Γιώργος Ζ. Ηλιόπουλος

Ο μοναδικός μύθος της τεράστιας βιβλιοθήκης στην Αλεξάνδρεια παραμορφώνει κατά μία έννοια τις σύγχρονες αντιλήψεις για το βιβλίο στην αρχαιότητα και την ύπαρξη βιβλιοπωλείων. Η αύρα αυτού του εκπληκτικού αλλά και πρωτοφανούς -για τα δεδομένα της εποχής- ιδρύματος, παρά την ολοκληρωτική καταστροφή του πριν από πάρα πολλούς αιώνες, οδηγεί στην ανάδυση ενός αστικού μύθου για την παιδεία στον αρχαίο κόσμο, που επιμένει στον περιορισμό της σε μερικούς κλειστούς κύκλους μορφωμένων ανθρώπων και σε κάποιες βιβλιοθήκες, διασκορπισμένες στη Μεσόγειο. Ο υπόλοιπος πληθυσμός παραμένει αποξενωμένος από τα βιβλία και τις γνώσεις, τηρώντας μία παθητική μάλλον στάση ή ακόμα χειρότερα φαίνεται περιθωριοποιημένος, είτε λόγω αναλφαβητισμού είτε λόγω αδιαφορίας. Επιπλέον, η καταστροφή αναρίθμητων χειρογράφων, όχι μόνο στην Αλεξάνδρεια αλλά σχεδόν σε κάθε αρχαία βιβλιοθήκη, εντείνει την ισχύ αυτού του μύθου, περιβάλλοντας τον πυρήνα του με μία αχλή μελαγχολίας, οδύνης και μεταμέλειας απέναντι στον φανατισμό των ανθρώπων. Ωστόσο, όπως συμβαίνει, συνήθως, με κάθε μυθοπλασία, η πραγματικότητα είναι αρκετά απλούστερη αλλά δυστυχώς δραματικά περισσότερο περίπλοκη για εμάς που τη διερευνούμε από απόσταση. Υπήρχαν βιβλιοπώλες και οργανωμένες αγορές βιβλίων; Τι συνέβαινε με τους βιβλιόφιλους και τους συλλέκτες; Υπήρχαν λογοτεχνικά είδη του συρμού; Τι οικονομικά δικαιώματα απολάμβαναν οι συγγραφείς; Τι κόστος επιβάρυνε τους εκδότες για την αγορά χάρτου και την έκδοση βιβλίων; Τι πραγματικά γινόταν με τις πρώτες εκδόσεις, τις παρουσιάσεις και τη δημοσιότητα; Τι είδους δίκτυα είχαν την ευθύνη για την κυκλοφορία των βιβλίων ακόμα και στα πιο απομακρυσμένα σημεία του αρχαίου κόσμου; Αυτά και άλλα ενδιαφέροντα ζητήματα αποτελούν τα βασικά ερωτήματα που καλύπτονται στα κεφάλαια αυτού του βιβλίου.

Η τέχνη της μαγειρικής στην αρχαία Ελλάδα άλλη μεγαλύτερη ευχαρίστηση έως το τέλος της ζωής δεν γνωρίζω παρά να συγκεντρωθούν όλοι οι πολίτες σε μεγάλη εορταστική συγκέντρωση και οι συνδαιτημόνες στα δώματα να ακούν τον αοιδό καθισμένοι σε μία γραμμή και δίπλα τους ένα πλήθος τραπεζιών γεμάτα με ψωμί και κρέατα, όπου ανασύροντας ο οινοχόος κρασί από τον κρατήρα να μεταφέρει και να προσφέρει στα κύπελλα, αυτή πιστεύω πως είναι η μεγαλύτερη ευτυχία ΟΜΗΡΟΥ, ΟΔΥΣΣΕΙΑ ιχ 5-11

