Μ. Καραγάτσης

Ἡ ἀνέκδοτη ἀλληλογραφία τοῦ Μ. Καραγάτση μὲ τοὺς συμφοιτητές του Γιῶργο Ρωμανὸ καὶ Νικόλαο Κάλας μᾶς ἀποκαλύπτει ἄγνωστες πτυχὲς τῆς προσωπικῆς ἱστορίας του, ποὺ ἀφοροῦν –μεταξὺ ἄλλων– καὶ στὴ συγγραφὴ τοῦ Συνταγματάρχη Λιάπκιν (1933): «Τὸ ἔργο μου μᾶλλον θὰ ἐκδοθεῖ. Εἶναι καθαρὰ κομμουνιστικό. Μοῦ φαίνεται ὅτι σοῦ ἀνάγγειλα τὴν προσχώρησή μου στὶς ἰδέες τῆς Γʹ Διεθνοῦς», γράφει στὸν Ρωμανό, ἐνῶ παράλληλα πληροφορεῖ τὸν Κάλας γιὰ τὴν ἀναστάτωση ποὺ ἐπικρατεῖ στὸ θεσσαλικὸ κάμπο, προσδοκώντας τὴν «ἐπανάσταση». Ὁ Καραγάτσης γοητεύεται ἀπὸ τὶς ἰδέες τῆς κομμουνιστικῆς Ἀριστερᾶς σπρωγμένος ἀπὸ τὴ νεανικὴ ροπή του πρὸς τὴν ἀμφισβήτηση τῶν κοινωνικῶν στερεοτύπων, ἀλλὰ καὶ ἐπειδὴ θεωρεῖ τὸν ρεαλισμὸ ὡς τὴν ἐνδεδειγμένη μέθοδο γιὰ τὴν καλλιέργεια τοῦ νεοελληνικοῦ μυθιστορήματος. Οἱ ἐπιστολὲς ἀλλὰ καὶ οἱ ἡμερολογιακὲς σημειώσεις τοῦ 1931, ὅπως καταδεικνύει καὶ στὸ Ἐπίμετρό της ἡ Χριστίνα Ντουνιᾶ, δὲν μᾶς προσφέρουν μόνο ἐνδιαφέρουσες πληροφορίες γιὰ τὴ βιογραφία τοῦ Καραγάτση, ἀλλὰ ἐμπλουτίζουν τὶς γνώσεις μας σχετικὰ μὲ τὴ διαμόρφωση τοῦ λογοτεχνικοῦ πεδίου, στὶς ἀρχὲς μιᾶς κρίσιμης δεκαετίας καὶ συνεισφέρουν στὴν καλύτερη κατανόηση τοῦ ἔργου του.

Ο δεύτερος τόμος ενός μεγάλου κυκλικού έργου που εντάσσεται στη χορεία ανάλογων μυθιστορηματικών τοιχογραφιών του Μπαλζάκ και του Ζολά. Η τριλογία του Καραγάτση -που περιλαμβάνει τον "Κοτζάμπαση του Καστρόπυργου", το "Αίμα χαμένο και κερδισμένο" και "Τα στερνά του Μίχαλου"- είχε περιγραφεί από τον ίδιο ως "βιολογική και κοινωνική ιστορία μιας αστικής ελληνικής οικογένειας από το 1821 ώς τα σήμερα". Στον πρώτο τόμο της τριλογίας, ο Καραγάτσης έστηνε έναν ολοζώντανο κεντρικό ήρωα, τον Μίχαλο Ρούση, τον περίφημο Κοτζάμπαση, που γινόταν εξωμότης γιατί τον κυβερνούσε το αίσθημα του ευδαιμονισμού· τώρα, στο "Αίμα χαμένο και κερδισμένο", ο ίδιος αυτός Ρούσης ολοκληρώνεται ως μορφή που αναπήδησε απ΄ τον κόσμο του μεγάλου ξεσηκωμού του Εικοσιένα. Στο έργο αυτό, ο Καραγάτσης δεν ρίχνει το βάρος σ΄ έναν ή δύο ήρωες: δίνει ζωή σε μιαν ολόκληρη -και σημαντικότατη- εποχή. Η Επανάσταση στις σελίδες αυτού του βιβλίου δεν αντιμετωπίζεται με τρόπο κοντόφθαλμο, αλλά υπό το πρίσμα της ζωής· πρίσμα σίγουρο, μεγεθυντικό, ανυπότακτο σε οποιαδήποτε σκοπιμότητα. Από τα πιο αντιπροσωπευτικά έργα του Καραγάτση.

