Λογοτεχνία

Τα παράτησε όλα η Πελαγία από ανάγκη. Μαθηματικά, έρωτες, κοριτσίστικες απλές φαντασιώσεις, την πολυτέλεια να ονειρεύεται... Όλα. Έπρεπε να δουλέψει, για να βοηθήσει την οικογένεια να μεγαλώσει τα δύο αδέρφια της, που ήρθαν με καθυστέρηση δέκα χρόνων. Όμορφα και αρτιμελή. Ακριβώς το αντίθετο από κείνη. Η Πελαγία ξέχασε πως -ήταν αδερφή τους κι έπαιξε ρόλο "ετεροθαλούς" μάνας, κι ας είχαν μάνα καθ' όλα άξια. Ο δικός της ρόλος καθορίστηκε από πολύ νωρίς. Δουλειά και μικρές ανάσες. Δουλειά και προσήλωση στην ασήμαντη καθημερινότητα. Και μια φαντασία που σκλήραινε με τον καιρό. Όταν πια η ζωή έδειχνε να 'χει πάρει τον δρόμο της -μια ύποπτη ευθεία που γίνεται καθεστώς μέσ' από την αποδοχή της -ήττας και των συμβιβασμών- συνέβη, σαν ακραίο καιρικό φαινόμενο, κάτι τόσο απρόσμενο, που ακύρωσε όλη της την πραγματικότητα. Ωστόσο υπερασπίστηκε με πείσμα τον επίπονα κατακτημένο τίτλο της "δεσποινίδος Πελαγίας" ως μοναδική της άμυνα. Εκείνο που δεν σκέφτηκε ποτέ -ήταν αυτό που οι τζογαδόροι τρελαίνονται να αποκαλούν "συνωμοσία της τύχης". Μια δύσκολη συναστρία ζωδίων, με μαθηματικό οίστρο και μια απέραντη γκάμα δοκιμασιών για κάθε επίλεκτο συνωμότη... Από κει και πέρα, όλα ήταν θέμα αισθηματικής αντοχής και σωστής διαχείρισης του φόβου για το άγνωστο.

Η χαρά της ζωής, πιστεύω, κρύβεται στους έντονους και σκληρούς αγώνες και νιώθω ικανοποίηση όταν μαθαίνω, όταν διδάσκομαι κάτι. Γι’ αυτό επέλεξα μια ασυνήθιστη περίπτωση, ωστόσο διδακτική και που αποτελεί εξαίρεση, μεγάλη εξαίρεση, που επιβεβαιώνει τον κανόνα και θα πλήξει τους λάτρεις του μπανάλ. Εκείνο όμως που πραγματικά θα αναστατώσει το απλοϊκό μυαλό είναι πως η υπόθεσή μου δεν είναι απλή και οι ερμηνείες ποικίλλουν. Κάθε περιστατικό της ζωής - και αυτό είναι μια πρόσφατη ανακάλυψη!- ανάγεται σε μια σειρά από αιτίες, περισσότερο ή λιγότερο συγκεκαλυμμένες.

ΤΑ ΕΡΓΑ ΠΟΥ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΙ σ αυτόν τον τόμο καλύπτουν όλο το εύρος της συγγραφικής πορείας της Βιρτζίνια Γούλφ. Η επιθυμία της, όπως τη διατύπωσε το 1908, να «συμβάλει στην αναμόρφωση του μυθιστορήματος και να συλλάβει χίλια δυό πράγματα που ακόμα ξεγλιστρούν, να τα περιλάβει στο σύνολό τους και να διαμορφώσει άπειρες παράξενες φόρμες», την ώθησε να πειραματιστεί καθ όλη τη διάρκεια της σταδιοδρομίας της όχι μόνο με το μυθιστόρημα αλλά και με ποικίλες μορφές του διηγήματος. Το 1917, σχολιάζοντας εκ νέου πόσο «υπερβολικά αδέξιο και ασφυκτικό» ήταν το μυθιστόρημα, προσέθετε : «Πιστεύω ότι θα πρέπει να επινοήσει κανείς μια εντελώς νέα μορφή. Ούτως η άλλως, είναι πολύ διασκεδαστικό να πειραματίζεσαι με αυτές τις μικρές φόρμες...».

