Biographies

Αναμνήσεις απ' τον αιώνα που πέρασε, περίπατοι στην αρχαιότητα, εμβριθείς στοχασμοί και ιστορίες ζουμερές, συχνά συγκινητικές, αφηγήσεις ενίοτε επώδυνων προσωπικών εμπειριών, κοσμούν το ωραίο αυτό βιβλίο που μοιάζει με καταστάλαγμα μιας ζωής έξω απ' τους κανόνες, Ο Πωλ Βεν, ο μεγάλος ιστορικός της Ρώμης, ο οποίος κλόνισε τόσες παραδεδομένες ιδέες, αποδεικνύεται εδώ αστείος, σοβαρός, αδιάφορος για τη γνώμη των άλλων. Ακόρεστος για πολιτισμό και ποίηση, αποστασιοποιημένος απ' τον κόσμο του Πανεπιστημίου, προτιμά ν' ατενίζει τα σύννεφα παρά να συγχρωτίζεται με τους ανθρώπους.

Μπαμπάς είναι αυτός που ξυπνάει στις τρεις το πρωί να σου φέρει νερό όταν διψάς. Μπαμπάς είναι αυτός που κάνει ατέλειωτες κωλοτούμπες σε σένα και τους κολλητούς σου. Μπαμπάς είναι αυτός που περιμένει τα νέα σου σαν τρελός, αλλά ποτέ δεν θα σ’ το πει. Μπαμπάς είναι αυτός που η μυρωδιά του είναι η πιο μαγική, αλλά κι η πιο διακριτική στον κόσμο ολόκληρο. Μπαμπάς είναι αυτός που κόβει τη βασιλόπιτα την πρώτη μέρα του χρόνου. Μπαμπάς είναι αυτός που κάνει τα δύσκολα να φαίνονται εύκολα. Μπαμπάς είναι αυτός που όταν τον χάσεις, χάνεις τη γη κάτω από τα πόδια σου. Διαβάζοντας τον ΚΑΠΤΑΙΝ θα νιώσεις ένα σεισμό μέσα σου. Ένα σεισμό που ίσως σε κάνει να αναθεωρήσεις τη σχέση με τους δικούς σου γονείς, είτε ζουν είτε όχι. Σίγουρα όμως θα σε κάνει να αναθεωρήσεις τη σχέση με τον γονιό που έχεις μέσα σου. Βλέπεις, όταν έρθει η ώρα να την κάνεις, μόνο θύμησες, μυρωδιές κι αγκαλιές θα αφήσεις πίσω. Κι αγάπη. Μπόλικη αγάπη.

Οι άνθρωποι του 19ου αιώνα βρέθηκαν αντιμέτωποι με πρωτοφανείς πολιτικές, οικονομικές, θρησκευτικές και διανοητικές προκλήσεις. Οι αποστάσεις συρρικνώνονταν, νέες πόλεις ξεφύτρωναν, ιδιοφυείς εφευρέσεις μεταμόρφωναν το βιομηχανικό τοπίο, νέες ιδέες σχηματίζονταν σχετικά με τον Θεό, τις ανθρώπινες ικανότητες, τη βιομηχανία, την επανάσταση, τις αυτοκρατορίες, τα πολιτικά συστήματα - και, πάνω απ’ όλα, σχετικά με τη μορφή που θα έπαιρνε το μέλλον. Ο Καρλ Μαρξ, γιος Εβραίου προσήλυτου στον χριστιανισμό από τη Ρηνανία, πραγματοποίησε μία από τις πιο εξέχουσες και καθηλωτικές συνεισφορές σε αυτό το πνευματικό κλίμα διαρκών ζυμώσεων, αφιερώνοντας ολόκληρη τη ζωή του στην κατανόηση των προσδοκιών και των φόβων του κόσμου του αιώνα του. Σε αυτή τη νέα και μνημειώδη βιογραφία του ο Γκάρεθ Στέντμαν Τζόουνς εξερευνά πώς ο Μαρξ διαμόρφωσε τις επαναστατικές ιδέες του σε καιρούς διανοητικού αναβρασμού και τον αντίκτυπό τους στην εποχή του και δίνει στον αναγνώστη τη δυνατότητα να κατανοήσει, όπως ποτέ πριν, τον κόσμο των ιδεών που διαμόρφωσε τον κόσμο του Μαρξ - και που έκανε τον Μαρξ να διαμορφώσει τον δικό μας κόσμο.

