Περικλής Σφυρίδης

Με το που γύρισα από τη Σκύρο τις πρώτες μέρες του Σεπτέμβρη, έτρεξα αμέσως σε μια άλλη κλινική -μάθαινα από γνωστούς νέα του στο νησί- όπου τον είχαν πάει, γιατί πλησίαζε το τέλος του. Με υποδέχτηκε μια ηλικιωμένη γυναίκα, μαυροντυμένη, που μου συστήθηκε ως η μεγάλη του αδελφή (ο φίλος μου ήταν μοναχογιός) και σε μιαν άκρη, πάνω σε μια καρέκλα, καθόταν μια ακόμα μαυροφορεμένη γριά, ένα χούφταλο, πάνω από τα ενενήντα της. "Η μάνα μας", μου ψιθύρισε η αδελφή του. Εν τω μεταξύ είχε κυκλοφορήσει το βιβλίο που είχε στείλει για τύπωμα. Ο φίλος μου βρισκόταν βυθισμένος στο κρεβάτι του μ' έναν ορό στο χέρι. Τον χάιδεψα, του φίλησα το μέτωπο και ζαλισμένος, άνοιξε τα μάτια του. Μόλις με αναγνώρισε, έβγαλε μια αδύνατη φωνή χαράς, ένα "χα, χα, ήρθες;". "Ήρθα", του είπα, "για να μου πεις αν σ' άρεσε και πόσο χάρηκες για το καινούργιο σου βιβλίο που από το ίντερνετ έμαθα πως κυκλοφόρησε εδώ και δυο βδομάδες." Με κοίταζε σαν χαμένος. "Δεν σου το έφεραν; Κανείς;" Κούνησε αρνητικά το κεφάλι του. [...] Όταν του το πήγα, το έπιασε στα χέρια του, μια σπίθα χαράς άστραψε στα μάτια του, που τα έκλεισε όμως γρήγορα πάλι. Ανοίγοντας σιγανά την πόρτα του θαλάμου για να φύγω, γύρισα το κεφάλι μου και είδα πάνω στις δυο καρέκλες δυο μαυροφορεμένες φιγούρες, σαν σκιές, να περιμένουν τον θάνατο του παιδιού και αδελφού τους. Ο φίλος μου πέθανε στα εβδομήντα πέντε του χρόνια, δυο μέρες αργότερα. Ήταν έντεκα Σεπτεμβρίου του 2010. Στην κηδεία του κόσμος πολύς. Συγγενείς, φίλοι και σχεδόν όλοι οι συνάδελφοί του και αρκετοί φοιτητές. Μεταξύ των συναδέλφων και οι δύο πρώην αγαπημένες του φοιτήτριες. Εκείνη, μάλιστα, η πιο ξεχωριστή, διάβασε και έναν ωραίο επικήδειο, που αργότερα δημοσίευσε. Ακολούθησε κι ένα συνέδριο αφιερωμένο στη μνήμη του, τον Νοέμβριο του 2011. Είπα κι εγώ λίγα λόγια για τη γνωριμία μας. Η δική μου, όμως, μνήμη παραμένει κολλημένη στις δύο μαυροφορεμένες φιγούρες, αυτές τις σκιές που βρίσκονταν δίπλα του τη στιγμή της αποδημίας του. Στηριζόμενες σε αληθινά γεγονότα, οι διηγήσεις του μάχιμου γιατρού Περικλή Σφυρίδη αποτυπώνουν με μοναδικό τρόπο, χωρίς να υποκύπτουν στις σειρήνες της δραματοποίησης, όλες τις πτυχές της σοβαρής ασθένειας, αλλά και άλλων, αντιπροσωπευτικών της εποχής μας. Από τον πόνο, την αγωνία και την ελπίδα των ασθενών, των δικών τους και των γιατρών, μέχρι τις κοινωνικές προκαταλήψεις και τις στρεβλώσεις ενός δημόσιου και ιδιωτικού συστήματος υγείας, ο Περικλής Σφυρίδης, με τη γνώση που του προσφέρει η εμπειρία δεκαετιών στα δημόσια νοσοκομεία, αλλά και τη δύναμη της λογοτεχνικής γραφής, σκιαγραφεί τα ήθη μιας ολόκληρης κοινωνίας και εποχής.

