Walter Puchner

Το παρόν μελέτημα εξετάζει τις εξελίξεις της έρευνας στο χώρο της Θεατρολογίας μέσα από ένα αναστοχαστικό πρίσμα: παρουσιάζει βασικές έννοιες και τάσεις της Επιστήμης του Θεάτρου σε διεθνές και ελληνικό επίπεδο, επισκοπώντας τις σχετικές συζητήσεις και επιχειρώντας να διαπιστώσει τι από όσα επιδιώχθηκαν έχει πραγματοποιηθεί αλλά και τι μένει ακόμη να γίνει. Μεταξύ άλλων, πραγματεύεται αδρομερώς βασικά ζητήματα θεωρίας, παιδαγωγικής, κοινωνιολογίας, ανθρωπολογίας και ιστοριογραφίας του θεάτρου σε διεθνές και ελληνικό επίπεδο (εξαίρεση αποτελεί το Αρχαίο Θέατρο, το οποίο συζητείται μόνο σε σχέση με την πρόσληψή του), με ιδιαίτερη αναφορά στη μεταμοντέρνα πρωτοπορία. Η κύρια συνεισφορά του συνίσταται στο ότι δίνει μια καλή εικόνα των κατακτήσεων της έρευνας σε όλους τους κλάδους και τις επιμέρους περιοχές, ιδίως του Νεοελληνικού Θεάτρου. Τέλος, χάρη στην πλούσια βιβλιογραφία του το μελέτημα αποτελεί έναν πολύ χρήσιμο οδηγό για κάθε ενδιαφερόμενο για την Επιστήμη του Θεάτρου.

Στην ελληνική βιβλιογραφία δεν διαθέταμε μέχρι σήμερα κάποια σφαιρική `Εισαγωγή στην Επιστήμη του Θεάτρου`, παρά το γεγονός ότι η διδασκαλία της Θεατρολογίας σε ξεχωριστά Τμήματα Θεατρικών Σπουδών σε πανεπιστημιακό επίπεδο κλείνει τα 20 χρόνια της ύπαρξής της. Η δόμηση του παρόντος βιβλίου υπαγορεύεται από έναν νοητό συνομιλητή, που είναι ο φοιτητής των θεατρικών σπουδών και ακολουθεί εν γένει επαγωγικά βήματα, δόθηκε όμως μεγάλη έμφαση στο `θέατρο εκτός θεάτρου`, το `θεατρικό` στοιχείο που υπάρχει και στην κοινωνική ζωή και σε μια σειρά από δρώμενα, τελέσεις, εθιμοτυπίες, συναναστροφές, κοινωνικές διαδικασίες κτλ. Το κύριο κείμενο συνοδεύεται από υποσημειώσεις, οι οποίες είναι είτε επεξηγηματικές είτε δίνουν θεμελιώδη βιβλιογραφία. Υπάρχουν και `Σημειώσεις` μέσα στο κείμενο που απευθύνονται στον αναγνώστη/φοιτητή, δίνουν χρήσιμες πληροφορίες, εξηγήσεις και οδηγίες για την ανάγνωση και τη μελέτη. `Μια `Εισαγωγή` δεν μπορεί να αντικαταστήσει το μάθημα, που είναι `ζώσα` διδαχή και διάλογος· μολοντούτο προσπάθησα, μέσα στη μοναξιά του συγγραφέα, να έχω μπροστά μου, με τρόπο ιδεατό, ένα φοιτητικό ακροατήριο, στο οποίο μιλώ. Αν τα κατάφερα να με διακρίνει κανείς πίσω από τις σελίδες και τις γραμμές, θα το κρίνει ο αναγνώστης`.

ΗΤΑΝ ΜΙΚΡΟΣ. Στο στενό στήθος του χώραγε ο κόσµος. Οι µαλακές παλάµες του κρατούσαν το µήλο της οικουµένης, το σκληρό και βαρύ. Τα µάτια του θάλασσα. Με την αλµύρα του παντοτινού χρόνου. Μίσχοι τα πόδια του, για τον ουράνιο θόλο. Το κέντρο της γης, εκεί στη µέση του δρόµου. Στη σκόνη και τη λάσπη. Χθόνιος. Γι’ αυτόν έλαµπε ο ήλιος. Οι αχτίδες διήνυαν έτη φωτός για την άλω. Γι’ αυτόν έλεγαν τα παραθυρόφυλλα, τα κλειστά, του χωριού. Γι’ αυτόν ο αέρας έσπρωχνε τα νέφη, ζωντανή ζωγρα - φιά που ολοένα άλλαζε σχήµατα. Ήταν καταµεσήµερο κι όλοι είχαν κρυφτεί. Σε κάποια πρόσκαιρα όνειρα. Αυτός ακίνητος, και γύρω του κινούνταν οι πλανήτες. ∆ύσκολο να πεις πού κοίταζε. Μήπως δεν κοίταζε; Μήπως είχε άδειο το βλέµµα, σαν τα αγάλµατα; Από µόνη της, η µικρή µορφή, εξέπεµπε µια τροµακτική ενέργεια. Μαγνήτης, που τον κόσµο δηµιουργεί και τον κόσµο µπορεί να καταπίνει. Σε µια ερεβώδη οπή.