Αν και πολλοί εντυπωσιάζονται με τις πρόσφατες οικονομικές κρίσεις, το φαινόμενο δεν αποτελεί σημείο των καιρών, αλλά επαναλαμβάνεται κυκλικά στη διάρκεια του XX αιώνα. Ο κάθε κύκλος εκδηλώνεται με ιδιαίτερη αγριότητα όταν επικρατεί περιβάλλον νομισματικού πολέμου, προκαλώντας με μαθηματική ακρίβεια πτώχευση και χρεοκοπία των θυμάτων του, δηλαδή των χωρών που έχουν υποστεί ήδη τις συνέπειες τριών βασικών παραμέτρων σε διαδοχικά και επιδεινούμενα στάδια, που δεν είναι άλλες από τον υπερδανεισμό ιδιωτών και επιχειρήσεων, από τις τραπεζικές κρίσεις και τον υπέρογκο δανεισμό του δημοσίου. Στα πλαίσια αυτά οι 5 ελληνικές πτωχεύσεις, από την εποχή της ανάδυσης του νεότερου ελληνικού κράτους έως και την περίοδο του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, δεν συγκινούν ιδιαίτερα τις εκάστοτε πολιτικές και οικονομικές ηγεσίες της χώρας, ούτε αποτελούν μαθήματα προς αποφυγή, με αποτέλεσμα να διανύουμε ακόμα μία περίοδο που παρουσιάζει σχεδόν πανομοιότυπα καταστροφικά συμπτώματα, με άγνωστη προς το παρόν την τελική τους έκβαση.

... ένας κόσμος παράλληλος και πρακτικά ανύπαρκτος για την καθημερινότητα των απλών ανθρώπων... ... ένας κόσμος με μηχανισμούς οργάνωσης και εκτέλεσης παραπληροφόρησης, πλαστογραφιών, κατασκοπείας, συνωμοσιών, δολοφονιών και οτιδήποτε άλλο σκοτεινό και διεστραμμένο φαντάζεται ο ανθρώπινος νους... ... ένας κόσμος σκοτεινών ή μαύρων επιχειρήσεων, όπου διαπλέκεται και εναλλάσσεται σχεδόν με κινηματογραφική ταχύτητα μία τεράστια ποικιλία ανθρώπινων φυσιογνωμιών... ... ένας κόσμος οραματιστών, ιδεαλιστών, ακαδημαϊκών, αριστοκρατών, μεγιστάνων του πλούτου, εγκληματιών, αναρχικών, τρομοκρατών, μυστικιστών, συνωμοτών, πρακτόρων και κατασκόπων, με άρχοντες που παραμένουν αθέατοι και φαινομενικά ανύπαρκτοι... ... ένας κόσμος ιδανικός για να τεκμηριώνει με απόλυτη πειστικότητα στην κοινή γνώμη την ύπαρξη απειλών που στρέφονται τελικά όχι μόνον εναντίον των εθνών ή των κοινωνιών, αλλά και κατά της ίδιας της ανθρώπινης ύπαρξης...

Η σύγχρονη αρχαιολογία, ιστορία και φιλοσοφία αναγνωρίζει ένα διακριτό φιλοσοφικό ρεύμα που χαρακτηρίζεται με τον όρο Ελληνο-Βουδδισμός (Graeco-Buddhism) και με πυρήνα του περιοχές της κεντρικής Ασίας και της ινδικής υποηπείρου, εξαπλώνεται σε ολόκληρη την Άπω Ανατολή. Παράλληλα η ιστορία των εικαστικών τεχνών επίσης διακρίνει μία ιδιαίτερη μορφή καλών τεχνών που χαρακτηρίζεται με τον όρο Ελληνο-Βουδδιστική Τέχνη (Graeco-Buddhist Art) και αναπτύσσεται από την εποχή του Αλεξάνδρου έως τον VII μεταχριστιανικό αιώνα, οπότε και περιθωριοποιείται με την είσοδο των Αράβων και του Ισλάμ στην κεντρική Ασία και την ινδική υποήπειρο.
Το ζητούμενο της ιστορικής και αρχαιολογικής, αλλά και της εικαστικής έρευνας εστιάζεται στο εάν και κατά πόσον η εξέλιξη αυτή αποτελεί ένα συγκυριακό διαδραστικό φαινόμενο που προκύπτει λόγω της επαφής διακριτών πολιτιστικών και πολιτισμικών παραγόντων ή δημιουργείται σκόπιμα υπακούοντας σε άλλα και εντελώς διαφορετικά κριτήρια.