Μαρία Σ. Φαφαλιού

Ποιος ήταν ο Δημήτρης Β.; Ο ωραίος, τρυφερός, αυτόχειρας ποιητής, ο ευρυμαθής χημικός μηχανικός, ο σεμνός βαθυστόχαστος άνθρωπος, ο ευγενής νοσηλευόμενος, ο εν εξελίξει ζωγράφος; Όπως έγραφε ο ίδιος: «Μια χούφτα φως είναι η λάσπη μου, πράσινο πλατανόφυλλο η σκεπή μου, και μια αρμαθιά ελπίδες η ζωή μου». Ελπίδες που, αλίμονο, κάποια στιγμή στέρεψαν… Αυτοβιογραφικά κείμενα, περιγραφές από τη ζωή στο Ίδρυμα, ιατρικές γνωματεύσεις, έργα ζωγραφικής, καθώς και αμέτρητα ποιήματα συνθέτουν το πολύμορφο μωσαϊκό της ύπαρξης του Δημήτρη Β. Πέρα από ανθολογία εξαιρετικής ποίησης, το βιβλίο είναι μια πρόσκληση γνωριμίας, μια προσπάθεια να σπάσουν κάποια στερεότυπα. Ο Δημήτρης Β. είχε το σθένος να το κάνει αυτό, δηλώνοντας σε μια τηλεοπτική συνέντευξη: «Είμαι ψυχικά ασθενής. Δεν έχω κανένα πρόβλημα να το αναφέρω, γιατί αυτό μπορεί να συμβεί στον οποιονδήποτε. Δεν είναι μια σφραγίδα ανεξίτηλη». Ένας δίαυλος επικοινωνίας, λοιπόν, ανάμεσα στους «ψυχικά ασθενείς» και στους «ψυχικά υγιείς». Μια προσπάθεια προσέγγισης, έστω και αν ο ποιητής μας υπενθυμίζει με πικρία ότι «Άγιο δισκοπότηρο είναι η νόηση σε χέρια βέβηλα δοσμένο»…

- Μια μακρά πορεία για συνάντηση των "υγιών" με τους "ψυχικά ασθενείς" μέσα από την εκατοντάχρονη και πλέον ζωή του Δρομοκαΐτειου.
- Καταγραφή της ιστορίας από ζωντανές μαρτυρίες.
- Προσπάθεια γνωριμίας με την "τρέλα" πέρα από στερεότυπα.
- Γεφύρωμα των "μέσα" με τους "έξω".
- Κι ο διαλογισμός: ποιες είναι οι δύο όχθες που θέλουμε -αν θέλουμε- να γεφυρώσουμε, ποιος θα τις οριοθετήσει, πού στεκόμαστε εμείς, σε ποιο ακριβώς σημείο θέλουμε να στηθεί η γέφυρα (ή οι γέφυρες), ποιοι θεσμοί θα στηρίξουν το έργο.
- Κι ακόμα πιο πέρα: υπάρχουν πραγματικά οι δύο όχθες; Κι αν όχι, τότε γιατί υπάρχει η άβυσσος;
- Στόχος του βιβλίου, λοιπόν, η "δια μέσου" του εαυτού μας συνάντηση με τον ψυχικά άρρωστο.
Είναι ανελέητα σκληρό να διαβείς το κατώφλι, πόσο μάλλον να συζήσεις με τους νοσηλευόμενους. Σ’ αυτό το δαιδαλώδη κόσμο, το μακρινό και απρόσιτο, βάδισε επί χρόνια η Μαρία Φαφαλιού, μαζεύοντας αγριολούλουδα και πέτρες. Κατάφερε να μας κερδίσει. Τα σφιχτά χείλη άρχισαν να εκμυστηρεύονται , οι μαρτυρίες ήρθαν αυθόρμητα. Και η Μαρία τις κατέγραψε λέξη προς λέξη, και τις απόθεσε στοργικά, γνήσιες και αυθεντικές, στο βιβλίο της.

Δημήτρης Βρεττάκος (από εισήγησή του στην πρώτη παρουσίαση του βιβλίου στην Αρχαιολογική Εταιρεία, 16.2.1996)

1942-1952. Κορίτσια σε καταυλισμούς στη Μέση Ανατολή. Χριστιανές και Εβραιοπούλες σε ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Κορίτσια της Κατοχής, που το τίμημα για την αντιστασιακή τους δράση είναι ο εγκλεισμός στο Στρατόπεδο Χαΐδαρίου ή σε άλλους χώρους κράτησης διάσπαρτους στην ελληνική επικράτεια. Κατόπιν, μπλεγμένα στα δίχτυα της εμφύλιας έριδας, νεαρά κορίτσια ακόμα και παιδιά φυλακισμένα, κυρίως στου "Αβέρωφ". Παράλληλα, οι εξορίες στη Χίο, στο Τρίκερι και στη μαρτυρική Μακρόνησο σε μια προσπάθεια για "αναμόρφωση". Κι από το 1947 και ύστερα, παιδάκια που στέλνονται μακριά από τα σπίτια τους, στις Παιδοπόλεις της Ελλάδας και στις Παιδικές Στέγες των Λαϊκών Δημοκρατιών με σκοπό, πρωταρχικά, να σωθούν από τη δίνη του πολέμου. Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου, μέσα από τις φωτογραφίες, τα σκίτσα, τα ημερολόγια, τις μαρτυρίες, προβάλλει η ζωή μέρα τη μέρα. Ζωντανές μαρτυρίες από πολλές και συχνά αντικρουόμενες πλευρές συνθέτουν το πολύπλοκο μωσαϊκό εκείνων των χρόνων, την οδυνηρή ατμόσφαιρα μιας εποχής όπου κυριαρχεί ο θάνατος, η βία, η ανασφάλεια, ο φόβος. Μαρτυρίες που συνάμα όμως φανερώνουν την ψυχική ανάταση των κοριτσιών, την αγάπη τους για τη ζωή και τον άνθρωπο. Μαζί με τη διάχυτη έκκληση για ειρήνη και την κραυγή: Ποτέ πια.