Γράμμα προς τη Νίκη που βρίσκεται στην Άνδρο, λίγες μέρες πριν φύγει ο Καραγάτσης για την Αμερική. Νίκη μου, Ήθελα να σου πω πως σ' αγαπώ πολύ. Ίσως να μη τόχεις καταλάβει. Μα φταίω εγώ. Μου αρέσει να εκδηλώνω παραμορφωμένα τα αισθήματά μου. Δύστροπος, στραβοκέφαλος, ανοικονόμητος, ανυπόφορος. Όχι όμως ψεύτης ούτε κάλπης. Έχεις κι εσύ τα ελαττώματά σου. Ελπίζω όμως ότι μ' έχεις πια καταλάβει. Τίποτα δε λογαριάζω πιο πολύ από το παιδί και σένα. Εγώ - αν κι αρκετά εγωιστής - έρχομαι παρακάτω. Τα υπόλοιπα δεν λογαριάζουν... Αρχές Αυγούστου 1950 Δεν θεωρώ ότι ο βίος ξεκλειδώνει το έργο - είμαστε μακριά πια από τον επίμονο βιογραφισμό άλλων εποχών ως εργαλείο ερμηνευτικής προσέγγισης της λογοτεχνίας. Οπωσδήποτε και οι βιογραφικές, και οι ιστορικές, κοινωνικές, ιδεολογικές ή άλλες εξωτερικές συνθήκες συντείνουν στη διαμόρφωση ενός λογοτεχνήματος, συντήκονται μέσα του. Δεν το εξηγούν, αλλά το περιβάλλουν με μια ιδιαίτερη άλω που περιφρουρεί τη μοναδικότητά του. Τούτη η μικρή συζυγική-οικογενειακή επιστολογραφία του Καραγάτση (γράμματα χαριτωμένα, ευτράπελα, γουστόζικα, μα και απελπισμένα, σκοτεινά και μελαγχολικά) μας ανοίγει ένα παραθυράκι στη θέα της εργοβιογραφίας του από όπου μπορούμε να δούμε εποπτικότερα και καλειδοσκοπικά το σύνολο των κειμένων του. (Λίζυ Τσιριμώκου, απόσπασμα από το Επίμετρο του βιβλίου)