Ο παρών τόμος περιέχει την πρώτη έκδοση της ανθολογίας Η Δεύτερη Μεταπολεμική Ποιητική Γενιά του Ανέστη Ευαγγέλου, με εισαγωγή του Γιώργου Αράγη (Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1994). Σκοπός του ανθολόγου ήταν να αποκατασταθεί, γραμματολογικά, ή δεύτερη μεταπολεμική ποιητική γενιά, επειδή η θέση της, ανάμεσα στην πρώτη και στην Τρίτη μεταπολεμική ποιητική γενιά, είχε αποσιωπηθεί. Σήμερα έχουμε το χρονικό περιθώριο να εκτιμήσουμε ότι ο σκοπός αυτός επιτεύχθηκε σε εξαιρετικό σημείο, αφού έκτοτε η συγκεκριμένη γενιά αναγνωρίστηκε και βιβλιογραφήθηκε ευρέως. Εκτός από την πρώτη έκδοση του 1994, η τωρινή έκδοση περιέχει, με φροντίδα του Γιώργου Αράγη, τα νεότερα στοιχεία τα οποία προέκυψαν από το 1993 ως το 2012. Συγκεκριμένα, προστέθηκε μια δεύτερη εισαγωγή, σύντομες σκιαγραφίες των ανθολογημένων ποιητών, εργογραφία, επιλογή κριτικογραφίας, μεταφράσεις ποιημάτων ή συλλογών σε ξένες γλώσσες και τέλος αναλογική ανθολόγηση των ποιημάτων. Έτσι, συμπληρωμένη η αρχική ανθολογία με νεότερα στοιχεία, παρέχει μια πληρέστερη εικόνα της δεύτερης μεταπολεμικής ποιητικής γενιάς.

ΕΝΑΣ ΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΟΙΗΤΡΙΕΣ

Το ότι με βασανίζουν οι λέξεις σημαίνει
πως κανείς δεν με βασάνισε ποτέ.
Τέτοια είναι η καλή τύχη που με σπρώχνει
προς τις ποιήτριες γιατί δεν ξέρω άλλες
που να αναμετριούνται με τη βία
της γλώσσας δείχνοντας τόση αφοσίωση
λες και μόνο αυτές γνωρίζουν τι σημαίνει
να πνίγεσαι με τις λέξεις σου.

Σε συνέχεια της πρώτης ποιητικής συλλογής Καλοκαίρι, το 2020, ο Ανδρέας Φλουράκης συμπληρώνει το μωσαϊκό του καλοκαιριού με ένα Δεύτερο καλοκαίρι, απαραίτητο και ευχάριστο, αν λάβει κανείς υπόψη την επικαιρότητα και τους αναπόφευκτους περιορισμούς. Το Δεύτερο Καλοκαίρι αποκαλύπτει με συγκίνηση, ειρωνεία και κάποτε σαρκασμό στιγμές της καθημερινότητας που αποδίδονται με έναν μοναδικό τρόπο, σαν να απαντώνται για πρώτη φορά, ταξιδεύοντας τον/την αναγνώστη/τρια. Ο γλωσσικός πλούτος και η σφαιρική απόδοση κάθε έννοιας από τον Ανδρέα Φλουράκη κυριαρχεί στην ποιητική συλλογή και καλεί για ανάγνωση και αναβίωση.

Κι όμως κινείται Σήκω μέρα. Νίψου έτοιμο το πρωινό σου σερβιρισμένος ο κόσμος φρέσκος μόλις τον έκοψαν από το δέντρο του ύπνου. Πάρε μαζί σου και τ όνειρό του για μεσημεριανό σου. Κράτα λίγο και για το σούρουπο θα πεινάσεις θα ναι τα τρόφιμα κλειστά. Μόνο συγκράτησε όσο μπορείς την επιδεικτική φιλάρεσκη εξάπλωσή σου. Αφού ξέρεις η πίσω μεριά ενός βουνού ένα φού να σου κάνει έσβησες πας.

