Σώτη Τριανταφύλλου

Οι αρχαίοι Έλληνες σοφοί –επιστήµονες, φιλόσοφοι, ταξιδευτές– έχουν πεθάνει εδώ και αιώνες, αλλά δεν παύουν να χώνουν τη µύτη τους παντού! Μας ακολουθούν, µας κοροϊδεύουν, καµιά φορά µάς βοηθούν, βάζουν ένα χεράκι για να µας σώσουν. Σ’ αυτόν τον πρώτο τόµο, οι αρχαίοι Έλληνες σοφοί µπλέκουν σε συναρπαστικές περιπέτειες στον ουρανό, στους ωκεανούς και στη στεριά. Εµφανίζονται µπροστά µας εκεί που δεν τους περιµένουµε. Η Σώτη Τριανταφύλλου αφηγείται τα καµώµατα και τα κατορθώµατά τους στον δικό µας, τον σηµερινό κόσµο.

Σ’ αυτό το βιβλιαράκι, γίνεται χαµός! Μανιώδεις οδηγοί παίρνουν µέρος σε αγώνες ταχύτητας, ο Χριστόφορος Κολόµβος τα βρίσκει σκούρα στο Τρίγωνο του ?ιαβόλου (θεόρατα κύµατα, θυελλώδεις άνεµοι) και ο Πυθέας, που δεν έχει ησυχία, εξερευνά τους παγωµένους βόρειους τόπους µακριά από τη µαµά του που µαγειρεύει πεντανόστιµα κουκιά µε σκόρδο. Ανάµεσά τους κυκλοφορούν οι αρχαίοι σοφοί και εφευρέτες: ο Αρχύτας µε το µπαλονούχο τροχοφόρο µάρκας Μεγαλοπερίστερο, ο Ερατοσθένης µε τη µεζούρα του, ψηλοί και κατάξανθοι Βίκινγκς που αναζητούν το βορειοδυτικό πέρασµα. Επικίνδυνα ταξίδια, ακραία καιρικά φαινόµενα, περιπέτειες, γκάφες κι ανακαλύψεις: οι αρχαίοι σοφοί χώνουν τη µύτη τους παντού!

Αυτό το σύντοµο βιβλίο —γραµµένο σε µορφή επιστολών— είναι η ιστορία του Δηµοσθένη και της Ελέγκως, ενός νιόπαντρου ζευγαριού από τη Χίο. Ο Δηµοσθένης έχει µεταναστεύσει στο Πίτσµπουργκ της Πενσυλβάνια, ενώ η νεαρή γυναίκα του περιµένει στο νησί το πολυπόθητο εισιτήριο του πλοίου για να τον συναντήσει στην Αµερική. Μέσα από την αλληλογραφία του Δηµοσθένη και της Ελέγκως —που χρονολογείται από τις µέρες του Πρώτου Παγκοσµίου Πολέµου— καταγράφονται θραύσµατα της µεταναστευτικής εµπειρίας στα τοπία του χάλυβα και του κάρβουνου, καθώς και της ιστορίας της Χίου. Το «Πιτσιµπούργκο» είναι ένα κατεστραµµένο όνειρο· µια χαµένη λεπτοµέρεια της µεγάλης περιπέτειας της µετανάστευσης.

