Κωνσταντία Σωτηρίου

Τι σχέση έχουν το µπράντι σάουαρ, η σουµάδα και η κουµανταρία µε το χτίσιµο ενός ξενοδοχείου που έµελλε να αλλάξει την ιστορία ενός τόπου; Ποιος τραγουδά καλύτερα τον πόνο της πατρίδας, ο Ρουβάς ή ο Νταλάρας; Μήπως είναι η πολιτική που σε αναγκάζει να µην πιεις ξανά ποτέ σου αϊράνι; Και τελικά, πότε πίνεις τον ελληνικό και τούρκικο καφέ; Στις γιορτές ή στις κηδείες; Η Κωνσταντία Σωτηρίου γράφει για το Μεγάλο Παλάτι της Λήδρας που κατασκευάστηκε για να οικοδοµήσει το µέλλον µιας νεοσύστατης χώρας, της Κύπρου. Μέσα από γλυκόπικρα ποτά και αλµυρές ιστορίες, µέσα από συνταγές για τσάι λεβάντα, λικέρ κιτροµηλάκι και χαµένες ευκαιρίες, ο αναγνώστης παρακολουθεί το πώς η ανέγερση, η δόξα και η κατάρρευση ενός κτιρίου µπορεί να αντανακλά το χτίσιµο, τις «φασαρίες» και τον σπαραγµό µιας ολόκληρης χώρας. Πιάνοντας το νήµα από τον βασιλιά Φαρούκ, που ενέπνευσε το θρυλικό Brandy Sour στα χρόνια του Μεσοπολέµου, και περνώντας στις κλωστές το γιασεµί των δροσερών καλοκαιριών της µαταιωµένης προσδοκίας, η συγγραφέας γράφει για γνωστούς και άγνωστους ανθρώπους που αφήνουν το αποτύπωµά τους στο Λήδρα Πάλας. Για τις ελπίδες, τις υποσχέσεις, τα λαµπερά φώτα της ακµής και τους γκρεµισµένους τοίχους της παρακµής και της λύπης, µα και για το αζίζ, το άγιο νερό, που µπορεί να σε κάνει να αντιµετωπίσεις ολόκληρο τον κόσµο. Και ίσως, για τη δίψα που αφήνει στο στόµα και στις ψυχές η Ιστορία.

«Είκοσι Ιουλίου, το θυµάσαι πολύ καλά, είχε γίνει η µεγάλη καταστροφή. Ξύπνησες το πρωί και ήταν η λεκάνη στη ρίζα της συκιάς σου γεµάτη µε σύκα ανοιγµένα. Με το νυχτικό βγήκες έξω τα χαράµατα, πήρες το φαράσι και τη σκούπα να τα µαζεύεις. Μάζευες, µάζευες και τελειωµό δεν είχαν. Τα συκαλάκια σου, σκεφτόσουν, τα µελένια σου τα σύκα και µαράζωνες τη συκιά. Και έλεγες τι θα τρώµε τώρα τον Αύγουστο που δεν θα είχες τα συκαλάκια τα γλυκά, τι θα τρώµε τον Αύγουστο που δεν θα έχουµε σύκα.

Αν δει το πλάσµαν τα σύκα να ψήννουνταιεποχήν που ’εν ένι του τζαιρού τους, σηµαίνει µεγάλον µαράζιν. Σηµαίνεικαβκάδες, καρκασαλλίκκιν, κακόν. Που τζείνα τα κακά που ’εν ηµπορεί να βάλει το σέριν του ούτε ο ίδιος ο Θεός. Τίποτε ’εν θα ηµπόρει να κάµει ο Πλάστης.

Έτσι σε βρήκε η γειτόνισσα το πρωί. Ήρθε καταχαρούµενη να σου πει τα νέα. Σωθήκαµε, σου φώναξε. Σωθήκαµε. Ήρθε η µάνα µας να µας σώσει. Ήρθε η Αϊσέ να κάνει εδώ διακοπές. “Τι κάνεις εκεί µε τα σύκα;” “Σκάσανε όλα” της είπες. “Ανοίγουνε τα συκαλάκια µου τον Ιούλιο, τα µελένια µου τα σύκα που ζηλεύει όλη η γειτονιά. Σκάνε και πέφτουνε στην αυλή. Δεν θα έχουµε σύκα να τρώµε τον Αύγουστο” είπες και βούρκωσες. Άφησες µετά τη γειτόνισσα στην αυλή και έτρεξες να ξυπνήσεις τον γιο σου. “Μάνα, τι γίνεται;” σου φώναξε. “Ήρθε” του είπες “η Αϊσέ να κάνει εδώ διακοπές. Και εµάς µας αρρώστησε η συκιά µας. Δεν θα έχουµε κάτι να την τρατάρουµε. Δεν θα µπορέσουµε τον Αύγουστο να τρώµε σύκα”.

