Κωστής Παπαγιώργης

Ο Βακαλόπουλος έπαιζε πολύ με τη βαθύτητα της παιδικής ηλικίας, το πιο άφθαρτο μέρος του εαυτού του. Φυσικά δεν είχε πάνω του τίποτα το παιδικό, απεναντίας μάλιστα· συχνά όμως έδινε την εντύπωση ότι δεν ζούσε στην επιφάνεια του εαυτού του -ήταν βυθισμένος. Το "καλύτερο" από το οποίο προερχόταν ήταν αυτή η ιδιωτική κρύπτη του οικογενειακού χρόνου, που απαιτούσε παρατεταμένες ακινησίες, "βαριά" τσιγάρα σαν διαβατήρια άδεια προς το μύχιο, απόλυτη αυτοσυγκέντρωση σε ένα φίλτρο ζωής όπου αφουγκραζόταν τους ψίθυρους του αίματος. Εκεί που άλλοι έχουν ανάγκη να λησμονήσουν, αυτός είχε επείγουσα ανάγκη να θυμηθεί. Το βιβλίο περιέχει τις ενότητες "Τζερεμέδες", "Στην οδό Καλλιδρομίου", "Ατάκες και τραγούδια", "Η Αγία Οικογένεια", "Επιτυχής πρεμιέρα", "Πικρό Παρίσι", "Ειρωνείες και μιμήσεις" και "Η αόρατη αδελφότητα".

Περιγράφοντας τη βαθύτερη "υγεία" του ερωτικού συναισθήματος, δηλαδή τη θορυβώδη παθολογία του, αυτό το βιβλίο προσηλώνεται στα συμπτώματα της ζηλοτυπίας, θέλοντας να είναι εύληπτο εγκόλπιο ερωτικών τραυμάτων και μυκτηρισμών.

Τις ιστορικές απόψεις στα κείμενα του τόμου θα τις συναντήσουμε να κυκλοφορούν ευρύτερα στην εποχή του Κωστή Παπαγιώργη. Κάποιες εξ αυτών εντάσσονται σε μια μακρά ιστορική γενεαλογία που εξυφαίνεται διαχρονικά από τον Μακρυγιάννη μέχρι τον Ζήσιμο Λορεντζάτο. Ένας τρόπος, συνεπώς, είναι να εξετάσουμε τα κείμενα αυτά στο πλαίσιο των ιδεολογικών αντιπαραθέσεων της μεταπολίτευσης για το 1821 και την εν γένει διαδρομή του ελληνικού κράτους. Παρά τις διαφορές τους, οι επιμέρους θεάσεις μοιράζονταν μια κοινή παραδοχή: θεωρούσαν αμφότερες ότι η λαϊκή κουλτούρα βρισκόταν σε αναντιστοιχία με τους δυτικοφερμένους θεσμούς. Κι ενώ οι μεν μπορεί να έβλεπαν σε αυτό ένα πρόβλημα των ίδιων των θεσμών που επιβλήθηκαν έξωθεν, για άλλους ήταν ένα πρόβλημα του «λαού» και της νοοτροπίας του που αντιστέκονταν διαχρονικά στα εκσυγχρονιστικά πρότυπα των δυτικοτραφών ημεδαπών ελίτ. Ο Παπαγιώργης παίρνει μέρος σε αυτήν την αντιπαράθεση με την συνήθη «ιερή μανία» του και πάντοτε γοητευμένος από τον πλούτο ενός λαϊκού πολιτισμού, «κατάλοιπα» του οποίου μόνο ελάχιστα διασώθηκαν. Και η δική του σταθερή έγνοια υπήρξε πάντοτε η αποκατάσταση της μνήμης τους.

