Σωτήρης Ριζάς

Το 1909 σηματοδότησε την είσοδο της Ελλάδας στον 20ό αιώνα. Το στρατιωτικό κίνημα που πραγματοποιήθηκε στο Γουδί ήταν συνέπεια του άγχους ότι η χώρα, απροετοίμαστη και αδύναμη, έχανε τις εξελίξεις, υστερούσε έναντι των ανταγωνιστών της, των Μεγάλων Δυνάμεων και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Τη διέξοδο πρότεινε ο Ελευθέριος Βενιζέλος ο οποίος κλήθηκε να δώσει συγκεκριμένο περιεχόμενο στην Ανόρθωση. Οι μεταρρυθμίσεις του Βενιζέλου σηματοδότησαν μια από τις πιο δημιουργικές περιόδους της ελληνικής ιστορίας και παρά την έλευση του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και του Εθνικού Διχασμού η Ελλάδα ήταν πια μέρος του ευρωπαϊκού 20ού αιώνα.

Σκοπός αυτού του βιβλίου είναι να επιστρέψει στις απαρχές του Εθνικού Διχασμού και να αναδείξει το πολιτικό και ιδεολογικό στίγμα των δύο παρατάξεων. Το βάθος και η ένταση του εθνικού σχίσματος οφείλονταν σε εσωτερικές εκκρεμότητες που αποτελούσαν κληρονομιά του στρατιωτικού κινήματος του 1909, αλλά κυρίως σε γεωπολιτικές πιέσεις τις οποίες δεν κατόρθωσε να διαχειριστεί η ελληνική πολιτική τάξη. Οι κοινωνικές και περιφερειακές διαστάσεις του Εθνικού Διχασμού δεν ήταν προδιαγεγραμμένες. Το σχίσμα δεν οφειλόταν σε δομικούς περιορισμούς ταξικής, ή άλλης, φύσης αλλά στην πορεία και τη δυναμική των γεγονότων από το 1915 έως το 1918. Η παγίωση του σχίσματος από το 1922 και μετά, και η συνύφανσή του με συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες και περιφέρειες, όπως η Παλαιά Ελλάδα και οι Νέες Χώρες, οι γηγενείς και οι πρόσφυγες, οφειλόταν στην εσφαλμένη διαχείριση της Μικρασιατικής καταστροφής, δηλαδή την εκτέλεση των Έξι, και στις συνεχείς στρατιωτικές επεμβάσεις. Αυτές ήταν συνδεδεμένες με το Διχασμό και τον διαιώνιζαν. Υποδήλωναν την έλλειψη συμφωνίας για τους κανόνες του παιχνιδιού και την ύπαρξη κατεστημένων συμφερόντων για τη συνέχιση του σχίσματος και του φαύλου κύκλου εκδίκησης και αντεκδίκησης. Κατ’ αυτό τον τρόπο η φυσιολογική διαφοροποίηση μεταξύ μιας συντηρητικής και μιας φιλελεύθερης μεταρρυθμιστικής μερίδας, που συναντάται σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, εξελίχθηκε σε μια εικοσαετή διαμάχη χωρίς συνταγματικά και πολιτικά όρια.

Ο Σωτήρης Ριζάς ακολουθεί και αναλύει την πολιτική πορεία του Κωνσταντίνου Καραμανλή, ενός ανθρώπου που επέδρασε αναμφίβολα ασυνήθιστα την πορεία της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Από το 1955 ως το 1995, από την ενεργό διακυβέρνηση ως την Προεδρία της Δημοκρατίας, ο συγγραφέας αναλύει το ιστορικό πλαίσιο και την ιδεολογία του μακεδόνα πολιτικού και αποτιμά την κληρονομιά του.

Σκοπός αυτού του βιβλίου είναι να διερευνήσει τον ρόλο των Μεγάλων Δυνάμεων στην έκρηξη και την εξέλιξη της Επανάστασης.

Σκοπός αυτού του βιβλίου είναι να εξετάσει τη διαμόρφωση της ελληνικής πολιτικής για τη Μικρά Ασία από το 1914, όταν το θέμα ανέκυψε εξαιτίας των διώξεων κατά του ελληνικού στοιχείου από το νεοτουρκικό καθεστώς, έως τη στρατιωτική ήττα του 1922 και την εκρίζωση του Ελληνισμού μετά τη μακραίωνη παρουσία του στις ακτές της Ιωνίας.

Η πιο κατάλληλη οπτική για τη διακρίβωση της ελληνικής πολιτικής είναι η εξέτασή της υπό το πρίσμα του Εθνικού Διχασμού, του σχίσματος που προέκυψε ως συνέπεια του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου. Η Μικρά Ασία ήταν ένα από τα βασικά στοιχεία της διαμάχης γύρω από τη σκοπιμότητα της συμμετοχής της Ελλάδας στον πόλεμο αυτό, και επ’ αυτής αναδείχθηκε μια θεμελιώδης διαφορά προσεγγίσεων μεταξύ του Βενιζέλου και του αντιβενιζελισμού. Ο Βενιζέλος ανέδειξε την Ιωνία ως άξονα της επιδίωξης της Μεγάλης Ιδέας, ενώ ο αντιβενιζελισμός υπήρξε επιφυλακτικός, σταθμίζοντας το μέγεθος της στρατιωτικής εμπλοκής, αλλά και τα δημογραφικά και γεωμορφολογικά δεδομένα της Μικράς Ασίας. Το 1920 ο αντιβενιζελισμός, παρά τις επιφυλάξεις του, ανέλαβε να συνεχίσει την πολιτική του Βενιζέλου. Πάντοτε όμως ήταν φανερή η τάση της ελληνικής πολιτικής ηγεσίας να διαμορφώνει τη στάση της βασιζόμενη περισσότερο στην εικαζόμενη ισχύ των Μεγάλων Δυνάμεων, ιδίως της Βρετανίας, και λιγότερο στις πραγματικές δυνατότητες της χώρας. Αυτό ήταν το καίριο σημείο, και όχι η επάνοδος του Κωνσταντίνου, που οδήγησε στην ήττα των Ελλήνων στη Μικρά Ασία.