- Εβάρεσεν. - Ψυχοµασσιεί. - Αντελλοσσιάζεται. - Παλλιώνει µε τον Χάρον. - Αντζελοθωρεί. - Βαρκαρίζει. - Σιωπάτε! Εν ήρτεν η ώρα της ακόµα. Στην τελευταία της νύχτα στον κόσµο, καθώς παραδίδει το πνεύµα και ψυχορραγεί, η Σπασούλα συνοδεύεται στην άλλη όχθη από τις φίλες και γειτόνισσές της, που τη συντρόφευαν σε όλη της τη ζωή. Μέσα από µύθους, παραµύθια και δοξασίες, µέσα από πικρές ιστορίες και αληθινά φαντάσµατα που µόνο οι γυναίκες µπορούν να δουν και να διηγηθούν, ξεδιπλώνεται η ιστορία των µανάδων των αγνοουµένων της Κύπρου, η µαταίωση, η αναµονή, οι αλήθειες και τα ψέµατα της ζωής. Με την Πικρία χώρα η Κωνσταντία Σωτηρίου ολοκληρώνει την τριλογία που ξεκίνησε µε τα βιβλία Η Αϊσέ πάει διακοπές και Φωνές από χώµα, µε µοτίβο την αφήγηση των γυναικών για την ιστορία του πολέµου στην Κύπρο. Των γυναικών που περίµεναν, που προδόθηκαν, που δεν δικαιώθηκαν. Γιατί τόσα χρόνια, όλο τούτο που έζησα, τόσα χρόνια που τόσα για τους χαµένους τα βίωσα, ένα πράµα µόνο αν ένιωσα, αν υπάρχουν αθώοι είµαστεεµείς, εγώ, η Σπασούλα και οι άλλες που περιµέναµε, εγώ, η Σπασούλα και οι άλλες που καρτερούσαµε, εγώ και η Σπασούλα και οι άλλες. Αθώες. Μόνο εµείς.

Δεκατρείς γυναίκες, µε κοινό παρονοµαστή τον σκοτεινό Δεκέµβρη του 1963 που οδήγησε στις διακοινοτικές ταραχές και στη χάραξη της Πράσινης Γραµµής που χώρισε τη Λευκωσία στα δύο, µιλούν για εκείνες τις στιγµές που συγκλόνισαν τον κόσµο τους. Της µίας ο άντρας δεν µπορεί να ανασάνει πνιγµένος στις αµαρτίες του, της άλλης γυρίζει µέσα στον τάφο χωρίς να µπορεί να ησυχάσει, η τρίτη κλαίει για τις άγριες αγκινάρες που της στέρησε ο πόλεµος, η τέταρτη µιλά για τη νύχτα που στάθηκε αφορµή να ξεκινήσει η αιµατοχυσία. Γυναίκες που µιλούν για τα έργα των αντρών. Καλούνται να µαζέψουν τα συντρίµµια, να πλύνουν τα ρούχα των νεκρών, να καθαρίσουν πίσω από τα χαλάσµατα και να συνεχίσουν τη ζωή τους. Και στο επίκεντρο, η άµεση πρωταγωνίστρια της καταστροφής, η Τουρκοκύπρια πόρνη Τζεµαλιγιέ, που µαζί µε τον Τουρκοκύπριο εραστή της Ζεκή υπήρξαν οι πρώτοι νεκροί, ενώ ο θάνατός τους ήταν η αφορµή να ξεκινήσει το κακό. "Όµως εγιώ εν µιλώ. Έµαθα την τέγνη να µεν αθθυµούµαι. Τζιαι να µε αξιώσει ο Θεός ώσπου να πεθάνω να µάθω τζιαι την τέγνη του να ξηχάνεις. Αλλά τζιείνον λαλούν εν το πιο δύσκολο, εν πιο µεγάλη τέγνη να ξεχάνεις. Εγιώ µόνο να µεν θυµούµαι έµαθα".