"Αυτή η αγάπη, που ένωνε σε μια αδιάσπαστη σύνθεση την Ήπειρο με την Κέρκυρα, πάνω από τον Ιόνιο πόρο, έτσι όπως την ένωσε η μοίρα της ιστορίας, έγινε βίωμα για την Κατίνα Παπά. Μ' αυτήν ξεκίνησε για τους δρόμους της τέχνης και μ' αυτήν έκλεισε την πορεία της ζωής της. Όλα τα χρόνια που έζησε μακρυά από την Κέρκυρα, είτε στην Αθήνα είτε στη Βιέννη είτε στο Βερολίνο, δεν ζούσε παρά με μια νοσταλγία. Ναλθή να μείνη κοντά σε κανένα κερκυραϊκό ακρογιάλι, ν' ακούη τον φλοίσβο των νερών πάνω στην αμμουδιά, να βλέπη τα πυρωμένα ηλιοβασιλέματα, να χαίρεται τη γαλήνη και την ομορφιά του τοπίου".

Συνδυάζοντας την ταξιδιογραφία, την τεχνική του δοκιμίου, το ερευνητικό ρεπορτάζ και προσωπικές του εμπειρίες, ο Αναστάσης Βιστωνίτης συγκεντρώνει "κάτω από την ίδια στέγη" κείμενα που έχουν γραφτεί με διάφορες αφορμές.

Το βιβλίο αποτελείται από πέντε ενότητες. Η πρώτη ("Οι εποχές της στάχτης") αναφέρεται σε σκοτεινές πλευρές του 20ού αιώνα: στην αποκρυφιστική εκδοχή του ναζισμού, τον σοβιετικό πολιτισμικό ολοκληρωτισμό, τον πόλεμο των ιδεών κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου και την τυραννία του χρήματος. Η δεύτερη ("Η κατοικία και η εξορία") περιγράφει το υπαρξιακό και το κοινωνικό τραύμα, αλλά και τη γοητεία που ασκούν η πόλη, η εστία και οι αναμνήσεις. Στην τρίτη ("Τόποι, πόλεις, άνθρωποι") περιγράφονται τα ταξίδια του συγγραφέα σε πόλεις-σταθμούς: Παρίσι, Νέα Υόρκη, Βερολίνο, Βιέννη, Λονδίνο, αλλά και σε κέντρα του πολιτισμού και της Ιστορίας: Μπουένος Άιρες, Πόλη του Μεξικού, Πεκίνο και Τσυ Φου. Στην τέταρτη ενότητα παρακολουθούμε κάποιες "διαδρομές του καφέ", δηλαδή τα περάσματα του συγγραφέα από ιστορικά καφενεία της Ευρώπης, καθώς και μια αναδρομή σε αναμνήσεις της παιδικής και εφηβικής του ηλικίας. Στην τελευταία ενότητα, ένας "κόσμος αλλού" αναδύεται από τη σεληνιακή γοητεία, το φως του καλοκαιριού, τα Χριστούγεννα, τη μυθολογία του αυτοκινήτου, τα τοπία της ουτοπίας και την έλευση της άνοιξης.

Κείμενα με πλήθος αναφορές στην Ιστορία, τη μυθολογία και τη λογοτεχνία, όπου η γνώση και η εμπειρία συγχωνεύονται για να εκφράσουν την προσωπική ματιά του συγγραφέα πάνω στον κόσμο και τα πράγματα.

Τι κάνεις όταν συνειδητοποιείς πως έχεις όλα όσα επιθυμούσες αλλά εξακολουθείς να αισθάνεσαι άδειος; Τι κάνεις όταν όλα γύρω σου καταρρέουν; Το δεύτερο μέρος της αυτοβιογραφίας του Moby είναι ένα ταξίδι στον σκοτεινό λαβύρινθο της δόξας και τους δαίμονες που κρύβονται πίσω από τον τρόπο ζωής των διασήμων. Το καλοκαίρι του 1999 κυκλοφόρησε το άλμπουμ "Play", που καθόρισε τη χιλιετία και εκτόξευσε τον καλλιτέχνη σε σούπερ σταρ. Βρέθηκε ξάφνου να κάνει παρέα με τον Ντέιβιντ Μπόουι, τον Λου Ριντ και τη Μαντόνα, να παίρνει έκσταση για πρωινό (τις περισσότερες μέρες), να πίνει βότκα (κάθε μέρα) και να κάνει σεξ με μοντέλα (λίγο πιο σπάνια). Ήταν μια δίαιτα που δεν μπορούσε να κρατήσει για πολύ. Και τότε, όλα διαλύθηκαν. Με τίτλο του βιβλίου, από στίχο του τραγουδιού του, Extreme Ways, αποκαλύπτει με κάθε ειλικρίνεια τον αγώνα του με την κατάθλιψη και τις καταχρήσεις. Δεν κρύβει πως σκεφτόταν τον θάνατο ως λύτρωση και ξεκινά το βιβλίο περιγράφοντας τον τρόπο με τον οποίο ήθελε να βάλει τέλος στη ζωή του.

