για να βρουν µια δική τους δικαιοσύνη. Και όµως, έτσι έγινε. Και ήρθαν όλα µαζί να µε βρουν. Να µου ζητήσουν αυτό που τους στέρησα, είπαν, για να υπάρξει η δικαιοσύνη. Όσο και αν φανεί παράλογο ή ακατανόητο, έτσι έγινε. Μου έφεραν τις δικές τους ιστορίες, έτοιµες, αυτές που ολο­­κλήρωναν, είπαν, το µυθιστόρηµα, κι εγώ έπρεπε να τους δώσω άλλη µια φορά το αίµα µου – σαν να ζούσαν σε οµηρική ραψωδία. Και αναρωτιέµαι µήπως αυτό που λέµε Ζωή και Χρόνο και Κτίση δεν είναι αφηρηµένες έννοιες αλλά οντότητες υπαρκτές και πέρα για πέρα πραγµατικές µέσα στις διαστάσεις του δικού τους χωροχρόνου, σε κόσµους παράλληλους ή επάλληλους. Σε κόσµους µαγικούς, ίσως, σµαραγδένιους". Μ. Λ. Π.