Σήµερα οι δυτικές χώρες είναι εγκλωβισµένες σ’ ένα αδιέξοδο παρακµής, αυτο-απέχθειας και υπερσυναισθηµατισµού. Eκτός από τις οικονοµικές και θεσµικές αναταράξεις, αντιµετωπίζουν τις συνέπειες της µεταναστευτικής τους πολιτικής και των πολυπολιτισµικών πρακτικών διαχείρισης των µεταναστών που εφάρµοσαν από τα τέλη της δεκαετίας του 1950. Αυτές οι συνέπειες επιβαρύνονται από τη διεθνή συγκυρία, την αναβίωση του ισλαµοφασισµού και της σύγκρουσης µεταξύ της Ανατολής και της Δύσης. Στο εσωτερικό των δυτικών δηµοκρατιών, οι πολυπολιτισµικές πρακτικές –καθώς και οι αντίστοιχες θεωρητικές αντιλήψεις– έχουν οδηγήσει στη δηµιουργία περίκλειστων µειονοτήτων που αποµονώνονται από τον κύριο κοινωνικό και πολιτισµικό κορµό µε αποτέλεσµα τον κατατεµαχισµό και τη δυσπιστία µεταξύ των κοινωνικών οµάδων, την εχθρότητα και τις βίαιες αντιπαραθέσεις. Ενώ αναπτύσσεται, µε ποικίλες µορφές, ο ισλαµικός φονταµενταλισµός και ενώ η θρησκοληψία και ο σκοταδισµός µεταφέρονται και καλλιεργούνται στη Δύση, οι κυβερνήσεις των δυτικών χωρών επιµένουν σ’ ένα πολυπολιτισµικό πρόγραµµα που βασίζεται στον κοινωνικό εφησυχασµό και στην εθελοτυφλία. Αυτόν τον εφησυχασµό διαταράσσει η διαφαινόµενη τάση να περάσει η εξουσία από τα σοσιαλδηµοκρατικά κόµµατα στα ακροδεξιά, ή σε εκείνα που χαρακτηρίζονται ακροδεξιά, επειδή επιδεικνύουν σκεπτικισµό έναντι όχι µόνο της µεταναστευτικής πολιτικής, αλλά και της πολιτικής έναντι του ισλαµοφασισµού. Πράγµατι, τα σκεπτικιστικά κόµµατα –συχνά σκεπτικιστικά και ως προς την Ευρωπαϊκή Ένωση και την παγκοσµιοποίηση– κερδίζουν έδαφος, µολονότι έχουν άδικο σχεδόν σε όλα. Έχουν όµως δίκιο στο ότι η Δύση απειλείται από το πολεµικό Ισλάµ ενώ συγχρόνως αυτοκαταστρέφεται προδίδοντας τις αξίες της. Αυτό το δοκίµιο σχολιάζει τις ρεπουµπλικανικές αξίες πάνω στις οποίες θεµελιώνεται το κράτος δικαίου, επιχειρηµατολογεί υπέρ της ελεγχόµενης µετανάστευσης που δε θα υπονοµεύει την κοινωνική συνοχή και επικρίνει την πολυπολιτισµικότητα ως πρακτική κατακερµατισµού και εξασθένισης των δηµοκρατικών θεσµών. Τέλος, προτείνει έναν τρόπο αντιµετώπισης των προβληµάτων στη βάση της αναγνώρισης της συνεισφοράς των µεταναστών στην οικονοµία, αλλά και της επιθυµίας τους να ενσωµατωθούν στην κοινωνία αποδεχόµενοι τους δυτικούς νόµους και τις δυτικές αξίες

Η Σώτη Τριανταφύλλου παρατηρεί και σχολιάζει την ελληνική και διεθνή πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα από το τέλος του 2019 μέχρι τις αρχές του 2021. Θέτει ερωτήματα και δίνει κάποιες απαντήσεις σχετικά με τις διαφορές της ρεαλιστικής πολιτικής από τον κόσμο των ιδεών, τον ρόλο της ουτοπίας και για τις σύγχρονες ψευδαισθήσεις περί άμεσης δημοκρατίας, ισότητας και πολυπολιτισμικότητας. Ανάμεσα στα ζητήματα που θίγει είναι τα όρια της ελευθερίας, οι διαφορές και οι ομοιότητες μεταξύ δεξιάς και αριστεράς, η λειτουργία και η δυσλειτουργία του κοινοβουλευτικού συστήματος, η ιδεοληψία της πολιτικής ορθότητας και το γιατί η δημοκρατία είναι το καλύτερο πολίτευμα. Σε αυτό το βιβλίο αναλύονται μερικές συγκεχυμένες έννοιες -ο πλουραλισμός, η πολιτική ανυπακοή, η ανεκτικότητα, η ελευθερία του λόγου, τα εθνικά σύνορα- καθώς και κάποιες ιδέες για τα χαρακτηριστικά του ενάρετου πολίτη στον σύγχρονο κόσμο.