"Ουσιαστικά δεν έχουμε καμιά δυνατότητα να αλλάξουμε στο παραμικρό το σώμα μας. Το αποδεχόμαστε όπως είναι, όσο κι αν οι εγχειρήσεις, οι παρεμβάσεις των αισθητικών, οι ατυχίες της ζωής ενδέχεται να αφήσουν ανεξάλειπτα ίχνη. Ισχύει, με άλλα λόγια, ένα αόρατο συμβόλαιο ανάμεσα στη συνείδησή μας και τη σαρκική ύπαρξη που αποδεικνύεται μοίρα, ιδιωτικό πεπρωμένο και γρίφος αμετάθετος. Άλλωστε πρόκειται για ένα περικαλλές συγκρότημα που ταχέως μπολιάζει τον ψυχισμό, συνταυτίζεται μαζί του καταλήγοντας άθροισμα άνευ προσθέσεως. Πάσα ψυχική κατάσταση ενδοπροβάλλεται στη σωματικότητα με τα γνωστά επαμφοτερίζοντα συμπτώματα. Ο νέος που εμφανίζεται στην ομήγυρη έχει ερυθροφοβία, γίνεται παντζάρι από την αμηχανία του, τρέμει σχεδόν αποφεύγοντας να κοιτάξει τους παρισταμένους. Τι διαβάζουμε τότε στο πρόσωπό του;"

Κ.Π.

Αυτό είναι το σκάνδαλο για το οποίο ο πολιτισμός δεν μπορεί να κάνει καμιά σωτήρια σκέψη. Το μόνο που γνωρίζει είναι να μη δείχνει το δρόμο, αλλά την απατηλή παράκαμψη,να μην προσφέρει τον ύπνο, αλλά το κρεβάτι, να δίνει βιβλία, όχι την αλήθεια. Ολόκληρος συγκροτεί ένα ζωτικό και μείζον ψευδός. Και ο ανά τους αιώνας ταξιδιώτης δε βρίσκει που να ξεκουράσει τον ίσκιο του.

Η κατάρρευση άρχισε ύπουλα, σαν όλες τις ψυχικές ασθένειες, και μάλιστα σε μιαν εποχή που ένιωθα σιδερένιος και χωρίς εκκρεμότητες. Καθόμουνα με κάποιον φίλο σε ένα πολυσύχναστο καφενείο του κέντρου και γλωσσοκοπανάγαμε, όπως κάνουν όλοι όσοι, πίνοντας καφέδες και χαζεύοντας τους περαστικούς, κλέβουν μερικές ώρες από το Θεό, όταν ξαφνικά μου ήρθε λες ο ουρανός σφοντύλι. Το φως χαμήλωσε σα να έγινε μερική έκλειψη και τα πράγματα ένα γύρο υπέστησαν μια ισχυρή καθίζηση.

Για τον Κωστή Παπαγιώργη τα βιβλία υπήρξαν ο πιο ζωτικός κι ακατάλυτος δεσμός του με τον κόσμο. Η ανακάλυψή τους, στην όψιμη εφηβεία του, έλαβε διαστάσεις αποκάλυψης. Ο έφηβος που βασανιζόταν απ’ το αίσθημα ότι είναι "υπεράριθμος", "καρέκλα με τρία πόδια", "ελαττωματικό ανταλλακτικό" ή "παιδί του Καιάδα" συνειδητοποίησε ότι δεν είναι μόνος, ότι μπορούσε να περιέχεται ολόκληρος στη γραφή ενός άλλου. Παράλληλα με τα καθαυτό δοκίμιά του, και με το στοχαστικό, βιωματικό και παιγνιώδες ύφος του, ο Κωστής Παπαγιώργης επισκόπησε για τέσσερις σχεδόν δεκαετίες (1975-2014), την εγχώρια πνευματική ζωή με κριτικά άρθρα και σημειώματα στον περιοδικό και ηλεκτρονικό τύπο (Το Δέντρο, Κριτική και Κείμενα, Πλανόδιον, Αθηνόραμα, Ο κόσμος του Επενδυτή, Lifo και αλλού). Ο ανά χείρας τόμος παρουσιάζει για πρώτη φορά μιαν εκτεταμένη επιλογή κειμένων του για την παλιότερη και σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία. Συγχρόνως, εγκαινιάζει την εκδοτική σειρά Τα βιβλία των άλλων που πρόκειται να φιλοξενήσει, σε διαδοχικούς τόμους θεματικά διαρθρωμένους, ένα σημαντικό μέρος της παπαγιωργικής κριτικής για το έργο νεότερων Ελλήνων στοχαστών, την ξένη πεζογραφία, τη φιλοσοφία και την ιστοριογραφία.