Ο Κιαμίλμπεης, ο οθωμανός άρχοντας της Κορίνθου, ήταν πριν από την Επανάσταση ο πλουσιότερος και ισχυρότερος κάτοικος της Πελοποννήσου. Σύμβολο της δύναμής του το κάστρο του Ακροκορίνθου και του πλούτου του το ανάκτορό του, το σεράι του, στην Κόρινθο. Είχε ισχυρές φιλίες που έφταναν μέχρι την Πύλη και ανάμεσα στους οθωμανούς και χριστιανούς προύχοντες του Μοριά, κοτζαμπάσηδες και επισκόπους. Από τον Μάρτιο του 1821 μέχρι τη δολοφονία του στον Ακροκόρινθο, τον Ιούλιο του 1822, υπήρξε από τα πιο προβεβλημένα και πιο τραγικά πρόσωπα της περιόδου. Αιχμάλωτος των Ελλήνων μετά την πτώση της Τριπολιτσάς, διέφευγε το θάνατο με την προσδοκία της παράδοσης του Ακροκορίνθου από τη μητέρα και τη σύζυγό του αλλά και της αποκάλυψης των αμύθητων θησαυρών του. Δεν υπέκυψε στις πιέσεις και όταν ακόμη οι επαναστάτες εκτέλεσαν μπροστά στα μάτια του συγγενείς και ακολούθους του. Η ιστορία του Κιαμίλ διαπλέκεται με την Ιστορία της Επανάστασης στην Κορινθία, που στα τρία πρώτα χρόνια αποτέλεσε ένα από τα σημαντικότερα θέατρα του πολέμου.

Τρίτη 1η Φεβρουαρίου 1944. Στις 9.30 το πρωί, δολοφονείται στο κέντρο της Αθήνας, μπροστά στο άγαλμα του Βύρωνα, ο Κίτσος Μαλτέζος, ο τελευταίος απόγονος του Στρατηγού Μακρυγιάννη, το χαρισματικό παιδί της γενιάς του '40. Τη δολοφονία, που θυμίζει δράση τρομοκρατικής οργάνωσης, έχει αναλάβει ο ΕΛΑΣ Σπουδάζουσας. Έκτοτε το γεγονός θα μυθοποιηθεί και θα μεταμορφωθεί σε ένα από τα ισχυρότερα ταμπού της πρόσφατης ελληνικής ιστορίας. Η "Αριστερά" θα αρνείται επίμονα την οποιαδήποτε αναφορά σε μιαν από τις πιο σκοτεινές σελίδες της δράσης της, ενώ η σκληρή μετεμφυλιακή "Δεξιά" θα προσπαθήσει να αξιοποιήσει πολιτικά τον θάνατο ενός ανθρώπου που στην πραγματικότητα δεν της ανήκε. Ο Μαλτέζος θα πρωταγωνιστήσει στην υπόθεση δύο μυθιστορημάτων, στην "Τειχομαχία" του Θεόφιλου Φραγκόπουλου και στο "Χρονικό μιας σταυροφορίας" του Ρόδη Ρούφου. Η βιογραφία που έγραψε ο Πέτρος Στ. Μακρής-Στάικος μπορεί να διαθέτει την αφηγηματική χάρη ενός μυθιστορήματος, όμως είναι και η πρώτη απόπειρα σοβαρής ιστορικής προσέγγισης της υπόθεσης, προσφέροντας συγχρόνως στον αναγνώστη μια συνθετική τοιχογραφία της χαμένης γενιάς του '40. [Από το οπισθόφυλλο της πρώτης έκδοσης] Ένα βιβλίο που "αποπνέει αξιοπρέπεια και σεβασμό", όπως είχε τονίσει από την πρώτη έκδοση το ιστορικό στέλεχος του ΚΚΕ Γρηγόρης Φαράκος, αναγνωρίζοντας την "προσπάθεια του συγγραφέα να σταθεί στο πλαίσιο της αντικειμενικότητας".