Το Σικελικό ειδύλλιο δεν είναι ειδύλλιο. Είναι το χρονικό της συνάντησης δύο ανθρώπων σε µια µικρή πόλη της Σικελίας, στα µέσα της δεκαετίας του 1950. Με την πρώτη µατιά, ο αστυνόµος Λούκα Ντε Ματέις και η νεαρή Κοντσέττα Βιτάλε δεν έχουν τίποτα κοινό εκτός από τη σικελική τους καταγωγή: αλλά, καθώς αφηγούνται τα γεγονότα της ζωής τους, φανερώνουν όλο και περισσότερες οµοιότητες· είναι και οι δυο τους, ο καθένας µε τον τρόπο του, ξένοι στον γενέθλιο τόπο· µοιάζουν µε τα αντίθετα είδωλα του ίδιου καθρέφτη. Για τον Ντε Ματέις, ο τίτλος αυτού του βιβλίου ίσως να ήταν Σικελικό γοτθικό — ιστορία τρόµου δυτικά των Συρακουσών· στην Κοντσεττίνα ίσως να ταίριαζε περισσότερο ο τίτλος Κουκλοθέατρο σε τοπίο του Νότου· της άρεσαν οι µαριονέτες· άλλοτε έµοιαζε µικρότερη από την ηλικία της, άλλοτε πολύ µεγαλύτερη. Το Σικελικό ειδύλλιο τοποθετείται στο επαρχιακό περιβάλλον του νησιού εκείνη την όχι και τόσο µακρινή εποχή: µαφιόζικες δολοφονίες, εγκλήµατα τιµής, βιασµοί και επανορθωτικοί γάµοι. Ο Ντε Ματέις και η Κοντσέττα Βιτάλε δεν βρίσκουν τη θέση τους σ’ αυτόν τον κόσµο. Αν και η προτροπή για τον εαυτό τους είναι Ζήσε!, όλα πάνε στραβά, σχεδόν όλα: ο Ντε Ματέις βρίσκει τον σικελικό τρόπο θανάτου και η Κοντσέττα αρνείται να συµµορφωθεί µε τον σικελικό τρόπο ζωής.

Ο Πραβιέν Σεργκέγεβιτς Μακάρεφ γεννήθηκε στο Μουρμάνσκ, στη βορειοδυτική Ρωσία, δέκα χρόνια μετά την επανάσταση των μπολσεβίκων. Σπούδασε εδαφολογία στο Λένινγκραντ, ερωτεύτηκε μια ακροβάτισσα, διέπραξε ένα έγκλημα. Ύστερα, γνώρισε έναν Άγγλο κατάσκοπο: η φιλία αυτή τον οδήγησε σε μια απόφαση που δεν πραγματοποίησε. Αναζητώντας Σπάνιες Γαίες, ο Μακάρεφ άκουσε τις γοργόνες να τραγουδάνε και τους ψιθύρους της ιστορίας που μορφάζει σαν τέρας. Αυτό το βιβλίο είναι τα απομνημονεύματά του. "Κοιμόμασταν σε μεταλλικές κουκέτες, ξυπνούσαμε μαζί το πρωί -ο Βαλόντια κι ο Ανατόλι φρέσκιοι φρέσκιοι, εγώ κατάκοπος με μαύρους κύκλους γύρω απ' τα μάτια. Πετάγονταν απ' τα κρεβάτια τους ολόχαροι, φλύαροι· το πάτωμα έτριζε καθώς έκαναν πενήντα κάμψεις μετρώντας τες μεγαλοφώνως. Ύστερα, ξυρίζονταν σιγοτραγουδώντας, έριχναν πάνω τους μεγάλες ποσότητες κολόνιας λεμονιού και στη συνέχεια τρέχανε όλοι μαζί στα μαθήματα, στις παραδόσεις, στα εργαστήρια και στις εξετάσεις. "Φοιτητική ζωή". Μελετούσαμε γύρω από μια μεγάλη σανίδα τοποθετημένη σε τέσσερα πόδια -εδαφοχημεία, αγρογεωλογία-, τρώγαμε μαζί στην τραπεζαρία (χοντρά, καραβίσια μακαρόνια και πυνκόρρευστες σούπες με ετερόκλητα υλικά και αηδιαστική γεύση), ακούγαμε πλάκες από έναν παλιό φορητό φωνογράφο και, κάθε τόσο, σοβατίζαμε τον ξεφλουδισμένο τοίχο. Σ' αυτόν τον τοίχο ήταν κρεμασμένα σημαιάκια της Σπαρτάκ Μόσχας, μια αφίσα από έναν αγώνα του 1936 με την Ντυνάμο και η φωτογραφία ενός περίφημου ποδοσφαιριστή που έδειχνε με καμάρι τη φανέλα του -εγώ πάντως δεν τον είχα ακούσει ποτέ. Δεν είμαι αθλητικός τύπος· όταν μια φορά πήγα μαζί με τον Βαλόντια και τον Ανατόλι στο γήπεδο με μπέρδεψε η αλλαγή των τερμάτων στο ημίχρονο".

