Επιχειρήματα για τη γλώσσα, για τη λογοτεχνία

Η γενική ευφορία που προκάλεσε η καθιέρωση -με διοικητική πράξη- της δημοτικής σαν γλώσσας της παιδείας, καθώς και η έρευνα, προ καιρού, του κ. Κώστα Τριανταφυλλίδη "Σταυροφορία (!) για τη γλώσσα", στις στήλες της "Καθημερινής", πείθουν ότι η κατάσταση σχετικά με τη γλωσσική πραγματικότητα στον τόπο μας είναι πολύ σοβαρότερη απ' ό,τι θα μπορούσε κανένας να υποθέσει. Πραγματικά, ορισμένες φορές είναι να τρομάζει κανένας με το "δημοτικιστικό" εφησυχασμό των λογίων, των συγγραφέων, των δασκάλων και των φοιτητών μας και να αναρωτιέται αν αλήθεια το πνεύμα του λογιωτατισμού δεν πέρασε ήδη από την καθαρεύουσα στη δημοτική κι αν έχει πια κανένα νόημα στις μέρες μας ο "Διάλογος" του Σολωμού. Γιατί πρέπει να ομολογήσουμε θαρραλέα ότι, όπως υπάρχει ένας λογιωτατισμός της καθαρεύουσας (και είναι αυτός που μας απωθεί τελικά σ' ένα διοικητικό έγγραφο, ας πούμε, όχι τα "ν" ή τα "ρ") έτσι υπάρχει κι ένας λογιωτατισμός της δημοτικής (χωρίς "ν" ή "ρ"), που με τη σειρά του δυναστεύει το λαό μας και την παιδεία μας από την εποχή του Ψυχάρη ως σήμερα. Ένας ίδιος σχολαστικισμός, μια όμοια πνευματική φτώχεια και κενότητα. Όμως όλα αυτά φοβάμαι -λογιωτατισμός της καθαρεύουσας, λογιωτατισμός της δημοτικής- είναι αποτελέσματα μιας βαθύτερης αιτίας, εκδηλώσεις ενός νέου ιστορικού φαινομένου: της αποδυνάμωσης της ελληνικής γλώσσας κατά τον 20ο αιώνα. Όλοι μας σήμερα -εκτός ίσως από μερικούς ορεσίβιους της Πίνδου ή κάποιους ελεεινούς ψαράδες σε κάποια ανεύρετα νησάκια- μιλάμε λίγο-πολύ μια αποδυναμωμένη ελληνική γλώσσα, που προσπαθούμε (άλλος με περισσότερη, άλλος με λιγότερη επιτυχία) να δημοτικοποιήσουμε κατά το δυνατό και να επιβάλουμε και στα παιδιά μας στο σχολείο. Είναι μια γλώσσα που, ενώ γραμματικά φαίνεται να παρουσιάζει "δημοτικιστική" συνέπεια, υφολογικά γίνεται ολοένα πιο καθαρεύουσα. Αν η σημερινή ελληνική είναι πράγματι αποδυναμωμένη, αυτό οφείλεται κατά βάθος στο ότι δεν έχει μήνυμα. Αντίθετα με τη γλώσσα του Θουκυδίδη ή του δημοτικού τραγουδιού είναι μια γλώσσα χωρίς μήνυμα, είτε ο "Εθνικός Κήρυξ" τη μιλάει είτε ο "Ριζοσπάστης". Με άλλες λέξεις είναι μια γλώσσα λόγια. Κι αυτό, γιατί οι φορείς που τη μιλάνε και ιδίως την επιβάλλουν, είναι άνθρωποι οι ίδιοι χωρίς μήνυμα -στο βαθμό που προσπαθούν όχι τόσο να εκφραστούν αλλά άμεσα ή έμμεσα να διδάξουν. Και επειδή οι πάντες σήμερα διδάσκουν ή αναμασούν τα διδάγματα άλλων, γι' αυτό και η γλώσσα μας στην τρέχουσα φάση της χαρακτηρίζεται από ένα δασκαλισμό, μια στειρότητα ή τουλάχιστο μια υπογεννητικότητα (ανάλογη με τη βιολογική) που βρίσκεται σε άμεση σχέση με την ουσία της ζωής μας και την πνευματικότητα της διδασκαλίας μας. Η υπογεννητικότητα της σημερινής ελληνικής είναι σαν την υπογεννητικότητα της ομιλίας ατόμων που εκφράζονται σε ξένη γλώσσα κι αισθάνονται την ανασφάλεια κάποιων που διαρκώς περνούν εξετάσεις, έτσι ώστε αναστέλλεται μέσα τους η γλωσσική δημιουργικότητα στην προσπάθειά τους να συμμορφωθούν προς τα ξένα γλωσσικά πρότυπα. [...]