Στις δεκατρείς του Μάρτη ήρθε ο μικρός γιος με το αυτοκίνητό του να πάρει τον γιατρό για το νεκροταφείο. Ο μεγάλος, παρόλο που είχε βγάλει εισιτήρια, δεν μπόρεσε να έρθει· είχαν σταματήσει, λόγω της πανδημίας, οι πτήσεις από το Βερολίνο στη Θεσσαλονίκη. Στο κοιμητήριο έφτασαν με μάσκες, με γάντια, ακόμα και με γυαλιά, κι ο γιατρός φορώντας ναυτικό μαύρο καπέλο. Φτάσανε στον τάφο, τον είχανε σκάψει, αλλά μέσα δεν είδανε τίποτα, θαρρείς κι είχανε σηκώσει τη νεκρή. Τρέξανε στα γραφεία αλαφιασμένοι, εκεί είναι τους είπαν, να πάνε πίσω και να περιμένουν, σε λίγο θα έστελναν τον εργάτη. Και πράγματι εμφανίστηκε γρήγορα, νέος και όμορφος άντρας, φορούσε ρούχα λερωμένα και λαστιχένιες ψηλές μπότες, περίπου σαραντάρης και τους ρώτησε: «Εσείς είστε οι συγγενείς;» Είμαι πια ογδόντα οκτώ χρονώ… Έζησα όλα τα συγκλονιστικά γεγονότα της εποχής μου: τον ελληνο-ιταλικό πόλεμο· τη γερμανική Κατοχή, τον Εμφύλιο και τις συνέπειές του· την περίοδο της αντιπαροχής, που άλλαξε τη μορφή του τόπου και του τρόπου της ζωής μας· τη χούντα των συνταγματαρχών, που την ένιωσα στο πετσί μου ως στρατιωτικός γιατρός, όταν με αποστράτευσαν το 1968. Τα βιώματα της ζωής μου αποτέλεσαν το υλικό της λογοτεχνικής μου κατάθεσης. Ποτέ μου, όμως, δεν φαντάστηκα ότι στις αρχές της δεκαετίας του 2010 θα έβλεπα συσσίτια για λιμοκτονούντες συνανθρώπους μου, όπως αυτά που έζησα παιδί επί Κατοχής. Ούτε μπορούσα να φανταστώ ότι την τελευταία χρονιά της δεκαετίας αυτής θα ζούσα και μια πανδημία με εκατόμβες νεκρών. Στην ηλικία που βρίσκομαι δεν γράφω πια εύκολα. Αναρωτιέμαι τώρα ποιο ήταν το ερέθισμα για να γράψω αυτό το τελευταίο βιβλίο μου για την πανδημία του κορονοϊού, που απροσδόκητα μας προέκυψε, Δεν ήταν τόσο τα γεγονότα, όσο ο λόγος του καθηγητή Σωτήρη Τσιόδρα, που καθημερινά μάς μιλούσε. Τον καθηγητή δεν τον ήξερα· για την ακρίβεια, αγνοούσα την ύπαρξή του. Όταν μάλιστα, ύστερα από λίγο, κάποιοι ανόητοι άρχισαν να τον λοιδορούν στα μέσα μαζικής δικτύωσης, κάθισα ξανά μπροστά στον υπολογιστή μου και, επιλέγοντας γραμματοσειρά με μεγάλα γράμματα, άρχισα να γράφω το βιβλίο.

Στον παρόντα τόμο ο Περικλής Σφυρίδης συγκεντρώνει όλα τα διηγήματα που πραγματεύονται κοινωνικά ζητήματα.Τα διηγήματα έχουν χρονικό άνυσμα σαράντα χρόνων από το 1977 έως το 2016· τα διηγήματα "Θανατηφόρος γραφειοκρατία" και "Ημερολόγιο" δημοσιεύονται εδώ για πρώτη φορά.

Ο Σφυρίδης φέρνει στο προσκήνιο ζητήματα που απασχολούν έντονα ή και διχάζουν την κοινωνία, όπως είναι η ευθανασία, οι μεταμοσχεύσεις οργάνων, οι ασθενείς του έιτζ, η παθογένεια του συστήματος υγείας, τα ναρκωτικά και ο κανιβαλισμός των ηλεκτρονικών μέσων ενημέρωσης. Έτσι, η πεζογραφία του δεν εξαντλείται σε μια απολαυστική, απλώς, διήγηση ιστοριών - χάρισμα και γνώρισμα της γραφής του, έτσι κι αλλιώς ?, αλλά ενδυναμώνεται με τη χρησιμότητα του θέματος και την υψηλή κοινωνική ευθύνη, κάτι που συναρτάται, πιθανότατα, με τη θετικιστική και την ανθρωπιστική ματιά του γιατρού Περικλή Σφυρίδη.

Θ. ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΣ, περ. Νέα Εστία 1813 (Ιούλ.-Αύγ. 2008)

Ο Σφυρίδης δεν νεωτερίζει και, καθώς προχωρούν τα χρόνια, μας δίνει όλο και πιο ενδιαφέροντα διηγήματα, που προβάλλουν ακόμη σημαντικότερα σε εποχή πεζογραφικής πληθώρας μεν, ωστόσο ξηρασίας. Ο Π. Σφυρίδης είναι ένας από τους ελάχιστους που ανθίσταται στην εκπόρνευση του διηγήματος.

Μ. ΘΕΟΔΟΣΟΠΟΥΛΟΥ, εφ. Η Εποχή, 17.2.2002.

[...] Ο Σφυρίδης δεν υποφέρει την άθλια μεταχείριση του άλλου ανθρώπου. Αυτό είναι το κριτήριο με βάση το οποίο η καθημερινή ζωή είναι θετική ή αρνητική, παιγνιώδης ή εφιαλτική. Με ήρεμη φωνή, κρατημένη μακριά από τεχνητές εξάρσεις, με λιτότητα και καθαρότητα αφήγησης, ο Σφυρίδης μάς προσφέρει αληθινή λογοτεχνία, σπουδαία λογοτεχνία.

Π.ΔΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ, περ. Εποπτεία 133 (Απρ. 1988)