1942-1952. Κορίτσια σε καταυλισμούς στη Μέση Ανατολή. Χριστιανές και Εβραιοπούλες σε ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Κορίτσια της Κατοχής, που το τίμημα για την αντιστασιακή τους δράση είναι ο εγκλεισμός στο Στρατόπεδο Χαΐδαρίου ή σε άλλους χώρους κράτησης διάσπαρτους στην ελληνική επικράτεια. Κατόπιν, μπλεγμένα στα δίχτυα της εμφύλιας έριδας, νεαρά κορίτσια ακόμα και παιδιά φυλακισμένα, κυρίως στου "Αβέρωφ". Παράλληλα, οι εξορίες στη Χίο, στο Τρίκερι και στη μαρτυρική Μακρόνησο σε μια προσπάθεια για "αναμόρφωση". Κι από το 1947 και ύστερα, παιδάκια που στέλνονται μακριά από τα σπίτια τους, στις Παιδοπόλεις της Ελλάδας και στις Παιδικές Στέγες των Λαϊκών Δημοκρατιών με σκοπό, πρωταρχικά, να σωθούν από τη δίνη του πολέμου. Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου, μέσα από τις φωτογραφίες, τα σκίτσα, τα ημερολόγια, τις μαρτυρίες, προβάλλει η ζωή μέρα τη μέρα. Ζωντανές μαρτυρίες από πολλές και συχνά αντικρουόμενες πλευρές συνθέτουν το πολύπλοκο μωσαϊκό εκείνων των χρόνων, την οδυνηρή ατμόσφαιρα μιας εποχής όπου κυριαρχεί ο θάνατος, η βία, η ανασφάλεια, ο φόβος. Μαρτυρίες που συνάμα όμως φανερώνουν την ψυχική ανάταση των κοριτσιών, την αγάπη τους για τη ζωή και τον άνθρωπο. Μαζί με τη διάχυτη έκκληση για ειρήνη και την κραυγή: Ποτέ πια.

Η μαρτυρία της Μπέρρυς Ναχμίας για τη σύλληψη, την εκτόπιση και τον εγκλεισμό της στο στρατόπεδο εξόντωσης Άουσβιτς-Μπιρκενάου υπήρξε μία από τις πρώτες μαρτυρίες επιζώντων που εκδόθηκαν στην Ελλάδα. Είναι η πρώτη από τις ελάχιστες μαρτυρίες γυναικών που επέστρεψαν στην Ελλάδα και είχαν το σθένος να καταγράψουν την ακραία φρίκη που βίωσαν στο στρατόπεδο στο οποίο εξοντώθηκαν σχεδόν ένα εκατομμύριο Εβραίοι απ’ όλη την Ευρώπη. Μετά από μια εισαγωγή για τα παιδικά κι εφηβικά της χρόνια στην Καστοριά, η συγγραφέας αφηγείται την εκτόπιση και τον δεκάμηνο εγκλεισμό της στο στρατόπεδο του Μπιρκενάου, όπου χάθηκαν όλοι οι δικοί της, τις πορείες θανάτου και τα άλλα ναζιστικά στρατόπεδα όπου υπήρξε κρατούμενη, τέλος την οδύσσεια της επιστροφής της στην Ελλάδα, μέσα από μια ρημαγμένη Ευρώπη, το καλοκαίρι του ’45. Ο αναγνώστης παρακολουθεί την πορεία μιας άπραγης κοπέλας από μια μικρή επαρχιακή πόλη, που βρέθηκε αντιμέτωπη με την πιο απάνθρωπη συνθήκη, την εμπειρία του Άουσβιτς, και τα ανεξάντλητα αποθέματα δύναμης που ανέσυρε από μέσα της για να επιβιώσει. Τη νέα, αναθεωρημένη έκδοση επιμελήθηκε η ιστορικός Οντέτ Βαρών-Βασάρ, που υπογράφει και το εκτενές επίμετρο στο οποίο αναδεικνύεται η προσωπικότητα και η δράση της Μπέρρυς Ναχμίας και η ξεχωριστή προσφορά της στην υπόθεση της μνήμης του Ολοκαυτώματος την περίοδο ακριβώς που αυτή αναδύεται και συγκροτείται στην Ελλάδα.