Essays & Culture

Η βασική θέση που προσπαθεί να υποστηρίξει αυτό το βιβλίο είναι ότι η διάκριση μεταξύ προοδευτικής και συντηρητικής πολιτικής συνεχίζει να έχει νόημα, αν και όχι το νόημα που είχε κάποτε. Οι έννοιες είναι προϊόντα της ιστορίας, αλλάζουν μαζί με τις ανθρώπινες κοινωνίες. Εδώ, λοιπόν, επιχειρούμε να τις προσεγγίσουμε με μια, όπως έλεγε πριν από έναν σχεδόν αιώνα ο Γιώργος Θεοτοκάς στο Ελεύθερο πνεύμα, «αεροπορική ματιά» στην Ευρώπη και στον οικείο μας δυτικό κόσμο. Να διακρίνουμε «από ψηλά» νέες δυναμικές πολιτικοποίησης, ξεφεύγοντας λίγο από το καθ’ ημάς εθνοκεντρικό βλέμμα. Να εντοπίσουμε τους κόμβους όπου διασταυρώνονται παλιές και καινούριες έννοιες: Αριστερά και Δεξιά, μεσαία τάξη και gig economy, επισφάλεια και πολιτικές ταυτότητας, wokeism, πολιτική ορθότητα, νατιβισμός, intersectionality, αντισυστημισμός, κλιματική αλλαγή. Με αυτές τις καινούριες λέξεις και ιδέες, τις διαιρέσεις που προσλαμβάνουν νέες μορφές και περιεχόμενα, θα προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε την πολιτική στους ρευστούς καιρούς μας. Έχοντας ως αφετηρία τη σκέψη ότι η σύγκρουση μπορεί να είναι ταυτόχρονα μια δημοκρατική διαπάλη διαφορετικών ιδεών για τον κόσμο, αλλά και ότι οι ισχυρές πολιτικές ταυτότητες μπορεί να αναζωογονούν, αντί να υπονομεύουν, τον κοινό μας δεσμό. Το δοκίμιο αυτό έχει όμως και έναν ειδικότερο στόχο: να ανιχνεύσει τους όρους πολιτικοποίησης ιδίως της δικής μας γενιάς, της «διεθνούς» γενιάς των πάνω-κάτω συνομηλίκων, που μεγαλώσαμε με αυξημένες προσδοκίες για να βρεθούμε καθηλωμένοι στην ιδιαίτερη ανθρωπολογική συνθήκη που λέγεται υπάλληλος γραφείου. Το πρωτογενές υλικό της πολιτικής μας συγκρότησης περιλαμβάνει τις αισθητικές αναφορές της γενιάς μας, τις πολιτισμικές της αναπαραστάσεις, τα καλειδοσκοπικά ερεθίσματά της, υψηλά και ταπεινά, εκλεπτυσμένα και ποπ.

Από την Ποκαχόντας μέχρι τον τελευταίο των Μοϊκαν γηγενών φυλών της Βορείου και Νοτίου Αμερικής, από τον καιρό του πρώτου αποικισμού του δυτικού ημισφαιρίου το 1492, μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα. Τα ήθη και τα έθιμα, οι ειρηνικές επαφές και οι τρομεροί πόλεμοι με τους αποίκους, οι εκατέρωθεν ωμότητες και σφαγές περιγράφονται με εκπληκτική γλαφυρότητα και αμεροληψία, προσφέροντας έναν πλούτο πληροφοριών που για πρώτη φορά παρουσιάζονται στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό. Στο δεύτερο βιβλίο παρουσιάζονται οι Ινδιάνοι της Βιρτζίνια και της Νέας Αγγλίας, οι Ναραγκάνσετ, οι Πίκουοτ, οι Μοχέγκαν, δηλαδή εκείνοι με τους οποίους ήρθαν σε επαφή οι πρώτοι Άγγλοι άποικοι που πάτησαν το πόδι τους στις ανατολικές ακτές της Βόρειας Αμερικής. Είναι η ιστορία του τολμηρού λοχαγού Τζον Σμιθ και της πριγκίπισσας των γηγενών Ποκαχόντας, η οποία έμελλε να γίνει ένας από τους σημαντικότερους θρύλους της Αμερικής. Είναι η ιστορία των φημισμένων ινδιάνικων φυλών που στην ακμή τους αντιστάθηκαν λυσσαλέα στους αποίκους, αλλά και αναλώθηκαν σε τρομερούς εμφύλιους σπαραγμούς, με επικεφαλής τους μεγάλους πολεμάρχους τους: τον Φίλιπ, τον Μιαντόνιμο και τον Ούνκας, τον αρχηγό των Μοχέγκαν που έμεινε γνωστός μέσα από τα αθάνατα έργα του Τζέιμς Φένιμορ Κούπερ ως "ο τελευταίος των Μοϊκανών". Η σειρά θα ολοκληρωθεί σε πέντε τόμους: - Από τον Μοντεζούμα στους πολέμους των Σεμινόλ - Από την Ποκαχόντας μέχρι των τελευταίο των Μοϊκανών - Από τα Έξι Έθνη μέχρι τους πολέμους του Μαύρου Γερακιού - Από τους αγώνες των Τσερόκι μέχρι τον ξεσηκωμό των Σιου - Από τη συντριβή των Ίνκας στους Αραουκάνους της Χιλής