Γνωρίζουμε τον χρόνο (1842) και τον τόπο (Ληξούρι), δεν γνωρίζαμε όμως ποιός ευαίσθητος συλλογέας δημοτικών τραγουδιών ήταν ο δημιουργός της χειρόγραφης συλλογής που μόλις τώρα έρχεται για πρώτη φορά στο φώς. Καθαρό και φροντισμένο το χειρόγραφο, πιστοποιεί ότι επρόκειτο για άνθρωπο λόγιο, ικανό να μεθοδεύσει τη συλλογή του υλικού του, την ταξινόμηση του και την αποτύπωση του στο χαρτί. Ικανό επίσης να σχολιάσει με φιλολογική γνώση και καλλιτεχνική ευαισθησία τους στίχους που επιμελώς είχε συγκεντρώσει.Η φιλολογική έρευνα, που θεμελιώθηκε στη συσχέτιση μαρτυριών φιλολογικού και ιστορικού χαρακτήρα και στον συγκριτικό έλεγχο χειρογράφων, απέδειξε ότι ο συντάκτης της συλλογής ήταν ο ποιητής και πεζογράφος Ανδρέας Λασκαράτος(1811-1901), δεινός αλλά και τερπνός χλευαστής της θρησκοληψίας. Στο σχολείο είχε δάσκαλο τον Ανδρέα Κάλβο. Στα χρόνια που σπούδαζε στην Κέρκυρα, βρέθηκε στον κύκλο του Σολωμού. Η πνευματική μαθητεία του στον μεγάλο Ζακύνθιο είναι πιθανό να του προκάλεσε το βαθύ ενδιαφέρον για τα δημοτικά τραγούδια, προς συλλογή των οποίων ταξίδεψε το 1845 στο Μεσολόγγι, την Πάτρα, την Αθήνα, τη Σύρο και την Κρήτη.Ήδη όμως το 1842 είχε έτοιμο και καθαρογραμμένο ένα χειροποίητο βιβλίο που τελικά έγινε διπλό, μια και το 1844, στην Κέρκυρα, ενσωματώθηκε στο αρχικό ένα μικρότερο. Τη συλλογή την απαρτίζουν περί τα 380 τραγούδια, τετράστιχα τα περισσότερα, ερωτικά, σατιρικά, αστεία, αλλά και τσακίσματα και έμμετρα γνωμικά. Και μάλιστα, όπως σημειώνει στον τίτλο ο ίδιος ο συλλογέας, τα τραγούδια είναι "μαζευμένα από τους τραγουδιστάδες", ώστε να εξασφαλιστεί η αυθεντικότητα τους.Η ανά χείρας έκδοση της Συλλογής Λασκαράτου προσφέρει τη δυνατότητα να απολαύσουμε ξανά την "ωραία απλότητα" των δημοτικών μας τραγουδιών, την ερωτική τους ευθύτητα και αμεσότητα, το σπιρτόζικο πνεύμα τους, τη διαυγή επιγραμματικότητα τους. Την αξία του μεταθανάτιου δώρου του Κεφαλλονίτη συγγραφέα τη μεγεθύνει το γεγονός ότι ανάμεσα στα τραγούδια που αποθησαύρισε δεν είναι λίγα όσα δεν απαντούν σε κατοπινές συλλογές δημοτικών τραγουδιών. Για παράδειγμα, το εξής τετράστιχο, που πλάστηκε το 1833:Άρχοντες, μεταλάβετε/και ξεμολογηθείτε κι εμάς τους μαύρους τους φτωχούς / να μας ξεφορτωθείτε."Η σάτιρα είναι νοστιμότατη και φυσικότατη" σχολιάζει ο Λασκαράτος. Με το δίκιο του.

Γερμανία του ογδόντα. Πέρασαν κιόλας σχεδόν δέκα χρόνια. Κρανίου τόπος. Καμιά φωνή στην κορυφή του. Μεθυσμένες μόνο νυκτόβιες κραυγές και γαβγίσματα σκύλων. Ταβέρνα "Ο Σωκράτης". Ταβέρνα "Ο Διόνυσος". Σουβλάκι γύρος, εκλογές στην κοινότητα, στην εκκλησία θα ψήσουν αρνιά κι αυτή την Ανάσταση. Πρώτο τραπέζι ο πρέσβης, ο στρατιωτικός ακόλουθος, ο δεσπότης. Πίσω οι λοιποί ευσεβείς. Πιο πίσω μερικοί Γερμανοί περίοικοι να χαζεύουν και να χειροκροτούν, έκθαμβοι από το μεγαλείο της Ελλάδας, τα κορίτσια που χορεύουν ντυμένα με εθνικές ενδυμασίες και μιλάνε μεταξύ τους γερμανικά. Απολαμβάνουμε όλοι το ελληνικό Πάσχα. Τα στριμμένα μου άντερα βγάζω από μέσα μου και στεγνώνω έξω στο λαμπρό σου ήλιο, Κύριε. Θα φτιάξω όπως κάθε χρόνο την καθιερωμένη μου μαγειρίτσα. Παίρνω νερό της θάλασσας και τα περνάω πρώτο χέρι. Παίρνω νεράκι της βροχής και τα ξεβγάζω. Τα αφήνω να βράσουν καλά μες στο αίμα μου. Εναποθέτω με ευλάβεια την πιατέλα στο τραπέζι. Τρώνε με βουλιμία. Φάγετε, πίετε, λέγω. Τούτο εστί το τέλος μου...