Ελληνικά

Ο Φιόντορ Ντοστογιέφσκι βαδίζει για λίγο στα χνάρια του Νικολάι Γκόγκολ κι από τη σατιρική του πένα ξεπηδούν δύο νουβέλες αντάξιες της "Μύτης" και του "Ημερολόγιου ενός τρελού": ο αγαπημένος του ελληνικού κοινού "Κροκόδειλος", με τις αλλεπάλληλες θεατρικές διασκευές, και ο λιγότερο γνωστός αλλά αριστουργηματικός "Μπομπόκ". Σε αυτές, η ψυχογράφηση των ηρώων επιχειρείται μέσα από μια φαιδρή οπτική, ο ρεαλισμός γίνεται γκροτέσκος, οι διάλογοι ηχούν σπαρταριστοί, τα ήθη κι οι νοοτροπίες δεν σκιαγραφούνται απλώς αλλά διακωμωδούνται, ενώ ο ντοστογιεφσκικός αντι-ήρωας αποκτά το σωσία του. Την παρούσα έκδοση συμπληρώνουν δύο ακόμα κείμενα του Ντοστογιέφσκι: ο Πρόλογος στον Κροκόδειλο, που ο ίδιος ο Φιόντορ Μιχάιλοβιτς αποφάσισε αργότερα να παραλείψει (για λόγους πιθανότατα μη καλλιτεχνικούς), καθώς και το άρθρο "Επί προσωπικού", το οποίο δημοσιεύθηκε στο Ημερολόγιο ενός συγγραφέα και ρίχνει φως στο τεράστιο λογοτεχνικό σκάνδαλο που ξέσπασε γύρω από τον Κροκόδειλο. Πέραν δε του εκτενούς επιμέτρου, το επιπλέον πληροφοριακό υλικό που περιλαμβάνεται στην έκδοση συνθέτει ένα ιδιότυπο πορτρέτο τού Ντοστογιέφσκι, το οποίο καταδεικνύει τη θέση του μεγάλου κλασικού στη ρωσική πεζογραφική παράδοση κι αποκαλύπτει τις σχέσεις του με τους λογοτέχνες της εποχής του.

Δέκατο έκτο βιβλίο ενός δημιουργού που γνωρίζει γράμματα, κι αυτή τη γνώση του τη διαχέει παντού: προπαντός στη διεύθυνση του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τραπέζης. Ομως, ποτέ δεν έπαψε να επιστρέφει στους δρόμους Ατθίδων, Εσπερίδων, Χαροκόπου, Ρήγα Φεραίου, Ιωάννου Μεταξά, στο υπέροχο, καθότι αυτοβιογραφικό, ειλικρινές ποίημα που αρχίζει με τον στίχο: «Και να, το σπίτι πάνω από το φούρνο». Ο «Κρότος του χρόνου» είναι ένας φόρος τιμής στην έννοια της νοσταλγίας, αλλά και η νοσταλγία ως λίκνισμα στη μνήμη της παιδικής και εφηβικής ηλικίας. Στα πενήντα πέντε του δεν θέλει να ξεπουλήσει τον παλαιό του εαυτό, γιατί πλέον ο χρόνος μετράει αντίστροφα και δεν υπάρχει η πολυτέλεια ότι το αύριο θα επιβραβεύσει ακόμη και το λάθος σου. Καθαρότητα ζητάει κι αν την επιθυμεί πολύ, θα την έχει. Οι επιθυμίες μας πραγματοποιούνται όταν δεν διαπραγματευόμαστε το πιο φωτεινό κομμάτι του εαυτού μας.

Ο Ομέρ Σεϋφεττίν, εισηγητής του μοντέρνου διηγήματος στην τουρκική λογοτεχνία, βίωσε ως ευαίσθητος παρατηρητής την κρίσιμη για τη γειτονική χώρα ιστορική συγκυρία της μετάβασης από την πολυεθνική Οθωμανική Αυτοκρατορία στο τουρκικό εθνικό κράτος. Η δύσκολη, γεμάτη αντιφάσεις εποχή του πρόσφερε την πρώτη ύλη και η μαστοριά του τη μετέτρεψε σε συγκινητικές, χαριτωμένες ή ενίοτε βίαιες ανθρώπινες ιστορίες.

