Άννα-Μαρία Δρουμπούκη

Μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου οι εβραϊκές κοινότητες στην Ελλάδα ήρθαν αντιμέτωπες με τεράστιες δυσκολίες. Δεν ήταν μόνο το τραύμα που άφησε η Καταστροφή και οι αμέτρητες ανθρώπινες απώλειες τις οποίες έπρεπε να διαχειριστούν όσοι επέζησαν. Υπήρχε ανάγκη νέων υποδομών για όσους επέστρεφαν από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, ενώ ήταν επιτακτική η εύρεση σπιτιών και χώρων κοινοτικής και θρησκευτικής δράσης. Για να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι, συνέδραμαν -όχι χωρίς προβλήματα- διεθνείς ανθρωπιστικοί οργανισμοί, όπως ο Jewish Material Claims Against Germany και η Join Distribution Committee. Ωστόσο, αυτή η «μηχανική της βοήθειας» συνδέεται πιο πολύ με τις γερμανικές αποζημιώσεις. Η άγονη αλληλεπίδραση με τη γερμανική γραφειοκρατία δημιούργησε έναν πάγιο κύκλο δίκαιων αιτημάτων που αν δεν ικανοποιούνταν θα προκαλούσαν βαριά πλήγματα στις εβραϊκές κοινότητες της Ελλάδας. Ο πατερναλιστικός τρόπος διαχείρισης των αιτημάτων και η πολύπλοκη, απρόσωπη γραφειοκρατία συνάντησαν την αντίδραση των κοινοτήτων, οι οποίες δεν αντιλαμβάνονταν αυτή την οικονομική βοήθεια ως ελεημοσύνη αλλά ως στοιχειώδη και απαραίτητη ανθρωπιστική βοήθεια, όπως γινόταν, και με μεγαλύτερα ποσά, σε άλλα κράτη της Ευρώπης. Στο βιβλίο αυτό παρατίθεται η ιστορία της ανασυγκρότησης των Ελλήνων Εβραίων και το πολυετές μπρα-ντε-φερ με τους Γερμανούς γραφειοκράτες για να υποστηριχθεί το βασικό επιχείρημα ότι η ζωή απ' την αρχή, το χτίσιμο των κοινοτήτων σε νέες βάσεις μετά την οριακή εμπειρία της Καταστροφής, η ανάκτηση των ελπίδων και της αισιοδοξίας, όλα αυτά προϋπέθεταν μια διαρκή αγωνία και έναν αγώνα που δεν είχε πάντοτε αυτονόητα αποτελέσματα.

Γιατί επιστρέφουμε στη δεκαετία του '80 με τόση νοσταλγία; Πρόκειται πράγματι για την απόλυτα ανέμελη και κομφορμιστική δεκαετία; Είναι η επένδυσή της με την αύρα του success story ή απλώς η έμφυτη ανάγκη του ανθρώπινου είδους σε δύσκολες περιόδους να εξιδανικεύει το παρελθόν; Τα 80s δεν αποτελούν "εποχή της κενότητας", μπορεί να μην ήταν κοσμογονικά και ρηξικέλευθα, όπως τα 60s και τα 70s, υπήρξαν ωστόσο πολύπλοκα. Θα πρέπει να αποσυνδεθούν από την εικόνα του Reagan και του προεκλογικού του σλόγκαν "Ξημερώνει πάλι στην Αμερική". Ήταν η δεκαετία του ατομικισμού, του marketing, της Wall Street, της glam rock αλλά και η δεκαετία που λειτούργησε ενισχυτικά για τη μεταβατική φάση που διήνυσε η Αμερική για να καταλήξει στην προεδρία Obama. Τοποθετώντας τη δεκαετία αυτή στο σωστό της πλαίσιο, καθώς και σε μία ευρύτερη ιστορική προοπτική, θα μας βοηθήσει να την κατανοήσουμε καλύτερα. Στο βιβλίο τίθεται επί τάπητος ένα μωσαϊκό της παρεξηγημένης "επιχρυσωμένης δεκαετίας" (Gilded Age) που μας διαμόρφωσε και επιχειρείται μια προσπάθεια κατανόησής της.