Σταύρος Σταυρίδης

Στη σύγχρονη πόλη οθόνη η εμπειρία του χώρου εγκλωβίζεται στην πρόσληψη της εικόνας του. Οι εικόνες που κατεργάζεται η διαφήμιση αλλά και εκείνες που παράγονται σε τεράστιες ποσότητες από τους σύγχρονους καταναλωτές εθίζουν σε μια πρόσληψη της κοινωνικής ζωής που την ταυτίζει με το σκηνικό της. Ακινητοποιούν το χρόνο, κάνοντας το παρόν να επικρατεί πάνω στο παρελθόν, προεξοφλώντας ουσιαστικά το μέλλον με την τυποποιητική τους δύναμη.
Αναζητώντας την προοπτική της απελευθέρωσης από τη μαγική επιρροή των σύγχρονων εικόνων και την εμπειρία του χώρου που επεξεργάζονται, αυτό το βιβλίο εξερευνά τη θεατρικότητα που χαρακτηρίζει κάποιες κοινωνικές πρακτικές και δράσεις. Η θεατρική συμπεριφορά μπορεί να εκφράζει χωρίς να εικονογραφεί, να κινητοποιεί χωρίς να δεσμεύει σε στερεότυπες αναπαραστάσεις.
Αν η θεατρικότητα των ισχυρών επιχειρεί να εγκλωβίσει την κοινωνική ζωή σε μια συνθήκη επιβεβαίωσης ταυτοτήτων, ρόλων και επομένως ορίων, η θεατρικότητα των πληβείων, αντλώντας από τις παρωδιακές και τις εικονοκλαστικές της παραδόσεις, μπορεί να είναι απομυθοποιητική, αποστασιοποιητική. Μπορεί έτσι να υποδεικνύει στα σπλάχνα του υπαρκτού, του ίδιου, την ανάδυση του έτερου, του ουτοπικού.
Μια τέτοια θεατρικότητα ανεγείρει ακόμα και στα σπλάχνα της πόλης οθόνης θραύσματα μιας πόλης σκηνής. Εκεί βρίσκουν τον τόπο τους οι σύγχρονες ετεροτοπίες, συλλογικές εμπειρίες κατοίκησης του αστικού χώρου, ενδεικτικές, στην αντιφατικότητά τους, των προβλημάτων αλλά και της δύναμης του χειραφετητικού οράματος.

Έχουν γίνει άραγε οι σύγχρονες πόλεις κανάλια και εργαλεία μιας κυριαρχικής διευθέτησης των σχέσεων εξουσίας, εστιασμένης στην απόσπαση κέρδους από κάθε δραστηριότητα που αναπτύσσεται στο πλαίσιο της αστικής ζωής; Μήπως ο εξοντωτικός καπιταλισμός στη σημερινή νεοφιλελεύθερη ή ακόμα και μετά-νεοφιλελεύθερη φάση του εκμεταλλεύεται τις πόλεις και η ζωή στην πόλη απλώς αντανακλά αυτή τη διαδικασία; Υπάρχουν δυνατότητες αντίστασης και δημιουργικές εναλλακτικές που πηγαίνουν πέρα από τις σύγχρονες μορφές κυριαρχίας στις σημερινές πόλεις; Το μοίρασμα (commoning), ένας σχετικά νέος όρος, έχει έναν ρόλο να διαδραματίσει σε μια τέτοια προοπτική. Το βιβλίο αυτό αποπειράται να μελετήσει το νόημα και την παραγωγή χώρων του μοιράσματος στα συμφραζόμενα του σημερινού αστικοποιημένου κόσμου. Νοούμενοι ως χώροι διακριτοί, τόσο έναντι των δημόσιων όσο και των ιδιωτικών χώρων, οι "κοινοί χώροι" ("common spaces") αναδύονται στη σύγχρονη μεγαλούπολη ως χώροι ανοιχτοί στη δημόσια χρήση· στους χώρους αυτούς οι κανόνες και οι τρόποι χρήσης δεν εξαρτώνται και δεν ελέγχονται από κάποια υπερισχύουσα αρχή, αλλά μέσα από πρακτικές του μοιράσματος, πρακτικές που ορίζουν και παράγουν αγαθά και υπηρεσίες που μοιράζονται. Όμως οι πρακτικές του μοιράσματος δεν παράγουν και δεν διανέμουν απλώς αγαθά: ενθαρρύνουν δημιουργικές συναντήσεις, αναδεικνύουν αξίες που μοιράζονται όσοι και όσες συμμετέχουν σε διαδικασίες του μοιράσματος και δημιουργούν νέες μορφές κοινωνικής ζωής, μορφές ζωής-από-κοινού, εγκαθιδρύοντας κοινωνικές σχέσεις που ξεπερνούν όρια επιβεβλημένα από τα κυρίαρχα πρότυπα κοινωνικότητας.