Pierre Assouline

Non exchangeable & non refundable20

Un dîner, de nos jours, dans la grande bourgeoisie parisienne. Afin de séduire son invité d'honneur - un puissant homme d'affaires étranger - la maîtresse de maison a convié ses amis les plus remarquables. Mais à la dernière minute, l'un d'entre eux se décommande : il n'y a plus que treize convives... Comme le dîner doit commencer à tout prix, la nouvelle « invitée » est choisie au mépris de la bienséance. Une véritable transgression. La quatorzième convive devient alors le grain de sable qui fait déraper la soirée. Pour l'émerveillement des uns, pour le désespoir des autres. Tout dîner est une aventure.

Éclats de biographies « Rosebud, nom, masculin, de l'anglais rosebud signifiant "bouton de rosé", métaphore issue du film Citizen Kane... » Plus de trente ans que je cherche le rosebud en chacun. Ce petit rien qui nous trahit en nous dévoilant aux autres. Le rosebud peut être un vêtement, un objet, un geste. Un paysage de neige dans une boule de cristal. Une oeuvre d'art éventuellement. Ou une madeleine. Ce peut être une trace ou une empreinte. Parfois même une simple page d'un livre. Ou un mot. Qu'importe si c'est juste un détail, pourvu que ce soit un détail juste. Rudyard Kipling, Henri Cartier-Bresson, Paul Celan, Jean Moulin, Lady Diana Spencer, Picasso, Pierre Bonnard cachent tous leur rosebud. Seuls des éclats de biographies, ombres de vérité, m'ont semblé à même de les révéler dans ce qu'ils ont d'insaisissable et d'essentiel. P. A.

"Seule la présence de ses enfants disparus s'imposait encore à Kipling comme au premier jour. Il était écrit que, jusqu'à sa propre mort, il chercherait son fils à tâtons dans les ténèbres de la durée". Admiratif de l'écrivain Rudyard Kipling, Louis Lambert rêve depuis des années de traduire le célèbre poème "If... ". Un jour, ce professeur de lettres réservé rencontre le romancier du Livre de la jungle.
Tous deux nouent une amitié inattendue. Mais la mort du fils de Kipling, tombé dans les tranchées, bouleverse cette relation. Jusqu'où un père est-il responsable du destin de son fils ? Un poème peut-il être la clé de toute une vie ?

Job est l'un des personnages les plus fascinants et énigmatiques de la Bible. Couché nu sur son tas de cendres, couvert de blessures, privé des siens et dépossédé de ses biens, il est le symbole de l'homme arbitrairement condamné qui affronte seul la justice divine. Pourquoi cette histoire a passionné et intrigué plus qu'aucune autre ? Pierre Assouline remonte jusqu'aux sources de ce texte et interroge les innombrables commentaires et représentations qu'il a suscités. De cet immense parcours, qui l'a conduit dans les bibliothèques et musées du monde entier, et l'a fait partir à la rencontre d'êtres ordinaires et extraordinaires, est né un livre à mi-chemin entre biographie et roman. Vies de Job se lit en creux comme le récit d'une quête intérieure. Celle d'un écrivain hanté par son personnage. Prix Méditerranée 2011

Ο Γκυστάβ Μεγέρ είναι προικισμένος με μοναδική μνήμη. Χάρη και σε αυτήν, απέκτησε τον τίτλο του διεθνούς γκραν μετρ στο σκάκι. Μήπως όμως οι εξαιρετικές του επιτυχίες οφείλονται στη χειρουργική επέμβαση στην οποία υποβλήθηκε για να θεραπευτεί από την επιληψία από την οποία πάσχει, αφού, κατά τη διάρκειά της, ένα ηλεκτρόδιο εμφυτεύτηκε εν αγνοία του στον εγκέφαλό του, αυξάνοντας εντυπωσιακά τις ήδη μεγάλες του ικανότητες; Και νά που αυτός ο χαρισματικός άνθρωπος βρίσκεται, από τη μια στιγμή στην άλλη, στη θέση του καταζητούμενου, καθώς θεωρείται ύποπτος για τον θάνατο της πρώην συζύγου του σε ένα μυστηριώδες αυτοκινητικό δυστύχημα.

Φυγάς, κρυμμένος πίσω από μια ψεύτικη ταυτότητα, απομονωμένος από τους οικείους του, ενσάρκωση και ταυτοχρόνως υπέρβαση του μυθικού Γκόλεμ της εβραϊκής μυστικής παράδοσης, νιώθει ότι δεν είναι πια ο εαυτός του και πως, στα μάτια της κοινωνίας, έχει μεταμορφωθεί σε τέρας.