Ξάνθη 26 Νοεμβρίου 1939 Αγαπημένε μου Φίλε, Οι κακές μέρες περάσανε. Σήμερα ωραία λιακάδα. Είμαι ελεύθερος. Έχω μια Ν. Εστία και διαβάζω το Γιούγκερμαν. Στο άλλο φύλλο τελειώνει. Δε θα'θελα να τελειώσει. Τι θα γίνω χωρίς άλλη συνέχεια; Αυτές οι τελευταίες σελίδες είναι αναμφισβήτητα αριστούργημα. Πες μου ποιος δικός μας έχει γράψει παρόμοιες; ... Σ' αφήνω γιατί σ' έχω ζαλίσει. Και πάλι συχώρεσέ με που σ' απασχόλησα τελευταία. Γράφε μου μόνο. Δούλος Σου Μαραμπού 1.12.39 Σεβάχ Θαλασσινέ, Δεν υπάρχει λόγος πως πρέπει να μπαρκάρεις. Όχι τόσο για τις 40 μηνιάτικες στερλίνες, όσο γιατί η θάλασσα είναι θάλασσα και συ Μαραμπούς... Ένα μόνον, κατορθώνει ο πόλεμος: Φέρνοντας το θάνατο στο προσκήνιο, κάνει τη ζωή πιο έντονη, πιο ξεφρενιασμένη. Τρύγα την ηδονή όπου κι όπως τη βρεις, κάτω απ' οποιαδήποτε μορφή της. Το κορμί μας, που τόσους πόνους μας στοιχίζει, έχει την υποχρέωση, σε αντιστάθμισμα της οδύνης να μας χαρίζει την ηδονή. Αυτή είναι η μεγάλη σαρκική δικαιοσύνη... Τα σκυλόψαρα σε περιμένουν. Γειά χαρά Μ. Καραγάτσης Με τη συμπλήρωση εκατό χρόνων από τη γέννηση του Νίκου Καββαδία και πενήντα από τον θάνατο του Μ. Καραγάτση, παρουσιάζεται συγκεντρωμένη για πρώτη φορά η μεταξύ τους αλληλογραφία. Αρκετές από τις επιστολές, υπερβαίνοντας τον πληροφοριακό τους ρόλο, λειτουργούν ως προέκταση του δημιουργικού έργου τους και καθώς διακρίνονται για την αυτοδυναμία, την αυτάρκεια και την αφηγηματικότητά τους διεκδικούν τη θέση μικρών πεζογραφημάτων. Γράμματα σαν ποιήματα και ποιήματα σαν γράμματα για τον "ιδανικό κι ανάξιο εραστή", τον απελπισμένο κι αμετανόητα ευάλωτο στις μαγγανείες της θάλασσας Καββαδία. Μπορεί και στα γράμματα αυτά να αναγνωρίσει κανείς τα επίμονα μοτίβα της ένοχης, της αμαρτίας, του έρωτα και της εξομολόγησης, της σήψης, της τρέλας και της αρρώστιας αλλά και της ζάλης στην αφιλόξενη άσφαλτο. Και δίπλα σ' αυτά ο φόβος για τον στεριανό θάνατο, ο μαγνήτης του άφεγγου βυθού, το χρώμα και η ζωγραφική σε οργανική συσχέτιση με την οδύνη και την ηδονή, οι τεχνητοί παράδεισοι, οι παραισθήσεις, οι φαντασιώσεις και οι διαχρονικές γυναικείες μορφές στη θάλασσα πού καθιστούν ακόμη πιο οδυνηρή την ανάγκη για επικοινωνία. Ο Καραγάτσης πάλι έχει κι εδώ την ευκαιρία να καταδείξει την κοινωνία ως πλάνη, φάρσα και απάτη, να εξυμνήσει την τρυφεράδα κάτω από την άγρια και σκληρή κρούστα, να κινητοποιήσει στρατηγικές της ειρωνείας, της σάτιρας, της παρωδίας και του χιούμορ, να μεταμορφώσει τον Κόλια σε Σεβάχ και Τρίτωνα, να επενδύσει στον παντοκράτορα έρωτα ως αναπόσπαστο μέρος του ζεύγους έρωτας-θάνατος, να θεωρήσει τη σαρκική ηδονή το μοναδικό αντιστάθμισμα της οδύνης και του πόνου, να μιλήσει για τη λογοτεχνία καταθέτοντας απόψεις ποιητικής για το διονυσιακό μεθύσι της γραφής, να δοκιμάσει τα όρια της ερωτικής επιθυμίας ελέγχοντας ταυτόχρονα τις δυνατότητες αποδοχής ή απόρριψης του φυσικού/αφύσικου. H έκδοση συνοδεύεται από φωτογραφίες των συγγραφέων και αναπαραγωγές χειρογράφων και καρτ-ποστάλ.