"Μια ομάδα με επικεφαλής τον Γκαλέγκος, η οποία εξερευνούσε τη χώρα μερικά μίλια μακριά από το στρατόπεδο, επιτέθηκε σε μια μικρή ομάδα Ινδιάνων και τους έτρεψε σε φυγή. Όμως, καθώς ένας ιππέας εφορμούσε με τη λόγχη του πάνω σε έναν από αυτούς, έμεινε έκπληκτος όταν τον άκουσε να φωνάζει, "Κύριοι, είμαι χριστιανός. Μη σκοτώσετε ούτε εμένα, ούτε αυτούς τους ταλαίπωρους που μου χάρισαν τη ζωή". Γυμνός, ηλιοκαμένος και με βαμμένο κορμί, ο άνθρωπος εκείνος ελάχιστα ξεχώριζε από τους άγριους συντρόφους του. Ονομαζόταν Τζον Ορτίζ και είχε ζήσει δώδεκα χρόνια μαζί με τους Ινδιάνους..."

Τι προηγήθηκε ώστε να γίνει η Ισπανική Επανάσταση; Γιατί ο αναρχισμός ρίζωσε στην Ισπανία και όχι στη Γερμανία, στη Ρωσία ή αλλού; Ποιες ήταν οι φεντεραλιστικές απόψεις του Προυντόν, ποιος ο αναρχικός κολεκτιβισμός που πρέσβευε ο Μπακούνιν και τι ο αναρχοκομμουνισμός του Κροπότκιν; Σε τι διέφερε ο επαναστατικός συνδικαλισμός από τον αναρχοσυνδικαλισμό; Πώς όλα αυτά τα ρεύματα ιδεών συνέβαλαν ώστε να κρατηθεί ζωντανός ο αναρχισμός στην Ισπανία παρά τα κύματα καταστολής που υπέστη για εβδομήντα χρόνια: από την εποχή του φεντεραλιστικού κινήματος του Πι ι Μαργάλ και των μπακουνικών της Α Διεθνούς μέχρι το πραξικόπημα του Φράνκο το 1936; Πώς κατάφεραν οι αναρχικοί, μέσα στις αντιξοότητες του Εμφυλίου, να δημιουργήσουν την πιο σημαντική Κοινωνική Επανάσταση του 20ου αιώνα και να πραγματοποιήσουν την κολεκτιβοποίηση τόσο στις αγροτικές όσο και στις βιομηχανικές περιοχές εθελοντικά και όχι εξαναγκαστικά και βίαια όπως οι μπολσεβίκοι το 1917; Σε όλα αυτά τα ερωτήματα ο Μπούκτσιν απαντά με γλαφυρό αλλά και συνάμα διεπιστημονικό τρόπο, στον αντίποδα εκείνου που αναπτύσσεται στα ακαδημαϊκά θερμοκήπια. Ο τρόπος που αναζητά την α-λήθεια ο Μπούκτσιν μοιάζει με όλων των επαναστατών διανοητών που το πνεύμα τους το έχει οξύνει η ειλικρινής ανάγκη τους να απαντηθεί με μη ιδεολογικούς όρους το αιώνιο ερώτημα: "Πώς μπορεί ο κόσμος να αλλάξει", πώς γίνεται να ζήσουν οι άνθρωποι δίχως κράτος και καπιταλισμό, δίχως ιεραρχία και κυριαρχία; Το κλειδί για τα επιτεύγματα του ισπανικού αναρχισμού το 1936 βρίσκεται, όπως αποδεικνύει ο Μπούκτσιν, στη συνδικαλιστική οργάνωση που προϋπήρχε. Και κυρίως στην ιδιαίτερη αντίληψη των ισπανών αναρχοσυνδικαλιστών για το συνδικάτο, που το θεωρούσαν όχι μόνο όργανο πάλης και διεκδικήσεων, αλλά και ως το κύτταρο της μελλοντικής κοινωνίας, που από πριν θα πρέπει να εμπεριέχει τις ελευθεριακές αρχές της.