Το κλειδί του μυστηρίου ίσως να βρίσκεται στην Κεντρική Ευρώπη, στην Πράγα, όπου ο θρύλος λέει ότι το Γκόλεμ τριγυρνά τα βράδια, προστατεύοντας τους εβραίους...

Εκεί καταφεύγει ο Μεγέρ, με δύο γυναίκες στο κατόπι του: την κόρη του Έμμα, που προσπαθεί να τον βοηθήσει, και τη Νίνα, την αστυνόμο που είναι επιφορτισμένη με τη σύλληψή του.

Θα τα καταφέρει εγκαίρως; Θα είναι αρκετά δυνατός για να αντιμετωπίσει την αλήθεια που θα ανακαλύψει;

Τον Σεπτέμβριο του 1944, στο Ζιγκμαρίνγκεν, μια μικρή γωνιά της Γερμανίας που δεν είχε πληγεί ώς τότε από τον πόλεμο, κάνει ξαφνικά την εμφάνισή του το πιο σκοτεινό κομμάτι της Γαλλίας: η κυβέρνηση δωσιλόγων του Βισύ με τον στρατάρχη Πεταίν, τον Λαβάλ, τους υπουργούς τους, ένα τσούρμο πολιτοφύλακες, και δύο χιλιάδες Γάλλους πολίτες οι οποίοι τους ακολούθησαν στη φυγή. Ανάμεσά τους και ο μεγάλος συγγραφέας, αλλά φανατικός αντισημίτης, Σελίν.

Ο Χίτλερ τούς εγκαθιστά στον πύργο των Χοεντσόλερν, ηγεμόνων της περιοχής εδώ και αιώνες, που εκδιώκονται βιαίως. Τη ζωή τους την παρακολουθούμε μέσα από τα μάτια του Γιούλιους Στάιν, του Γερμανού αρχιοικονόμου της επιφανούς οικογένειας. Ο Στάιν δρα αθόρυβα στα παρασκήνια, δεν σχολιάζει, αλλά ακούει, βλέπει και γνωρίζει τα πάντα.

Κι ενώ οι Σύμμαχοι πλησιάζουν ταχύτατα στον Δούναβη και ο κλοιός σφίγγει, το Ζιγκμαρίνγκεν οργανώνεται και μετατρέπεται σε μικρή Γαλλία. Ξεσπάσματα, προδοσίες, φήμες για κατασκοπία, αντιζηλίες: η εξορία δεν σβήνει τα πάθη. Ορισμένοι ονειρεύονται να αποκαταστήσουν την εξουσία τους, άλλοι να εξαφανίσουν το ταραγμένο παρελθόν τους, ή να ικανοποιήσουν, ακόμη και αυτή την ύστατη στιγμή, τις φιλοδοξίες τους.

Το Ζιγκμαρίνγκεν όμως δεν είναι παρά μια ψευδαίσθηση. Η πτώση του Τρίτου Ράιχ είναι δεδομένη και, οχτώ μήνες μετά την άφιξή τους, όλοι εκείνοι οι Γάλλοι θα προσπαθήσουν να το σκάσουν για να σώσουν το τομάρι τους.

Ένα θέατρο σκιών, όπου τίποτα δεν ξεφεύγει από τη ματιά του Γιούλιους Στάιν. Ο διακριτικός έρωτάς του για τη Ζαν Βόλφερμαν, την οικονόμο του στρατάρχη, τον οδηγεί να βγει από τη σκιά και να παίξει ενεργό ρόλο.

 

Ο Ιώβ είναι ένα από τα πιο γοητευτικά και συγχρόνως πιο αινιγματικά πρόσωπα της Βίβλου. Πεσμένος πάνω σε έναν σωρό από στάχτες, με το γυμνό του σώμα γεμάτο πληγές, έχοντας χάσει τους δικούς του ανθρώπους και την περιουσία του, γίνεται το σύμβολο του ανθρώπου που καταδικάστηκε αυθαίρετα και αντιτάσσεται μόνος στη θεϊκή δικαιοσύνη.

Από τότε που γράφτηκε το Βιβλίο του Ιώβ, αυτή η ιστορία συναρπάζει και προκαλεί το ενδιαφέρον περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη. Γιατί άραγε; Αναζητώντας την απάντηση, ο Assouline ακολουθεί τα ίχνη του Ιώβ ανατρέχοντας στις πηγές αυτού του κειμένου που αγνοούμε τον συγγραφέα του, κάπου είκοσι πέντε αιώνες πίσω, κι ακόμα εξετάζει τα αναρίθμητα σχόλια και τις απεικονίσεις που έχει εμπνεύσει.