"Από τότε που χάσαμε το Χριστό, πώς μπορούμε να ζούμε με τη διδαχή του; Ο άλλος θεός που μας άρπαξε με το χέρι του νιώθει αλλιώς, πιστεύει αλλιώς, αγαπάει αλλιώς. Τα μαύρα δάχτυλα του έσφιξαν σκληρά τις καρδιές μας και τις ανάγκασαν ν' ακολουθήσουν το δικό του παλμό. Ξεστρατίσαμε από το δρόμο των άλλων ανθρώπων - πού είναι ο δρόμος του Θεού και του Σατανά - για ν' ακολουθήσουμε δρόμο δικό μας. Μα δρόμος άλλος, εξόν απ' το δρόμο των ανθρώπων, δεν υπάρχει. Φτιάσαμε λοιπόν το δρόμο μας· τον φτιάσαμε χωρίς κρίση μυαλού και καλοσύνη ψυχής· δίχως κιόλας την παρηγοριά της μετάνοιας για τις αμαρτίες μας. Τον φτιάσαμε μονάχα με το πάθος μας, πού δεν είχαμε την αντρειοσύνη να το ξεσκεπάσουμε φανερά. Σαν δειλοί που είμαστε, το κρύψαμε, βαθιά μέσα μας και τ' αφήσαμε να μας φαρμακώση. Χωρίς Θεό, δίχως την αγαλλίαση της καλής πράξης και τη συντριβή της αμαρτίας, ξεγυμνωμένοι από κάθε ηθική, εξυψώσαμε το πάθος μας σε ουδέτερη αρετή και γινήκαμε απάνθρωποι." Αμρί α Μουγκου Στο χέρι του θεού... Σε ποιο θεό αναφέρεται το κείμενο; Ποιος θεός καθόρισε την μοίρα του Σπύρου; Μήπως είναι ο Θεός μια μάσκα της ψυχοπαθολογίας του ατόμου, ένα άλλο όνομα αυτού που αποφασίζει ερήμην μας, και που ο Φρόυντ το ονόμασε Λίμπιντο; Η μήπως θεός είναι η απουσία μιας μεταφυσικής παρηγοριάς; Mήπως δηλαδή η απουσία της πίστης στον Θεό είναι που εξηγεί την πληθωριστική παρουσία των θεών στο κείμενο του Καραγάτση και που δημιουργεί στους πρωταγωνιστές του ένα δυσαναπλήρωτο κενό; Ή, μήπως, η μη εκπλήρωση της επιθυμίας των πρωταγωνιστών είναι απλώς ένα τέχνασμα του κειμένου για να ξεδιπλωθεί η αφήγηση, οπότε ο Μπρούνο Σβάρτς δεν εξυπηρετεί παρά μόνο την αφηγηματική στρατηγική του Καραγάτση; Το Άμρι α Μούγκου σ' αυτό το σημείο σιωπά και έτσι όπως αρμόζει στην λογοτεχνία μένει ανοιχτό σε ερμηνείες.

Ο Βασίλης Λάσκος υπήρξε πραγματικό πρόσωπο και τιμημένος αξιωματικός του Ναυτικού, που η ζωή, οι περιπέτειες, ο άμετρος πατριωτισμός και το τέλος του υπήρξαν ήδη μια σειρά από μυθιστορηματικά κατορθώματα, πριν γίνουν μυθιστορηματική βιογραφία από τον Μ. Καραγάτση. Υπήρξε από τους ήρωες που λογικά, σχεδόν αναπόφευκτα, ενέπνευσαν τον συγγραφέα, όπως ο Γιούγκερμαν και ο Λιάπκιν. Έχει όλα εκείνα τα στοιχεία της δωρεάς σε υπερβολικό βαθμό, είναι ξεχωριστός, στα όρια σχεδόν του υπερανθρώπου - αλλά και τις αδυναμίες του: είναι προληπτικός, ξεροκέφαλος, έντιμα αφελής, γενναιόδωρος, που σπαταλάει τον εαυτό του, τις μέρες και τη ζωή με τρόπους απλόχερους και ασυλλόγιστους, σε βαθμό εξάντλησης και απόλυτης φθοράς, σαν να μην υπάρχει αύριο. Είναι πληθωρικά ερωτικός και γυναικάς, με άγριες επιδόσεις στο ποτό και στο γλέντι, στη χαρτοπαιξία και στον τζόγο, σε βαθμό αυτοκαταστροφής. Ελάχιστα υπολογιστής και ποτέ οπισθόβουλος, αναλίσκεται ολοκληρωτικά σε κάθε εκδήλωση και έκφανση της ζωής, είτε αυτό είναι ο έρωτας, το ξενύχτι, η περιπέτεια, ο τυχοδιωκτισμός, το αλκοόλ, είτε, κυρίως, ο πόλεμος. (Από τον Πρόλογο του Γιώργου Σκαμπαρδώνη)

