Κώστας Κωστής

Ο βασικός άξονας γύρω από τον οποίο στρέφεται το παρόν βιβλίο είναι η μετατροπή μιας μικρής επαρχίας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σε ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος. Από ορισμένες απόψεις τα προβλήματα που προέκυψαν κατά τον σχηματισμό του σύγχρονου ελληνικού κράτους θα μπορούσαν να εξομοιωθούν με τα αντίστοιχα προβλήματα που απαντώνται αυτή τη στιγμή στις προσπάθειες του δυτικού κόσμου να επιβάλει το δικό του πολιτικό και πολιτισμικό μοντέλο σε κοινωνίες ξένες, αν όχι εχθρικές προς αυτό. Το γεγονός ότι οι Έλληνες του 19ου και 20ου αιώνα είναι χριστιανοί, ενώ οι κοινωνίες που αποτελούν σήμερα αντικείμενο πειραματισμού της Δύσης μουσουλμανικές, μικρή σημασία έχει στον βαθμό που και οι δύο αντιμετωπίστηκαν ή αντιμετωπίζονται, ρητά ή όχι, ως πεδία εκπολιτισμού και σε καμιά περίπτωση ως ισότιμοι εταίροι του πολιτικού εγχειρήματος στο οποίο αποδίδεται, μάλλον άκριτα, ο όρος εκσυγχρονισμός. Εξάλλου ο χριστιανισμός των Ελλήνων δεν έπαψε ποτέ να αντιπροσωπεύει το σχίσμα, δηλαδή μια ιδιαιτερότητα σε σύγκριση με τις δυτικοευρωπαϊκές αντιλήψεις, όχι πάντοτε συμπαθή και ακόμη λιγότερο κατανοητή.Ωστόσο, σε μια τέτοια σύγκριση υφίσταται μια διαφορά που δεν μπορεί να αγνοηθεί. Αντικείμενο του βιβλίου είναι η Ελλάδα και οι Έλληνες και αυτή η –εθνικού χαρακτήρα πλέον– κατηγορία εκ των πραγμάτων συνειρμικά αναφέρεται σε ό,τι οι Δυτικοευρωπαίοι θεωρούν θεμέλια του πολιτισμού τους. Από την άποψη αυτή μπορεί εύκολα να ερμηνευθεί η ιδιαίτερη, ως έναν βαθμό τουλάχιστον, μεταχείριση που έτυχαν εκ μέρους της Δύσης οι πληθυσμοί εκείνοι που δεν εξεγέρθηκαν απλώς εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στο όνομα του χριστιανισμού, αλλά επικαλέστηκαν μέσω του ονόματός τους μία σύνδεση με ένα παρελθόν, στο οποίο η Ευρώπη βλέπει τις ρίζες της δικής της ταυτότητας. Πρόκειται για μία αντίληψη που ανακαλείται πολύ συχνά από όλους όσοι θέλουν να υποστηρίξουν ή να πολεμήσουν τις εξεζητημένες συχνά επιλογές των Ελλήνων και που κατά τον 19ο αιώνα θα τους προσδώσει από τους Ευρωπαίους τον χαρακτηρισμό των «κακομαθημένων παιδιών της Ιστορίας»