Τιφλίδα, δεκαετία του 1980. Η Ιρίνα Νόζατζε, κόρη εργάτη σαπωνοποιίας, δημοσιογράφος στην εφημερίδα "Χρονικά της Σοβιετικής Γεωργίας", περνάει τις μέρες της αντιγράφοντας δελτία για την αγροτική παραγωγή και τα επιστημονικά επιτεύγματα της σοσιαλιστικής δημοκρατίας. Τίποτα δεν συμβαίνει. Ύστερα, συμβαίνει κάτι· μια αποτυχημένη αεροπειρατεία: τέσσερις νεαροί Γεωργιανοί αποπειρώνται να αυτομολήσουν στη Δύση· ακολουθεί τραγωδία που παίρνει μεγάλη δημοσιότητα και πανσοβιετικές διαστάσεις. Η Ιρίνα, αποφασίζοντας να ερευνήσει την υπόθεση με καυκασιανό πείσμα, ζει δυο παράλληλες ζωές: μια μέσα στην κρυψίνοια, στην αδιαφορία και στην ασυνεννοησία, και μια άλλη στον κόσμο της φαντασίας και των βιβλίων, από τα "Ταξίδια του Γκιούλιβερ" μέχρι το "Γαλάζιο πουλί της ευτυχίας". Ως τον σκληρό Απρίλιο του 1989, τα μικρά και μεγάλα γεγονότα της ζωής της (απώλειες, απογοητεύσεις, καθημερινές ανακαλύψεις) και της χώρας ολόκληρης (το πυρηνικό δυστύχημα στο Τσερνόμπιλ, οι μεταρρυθμίσεις του Γκορμπατσόφ και ο αντίκτυπός τους, το εθνικιστικό κίνημα στη Γεωργία) γίνονται αιτία να αλλάξει η ιδέα που είχε για τον εαυτό της και για όλα τ' άλλα. Το "Λούνα παρκ στο ιερό βουνό" είναι το τρίτο βιβλίο μιας εν εξελίξει τετραλογίας για τη Σοβιετική Ένωση. Στο "Εργοστάσιο των μολυβιών" (2000), η ιστορία αρχίζει πριν από την επανάσταση των μπολσεβίκων και τελειώνει τις παραμονές του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου· στις "Σπάνιες γαίες" (2013), ο κλόουν Πραβιέν Σεργκέγεβιτς Μακάρεφ ζει στη βορειοδυτική Ρωσία στα χρόνια του Στάλιν· σ' αυτό το τρίτο μυθιστόρημα, ξετυλίγεται η ιστορία της οικογένειας Νόζατζε και οι τελευταίες μέρες της Σοβιετικής Γεωργίας.

Αυτή είναι η ιστορία του Λούσιους Πρέσκοτ, ράφτη και στρατιώτη στον αγγλικό εμφύλιο πόλεμο, που πέθανε δυο φορές. Ο συγγραφέας είμαι εγώ, ο Βενέδικτος Σίλκοξ· είναι και δική μου ιστορία· το χρονικό της νιότης μου· το πώς έκαψα το κερί του χρόνου κι από τις δυο του άκρες· το πώς αρρώστησα κι έγινα πικρόχολος. Δεν περιμένω να με συμπαθήσετε· είμαι συνηθισμένος άνθρωπος· ούτε καλός ούτε κακός· έχω αδυναμία στο κλαρέτ και στα τυχερά παιχνίδια – γράφω αυτό το βιβλίο για να ξεπληρώσω τα χρέη μου· και για να λυτρωθώ από τα λάθη μου. Δεν μου απομένουν παρά λίγοι μήνες ζωής, άρα, σκέφτομαι, μπορώ να μην εξοφλήσω τους δανειστές μου. Όποιος έχει δύο χιτώνες, ας πουλήσει τον έναν κι ας αγοράσει αυτό το βιβλίο: έχω ανάγκη από λάβδανο και είναι ακριβό. Κι ο εκδότης, ο κύριος Α.Χ. Σίντνεϋ, πρέπει να βγάλει τουλάχιστον τα έξοδά του. Αν δεν τα βγάλει, θα με καταριέται μέχρι τον άλλο κόσμο.

Kόκκινη Γραμμή / Mπλε Γραμμή Kάτω απ’ τον ιστό της πόλης, απλώνονται οι αρτηρίες της: oι γραμμές του μετρό. Kαθημερινά χιλιάδες άνθρωποι κινούνται στις διαδρομές του. Δεκαέξι συγγραφείς αποτυπώνουν εικόνες, σκανάρουν βλέμματα, καταγράφουν στιγμές: τις δικές μου και τις δικές σου. Εφήμεροι κλέφτες στιγμών. Προσοχή! Κυκλοφορούν ανάμεσά μας...