Η παρούσα εργασία αποσκοπεί στην εξερεύνηση της πορείας των εικαστικών τεχνών εκ παραλλήλου με αυτήν των άλλων τεχνών, στη διάρκεια της πιο πολυκύμαντης περιόδου της νεότερης ιστορίας της Θεσσαλονίκης για τους προφανείς λόγους των μεταξύ τους αλληλεπιδράσεων. Εξετάζει επίσης τους τρόπους με τους οποίους οι Καλές Τέχνες διαμορφώθηκαν και αναπτύχθηκαν μέσα στις γενικότερες και ειδικότερες φυλετικές, εθνικές, πολιτικοκοινωνικές ανακατατάξεις, στον στρόβιλο των γεγονότων που υπονόμευαν την ίδια την οντότητα της πόλης, αλλά και της Ελλάδας, μέχρι τουλάχιστον το τέλος του Εμφυλίου, τη στιγμή που ο μοντερνισμός είχε σχεδόν ολοκληρώσει τον κύκλο, τόσο των ανατροπών όσο και των αναζητήσεών του στην υπόλοιπη Ευρώπη και στην Αμερική. Η Θεσσαλονίκη, άλλοτε συμβασιλεύουσα, άλλοτε επαρχία, και καμιά φορά ξεγραμμένη από τον χάρτη των καλλιτεχνικών δρώμενων, όφειλε να βρει μόνη της τις διεξόδους από το τέλμα ώστε να ξαναποκτήσει τη χαμένη της ταυτότητα και, επιπλέον, να δώσει το δικό της στίγμα στον πολιτισμό.

Καλώς ορίσατε στο βιβλίο Οι κανόνες για τα πάντα. Αρκετά φιλόδοξος τίτλος, δεν είναι; Για τα πάντα... Φυσικά, δεν είναι αυτοί εδώ όλοι οι Κανόνες που υπήρξαν ή θα υπάρξουν ποτέ. Καλύπτουν όμως πράγματι όλες σχεδόν τις περιστάσεις. Κανόνες οι οποίοι είναι θεμελιώδεις για την καριέρα σας, αλλά κανείς δεν πρόκειται να σας μιλήσει γι' αυτούς. Νοοτροπίες και στάσεις ζωής που θα ήταν χρήσιμο να υιοθετήσετε. Οι περισσότεροι Κανόνες είναι απόρροια της κοινής λογικής. Εντούτοις, μέσα στη χαοτική καθημερινότητα, πολλοί από μας δεν τους σκεφτόμαστε καν. Είτε πρόκειται για το εργασιακό περιβάλλον και τις διαπροσωπικές σχέσεις είτε για τον γονεϊκό ρόλο και τη διαχείριση των χρημάτων, οι Κανόνες περιγράφουν πώς συμπεριφέρονται οι επιτυχημένοι και ευτυχισμένοι άνθρωποι. Σε αυτό το περιεκτικό βιβλίο περιλαμβάνονται οι πιο δημοφιλείς Κανόνες από τα βιβλία της σειράς, όπως ψηφίστηκαν από τους αναγνώστες, για να τους ακολουθήσετε και να κατακτήσετε την επιτυχία και την ευτυχία στη ζωή σας. Γραμμένοι με αμεσότητα και χιούμορ, οι Κανόνες για τα πάντα θα σας κάνουν να δείτε τη ζωή με άλλη ματιά.

Η απογοήτευση φωλιάζει στην καρδιά της 17χρονης Σάκι. Οι γονείς της, για να τη βοηθήσουν, απευθύνονται στον Τακούμι, έναν δάσκαλο τοξοβολίας που μεταμορφώνει αυτή την ευγενή τέχνη σε μια διδασκαλία ζωής για το νεαρό κορίτσι. Κάθε βέλος είναι ένας προβληματισμός για τη Σάκι, για να κατανοή­σει τις αβεβαιότητες της ζωής, ώστε να γίνει «δυνατή σαν βελανιδιά και ευέλικτη σαν μπαμπού». Θα μάθει να είναι σταθερή στους στόχους της και θα ανακαλύψει τα άπειρα μικρά θαύματα της ζωής. Μια τρυφερή ιστορία για την αξία της επιμονής και της αυτοπεποίθησης