Εικοστό τέταρτο ποιητικό βιβλίο του Βάλτερ Πούχνερ. Ο πολυγραφότατος ποιητής διαθέτει ανεξάντλητο κοίτασμα πολύτιμων υλών, αντλεί αδιάκοπα και διυλίζει στον αρτεσιανό Λόγο του. Εμπνέεται από τα πάντα και, μέσω ιδιαιτέρως ανεπτυγμένης ενσυναίσθησης, προσεγγίζει τα πάντα με ευλάβεια, κατανόηση και τόλμη, προβάλλοντάς τα, πολυπρισματικά, πότε στο πιο φωτεινό πότε στο πιο σκοτεινό μέλλον που οραματίζεται. Σ’ όλη του τη ζωή, οιστρηλατούμενος από τον «έρωτα ερεύνης», εξερευνούσε την Επιστήμη. Τα τελευταία χρόνια ο ίδιος έρωτας τον οδηγεί και στα πέραν του επιστητού, είναι ταμένος στην Ποίηση: Η συλλογή του αυτή έχει για τίτλο έναν σπάνιο όρο – που απαντά μόνο σε εκκλησιαστικά κείμενα και δηλοί το ολοκληρωτικό δόσιμο, ως πρόσφορο, την ανάλωση ενός καιόμενου ψυχή τε και σώματι πιστού. Ο ίδιος εξηγεί: […] Δώσε το πρόσφορο, σώμα σε ολοκάρπωση χαιρέτα τη φρικτή τής ολοκλήρωσης λάμψη.

Ο Δημήτρης Δημητριάδης (γεννημένος το 1944 στη Θεσσαλονίκη) είναι χωρίς άλλο μία από τις πιο ενδιαφέρουσες προσωπικότητες του σύγχρονου ελληνικού θεάτρου: πολυσχιδής λογοτέχνης σε όλα τα είδη, μεταφραστής, δοκιμιογράφος, στοχαστής και σχολιαστής του πνευματικού βίου και των πολιτισμικών γεγονότων, από τους πολυγραφότερους λογοτέχνες και δραματουργούς, ο οποίος παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και εξαιτίας της ασύμμετρης πρόσληψης των έργων του, καθώς μόλις μετά το millenium αποκτά μια κάπως μονιμότερη σχέση με τη θεατρική σκηνή. Ταυτόχρονα είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της μεταμοντέρνας δραματουργίας, η οποία δεν συμπίπτει ακριβώς με το λεγόμενο «μεταδραματικό» θέατρο, γιατί η αισθητική υπόσταση των έργων του είναι, κυρίως, κειμενική, γλωσσική και μάλιστα ποιητική. Ως εκ τούτου, είναι και ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα για το γεγονός ότι ο ελληνικός μεταμοντερνισμός παρουσιάζει κάποιες σημαντικές αποκλίσεις από τον διεθνή μεταμοντερνισμό, παρά το γεγονός ότι ο Δημητριάδης βρίσκεται σε στενή επαφή με το σύγχρονο γαλλικό θέατρο και το πρώτο του έργο παραστάθηκε στο Παρίσι ήδη το 1968. Θα είχε ενδιαφέρον να συγκρίνει κανείς τις ελληνικές ιδιαιτερότητες της πρόσληψης του μεταμοντερνισμού στη δραματογραφία με τις ελληνικές ιδιαιτερότητες του μοντερνισμού γύρω στη στροφή του αιώνα στο «θέατρο των ιδεών» (1895-1922), στον βαθμό που ο λεγόμενος «μεταμοντερνισμός» συνεχίζει και ορισμένα χαρακτηριστικά του κλασικού μοντερνισμού, ενώ άλλα τα ανατρέπει.