Ο δρόμος του ήταν μακρύς και τον οδήγησε σε βιβλιοθήκες και μουσεία σε όλο τον κόσμο, τον έφερε κοντά σε ανθρώπους συνηθισμένους και σπάνιους, κι από την περιήγησή του αυτή γεννήθηκε ένα βιβλίο, ούτε βιογραφία ούτε μυθιστόρημα, κάτι ανάμεσα στα δυο. Προσπαθώντας να ερμηνεύσει το πλήθος των προσώπων του Ιώβ, ο Assouline αναδεικνύει τη σημασία τους για τον πολιτισμό μας σήμερα και, κυρίως, αποκαλύπτει με ποιον τρόπο η ιστορία του Ιώβ έρχεται αρωγός στη δική μας ζωή.

Οι "Βίοι του Ιώβ" μπορούν να διαβαστούν ακόμα ως αφήγηση μιας εσωτερικής αναζήτησης. Ακολουθώντας έναν συγγραφέα που ο ήρωάς του τον κατοικεί και τον στοιχειώνει.

Ένας πίνακας μιλάει: το πορτρέτο της βαρόνης Μπέτι ντε Ρότσιλντ (1805-1881), όπως το φιλοτέχνησε το 1848 ο Ενγκρ. Και η ιστορία που έχει να διηγηθεί καλύπτει ενάμιση αιώνα μεγαλείου και περιπετειών μιας από τις διασημότερες δυναστείες τραπεζιτών της Ευρώπης. Με αρκετές βιογραφίες στο ενεργητικό του, όπως των Ερζέ, Γκαλιμάρ, Σιμενόν και Καρτιέ-Μπρεσόν, ο συγγραφέας του "Ξενοδοχείου Lutecia" βρίσκεται και πάλι στο στοιχείο του, καθώς αντλεί το υλικό του από πλήθος ιστορικών πηγών. Με αφετηρία το θάνατο της πρώτης Ρότσιλντ, που παντρεύτηκε έναν τόσο κοντινό συγγενή της (τον θείο της, Τζέιμς, ιδρυτή του γαλλικού κλάδου της δυναστείας) ο Ασουλίν ακολουθεί κατά βήμα τη διαδρομή που έκανε το πορτρέτο της σε μέγαρα κι επαύλεις της οικογένειας, σε παρισινά μουσεία, εκθεσιακούς χώρους αλλά και σε κατακόμβες την περίοδο της γερμανικής κατοχής, ενώ παράλληλα παραθέτει τις αναμνήσεις της -γεννημένης στη Βιέννη- ηρωίδας του από την πολυκύμαντη ζωή της στο Παρίσι.

Στη Μασσαλία, στο ολοκαίνουργιο και πολυτελέστατο υπερωκεάνιο Ζορζ Φιλιππάρ που ετοιμάζεται να αποπλεύσει με τελικό προορισμό την Ιαπωνία, επιβιβάζεται και ο Ζακ-Μαρί Μποέρ. Βιβλιοπώλης με εξειδίκευση στα σπάνια βιβλία που κυνηγούν οι συλλέκτες, αγαπά με πάθος τη λογοτεχνία, ταξιδεύει μόνος, μισεί τα κλισέ και τις κοινοτοπίες, περνά τον καιρό του παρατηρώντας τους άλλους, με κριτική διάθεση, με θαυμασμό, με ει- ρωνεία, καλοπροαίρετα ή και εχθρικά, αν χρειαστεί. Αναπτύσσει φιλικές σχέσεις με τον πρώην πλοίαρχο Πρεσανύ και την ατίθαση νεαρή εγγονή του, τον ασφαλιστή Ερκύλ Μαρτέν και τον Ρώσο πιανίστα Σοκολόβσκι, ή τη γοητευτική Αναΐς Μοντέ- Ντελακούρ. Ωστόσο, δεν αποκαλύπτει σε κανέναν τον λόγο του ταξιδιού του. Είναι Φεβρουάριος του 1932, βρισκόμαστε μόλις λίγους μήνες πριν ανέλθει στην εξουσία ο Χίτλερ. Γερμανοί επιβάτες προπαγανδίζουν ανοιχτά τον ναζισμό, η ομή- γυρη διχάζεται. Διαδίδονται σκοτεινές θεωρίες για το μέλλον του κόσμου, ενώ ορι- σμένοι επιβάτες ανησυχούν για τις τεχνικές βλάβες που επαναλαμβάνονται... Μέσα από την επική και δραματική εξιστόρηση της παρθενικής κρουαζιέρας του Ζορζ Φιλιππάρ, που κατέληξε σε ναυάγιο με θύμα, μεταξύ άλλων, τον σπουδαίο και διάσημο δημοσιογράφο Αλμπέρ Λοντρ, η φιγούρα του οποίου σημαδεύει το βιβλίο, ο Πιερ Ασουλίν προαναγγέλλει το ναυάγιο της Ευρώπης, σ’ έναν εντυπωσιακό μυθι- στορηματικό πίνακα.