Ο Άτλας κούνησε τους μοχλούς και το όχημα σηκώθηκε απ' το βυθό κι άρχισε να πλέει με μεγάλη ταχύτητα μέσα στη θάλασσα. Ύστερα από μία ώρα περίπου, οι επιβάτες είδαν να προβάλει στο βάθος μια θαυμάσια και παράξενη πολιτεία, με οικοδομήματα πανύψηλα, ωραιότατα σε ρυθμό, που δεν είχαν όμως παράθυρα. Κι αυτές οι οικοδομές έλαμπαν ολόκληρες από πολύχρωμα, φωσφορικά αντιφεγγίσματα, πολύ καλαίσθητα κανονισμένα, που έδιναν μια φαντασμαγορική όψη σ' όλη την πολιτεία. Το θέαμα ήταν τόσο φαντασμαγορικό, που οι φίλοι μας έμειναν κατάπληκτοι. "Να η Ατλαντίς, κύριοι!" τους είπε ο πρώτο συνοδός τους. "Τώρα, προσοχή! Θα περάσουμε την Πύλη του Θόλου του Θανάτου". "Μήπως, τελικά, το παραμύθι εξιστορεί την περιπέτεια του ελληνισμού, ο οποίος έχει καταφέρει να επιβιώσει -έστω και "παρά τρίχα"- τόσες φορές; Αν είναι έτσι, αυτή πτυχή καθιστά το διήγημα ακόμα πιο επίκαιρο στις μέρες μας. " Πολλά είναι τα "χαμένα" που μπορεί να βρει, να κερδίσει και να φυλάξει ο αναγνώστης εξερευνώντας τους "χαμένους κόσμους" του Καραγάτση. Ένας χαμένος κόσμος πάντα κρύβει μέσα του αμέτρητους άλλους". (από το επίμετρο του Παναγιώτη Σφαλαγκάκου)

«Η Μεγάλη Χίμαιρα» είναι ένα λεπτομερές ψυχογράφημα. Ο συγγραφέας καταπιάνεται με έναν γυναικείο χαρακτήρα και τον αναλύει συστηματικά. Είναι η ιστορία της Μαρίνας, μιας νεαρής Γαλλίδας που ερωτεύεται, παντρεύεται και ακολουθεί τον άντρα της στη Σύρα, στο πατρικό του σπίτι της Επισκοπής. Εκεί ζεί, κάτω από τον βαρύ, αποδοκιμαστικό ίσκιο της πεθεράς της. Καθώς η Μαρίνα συνδέει την τύχη της με τα βαπόρια του άντρα της, κάθε ψυχική αναταραχή της έχει περίεργες συνέπειες πάνω στη ζωή τους. Όταν έρχεται η οικονομική καταστροφή που είναι συνδεδεμένη με την ψυχική φθορά της ηρωίδας, τότε όλα μπαίνουν στο φαύλο κύκλο του έρωτα και του θανάτου.

non-exchangeable & non-refundable

Περιέχει τα διηγήματα "Νυχτερινή ιστορία", "Ρεστία", "Οργή", "Από τη ζωή του Μιχάλη Ρούση" και τη νουβέλα "Λειτουργία σε Λα Ύφεσις".