"Ας καυχιούνται οι άλλοι για τις σελίδες που έχουν γράψει·
εγώ νιώθω περήφανος γι' αυτές που έχω διαβάσει".
Πιστός σε αυτούς τους στίχους του Χόρχε Λουίς Μπόρχες, ο Νούτσιο Όρντινε μας προσκαλεί να γευτούμε την ίδια ταπεινή υπερηφάνεια δίνοντάς μας να διαβάσουμε και να ξαναδιαβάσουμε μερικές από τις πιο ωραίες σελίδες της λογοτεχνίας.
Μετά τη διεθνή επιτυχία της "Χρησιμότητας του αχρήστου" (που μεταφράστηκε σε εικοσιέξι γλώσσες) και της "Χρησιμότητας των άχρηστων γνώσεων", ο Όρντινε συνεχίζει τη μάχη του υπέρ των κλασικών, πεπεισμένος ότι ένα σύντομο απόσπασμα (λαμπρό και βγαλμένο από τον στίβο της γνώσης) μπορεί να ξυπνήσει την περιέργεια των αναγνωστών και να τους δημιουργήσει την επιθυμία να βυθιστούν σε ολόκληρο το πρωτότυπο έργο.
Αϊνστάιν, Αλτσιάτο, Αριόστο, Ατσέττο, Βοκάκιος, Γιουρσενάρ, Γκαίτε, Γκαρσία Μάρκες, Γκουιτσαρντίνι, Γκρασιάν, Θερβάντες, Ιπποκράτης, Καβάφης, Καλβίνο, Λέβι, Μακιαβέλλι, Μανν, Μάστερς, Μίγουος, Μολιέρος, Μονταίνιος, Μοντάλε, Μοντεσκιέ, Μπαλζάκ, Μπέλλι, Μπόρχες, Μπρούνο, Μωπασσάν, Νταν, Ντηφόου, Ντίκενς, Όμηρος, Πεσσόα, Πλάτων, Πλαύτος, Ραμπελαί, Ρίλκε, Ροστάν, Ρουτίλιος Ναματιανός, Σαίντ-Εξυπερύ, Σαίξπηρ, Στιούαρτ Μίλλ, Σουίφτ, Τάσσο, Τζόνσον, Τσβάιχ, Φλωμπέρ, Χικμέτ.
Ο συγγραφέας επιλέγει 50 υπέροχα αποσπάσματα από την παγκόσμια λογοτεχνία όλων των εποχών, που τυπώνονται στην πρωτότυπη γλώσσα και στη μετάφρασή τους, και ακολούθως προβαίνει σε ένα προσωπικό, γοητευτικό σχόλιο, σε δύο σελίδες για το καθένα, προκαλώντας την επιθυμία της περαιτέρω ανάγνωσης.

Ο ανεκπλήρωτος έρωτας και το πάθος για το ποδόσφαιρο σε μια συνταρακτική νουβέλα από τον συγγραφέα Θανάση Σκρουμπέλο (Μπλε καστόρινα παπούτσια, Μαύρος Μακεδών). Με φόντο την Ελλάδα του μεσοπολέμου ξετυλίγεται με την κινηματογραφική αφήγηση του Σκρουμπέλου μια αληθινή ερωτική ιστορία ανάμεσα σ΄ έναν φανατικό οπαδό του Ολυμπιακού και μέλους της "κόκκινης πρόγκας", και μια οπαδό του αιώνιου αντίπαλου Παναθηναϊκού, που άφησε εποχή και έγινε θρύλος.

Τo θεατρικό έργο "Οι κολιγάδες" των Μηνά Βιντιάδη και Γιώργου Δαρδανού αφηγείται το ιστορικό της εξέγερσης των κολιγάδων της Άνδρου στις αρχές της Επανάστασης του 1821, η οποία οδήγησε στην κατάληψη της εξουσίας από τον λαό, ενώ οι κοτζαμπάσηδες του νησιού, με φεουδαρχικά προνόμια από τη Φραγκοκρατία, στράφηκαν για βοήθεια στους Τούρκους, ύστερα στην Προσωρινή Διοίκηση του Αγώνα, συγκεκριμένα στον «αρμοστή νήσων» Κωνσταντίνο Μεταξά, και το κίνημα κατέρρευσε. Το επαναστατικό κίνημα στην Άνδρο είχε τον ταξικό χαρακτήρα μιας αγροτικής εξέγερσης σε αντιδιαστολή με τα ποικίλα και σύνθετα κίνητρα του ξεσηκωμού σε άλλες περιοχές. Πρωτότυπη είναι και η στενή σύνδεση της υπόθεσης με τον Ανδριώτη φιλόσοφο και παιδαγωγό, κληρικό και διαφωτιστή, αργότερα και αφορισμένο, Θεόφιλο Καΐρη.