Αντικείμενο του βιβλίου είναι ο οικονομικός μετασχηματισμός της Ελλάδας από τους βαλκανικούς πολέμους μέχρι σήμερα, δηλαδή ο μετασχηματισμός μιας φτωχής αγροτικής χώρας σε μία ανεπτυγμένη οικονομία του δυτικού κόσμου. Πρόκειται για μία μακρόχρονη πορεία, με τις εκρήξεις της και τις οπισθοδρομήσεις της, για μια πορεία που είναι εξαρτημένη ασφυκτικά από το διεθνές περιβάλλον, το οποίο η Ελλάδα συχνά αξιοποιεί, σε άλλες δε περιπτώσεις δεν είναι σε θέση να παρακολουθήσει, κάτι που έχει οδηγήσει τα τελευταία χρόνια τη χώρα μας σε μία αληθινή παγίδα, σε ένα πραγματικό αδιέξοδο. Το βιβλίο δεν απευθύνεται μόνο σε ιστορικούς και οικονομολόγους, αλλά αποτελεί μία προσπάθεια να μιλήσει για μία δύσκολη και πολύ συχνά αγωνιώδη πορεία της χώρας, στην οποία παράγοντες πολιτικοί όσο και κοινωνικοί βαρύνουν εξίσου στη διαμόρφωση της ελληνικής οικονομικής πραγματικότητας. Παραπέρα δε, η λογική την οποία σέβεται η αφήγηση δε λαμβάνει υπόψη της κύκλους ή νομοτέλειες, αλλά είναι το προϊόν της προσπάθειας, άλλοτε πετυχημένης και άλλοτε όχι, των ανθρώπων που ζουν και εργάζονται στη χώρα αυτή, που παράγουν δηλαδή τον πλούτο της.

Ο βασικός άξονας γύρω από τον οποίο στρέφεται το παρόν βιβλίο είναι η μετατροπή μιας μικρής επαρχίας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σε ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος. Από ορισμένες απόψεις τα προβλήματα που προέκυψαν κατά τον σχηματισμό του σύγχρονου ελληνικού κράτους θα μπορούσαν να εξομοιωθούν με τα αντίστοιχα προβλήματα που απαντώνται αυτή τη στιγμή στις προσπάθειες του δυτικού κόσμου να επιβάλει το δικό του πολιτικό και πολιτισμικό μοντέλο σε κοινωνίες ξένες, αν όχι εχθρικές προς αυτό. Το γεγονός ότι οι Έλληνες του 19ου και 20ού αιώνα είναι χριστιανοί, ενώ οι κοινωνίες που αποτελούν σήμερα αντικείμενο πειραματισμού της Δύσης μουσουλμανικές, μικρή σημασία έχει στον βαθμό που και οι δύο αντιμετωπίστηκαν ή αντιμετωπίζονται, ρητά ή όχι, ως πεδία εκπολιτισμού και σε καμιά περίπτωση ως ισότιμοι εταίροι του πολιτικού εγχειρήματος στο οποίο αποδίδεται, μάλλον άκριτα, ο όρος εκσυγχρονισμός. Εξάλλου ο χριστιανισμός των Ελλήνων δεν έπαψε ποτέ να αντιπροσωπεύει το σχίσμα, δηλαδή μια ιδιαιτερότητα σε σύγκριση με τις δυτικοευρωπαϊκές αντιλήψεις, όχι πάντοτε συμπαθή και ακόμη λιγότερο κατανοητή. Ωστόσο, σε μια τέτοια σύγκριση υφίσταται μια διαφορά που δεν μπορεί να αγνοηθεί. Αντικείμενο του βιβλίου είναι η Ελλάδα και οι Έλληνες και αυτή η -εθνικού χαρακτήρα πλέον- κατηγορία εκ των πραγμάτων συνειρμικά αναφέρεται σε ό,τι οι Δυτικοευρωπαίοι θεωρούν θεμέλια του πολιτισμού τους. Από την άποψη αυτή μπορεί εύκολα να ερμηνευθεί η ιδιαίτερη, ως έναν βαθμό τουλάχιστον, μεταχείριση που έτυχαν εκ μέρους της Δύσης οι πληθυσμοί εκείνοι που δεν εξεγέρθηκαν απλώς εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στο όνομα του χριστιανισμού, αλλά επικαλέστηκαν μέσω του ονόματός τους μία σύνδεση με ένα παρελθόν, στο οποίο η Ευρώπη βλέπει τις ρίζες της δικής της ταυτότητας. Πρόκειται για μία αντίληψη που ανακαλείται πολύ συχνά από όλους όσοι θέλουν να υποστηρίξουν ή να πολεμήσουν τις εξεζητημένες συχνά επιλογές των Ελλήνων και που κατά τον 19ο αιώνα θα τους προσδώσει από τους Ευρωπαίους τον χαρακτηρισμό των "κακομαθημένων παιδιών της Ιστορίας".