Τα αφηγήματα της συλλογής παρουσιάζουν ποικίλες όψεις του κοινωνικού και πολιτικού βίου του τουρκικού λαού.Ο συγγραφέας, με λιτό και ζωντανό ύφος, γλώσσα απλή και συνάμα πλούσια και θερμή, δημιουργεί αριστοτεχνικά έναν διαφορετικό κόσμο σε κάθε του διήγημα. Άλλοτε με την ειρωνεία και το χιούμορ, άλλοτε με το δράμα και την τραγικότητα,αφηγείται τις περιπέτειες των ηρώων του μεσυναρπαστική αμεσότητα.

Στη συλλογή περιλαμβάνονται τα ακόλουθα διηγήματα: "O όρκος", "Η κληρονομιά", "Τα ψηλά τακούνια", "O κρυφός ναός", "Μια ευχή για τους βατράχους", "Ένα αλλιώτικο βασανιστήριο", "Η βόμβα" και "Το καφτάνι με τα ροζ μαργαριτάρι".

Όταν ο νεαρός φοιτητής Αλεσάντρο Φοντάνα εξαφανίζεται ξαφνικά από την Μπολόνια, η μητέρα του ζητάει τη βοήθεια του Γκαμπριέλε Αμπιάτι, παλιού της γνωστού και ερασιτέχνη ντετέκτιβ. Ο Γκαμπριέλε με τη βοήθεια του φίλου του, Νικόλα Μιλάνο, αναζητούν την τύχη του νεαρού σε μια σκοτεινή κι εχθρική Ιταλία, μέχρι που ένας γνωστός συγγραφέας αστυνομικής λογοτεχνίας εκδίδει το τελευταίο του μυθιστόρημα. Το βιβλίο θα κινητοποιήσει έναν ολόκληρο μηχανισμό αντιδράσεων αφού φαίνεται να ξεθάβει θανάσιμα μυστικά, καλά κρυμμένα μέχρι τότε, μιας τρομοκρατικής ομάδας που έδρασε στο Μιλάνο τα ταραγμένα χρόνια της δεκαετίας του ’70, και να σχετίζεται άμεσα με την εξαφάνιση του Αλεσάντρο.

Ο "Κρυφός πυρήνας των Ερυθρών Ταξιαρχιών" είναι μια καταβύθιση στα μολυβένια χρόνια, με τις πολιτικές ανακατατάξεις, τα κλασικά αυτοκίνητα, τα μικρά μουσικά γκρουπ προγκρέσιβ, την αμφισβήτηση, αλλά κυρίως με τη σκιά των τρομοκρατικών ομάδων...

Η εκδίκηση και το αίμα θα έχουν τον πρώτο λόγο σ’ αυτή τη νέα υπόθεση του Νικόλα Μιλάνο και του Γκαμπριέλε, ηρώων της "Χαμένης Βιβλιοθήκης του Δημητρίου Μόστρα".

Ο Κρυφός συνταξιδιώτης είναι ένα από τα πιο γνωστά και πολυσυζητημένα έργα του Τζόζεφ Κόνραντ. Σε αυτή την ναυτική ιστορία που εξελίσσεται στον Κόλπο του Σιάμ, σαν βασικοί πρωταγωνιστές εμφανίζονται δύο πρόσωπα: ο καπετάνιος του πλοίου (το όνομα του οποίου δεν αναφέρεται πουθενά) και ο Λέγκατ, ο ξαφνικά εμφανιζόμενος συνταξιδιώτης του. Τα γεγονότα που διαδραματίζονται και η αινιγματική μεταξύ τους σχέση δημιουργούν ηθικά και υπαρξιακά διλήμματα και στα δύο πρόσωπα της ιστορίας μας, όπως συμβαίνει πάντοτε στον οποιονδήποτε τολμήσει να διασχίσει τη γραμμή ανάμεσα στο καλό και στο κακό. Η αφήγηση του συγγραφέα γίνεται σε πρώτο πρόσωπο και για την υπόθεση της ιστορίας έχουν δοθεί πολλές και διαφορετικές ερμηνείες, ενώ δεν είναι σαφές εάν ο κρυφός συνταξιδιώτης είναι υπαρκτό πρόσωπο, ή μια προβολή της φαντασίας, μια "εναλλακτική" προσωπικότητα, ή ο "άλλος του εαυτός" που αντιπροσωπεύει τις φοβίες ή τις επιθυμίες του αφηγητή. Τα πρόσωπα στην ιστορία μας είναι δύο ή μήπως το δεύτερο πρόσωπο είναι μια προβολή της φαντασίας του αφηγητή, πράγμα που μπορεί να συμβαίνει και στη ζωή;

"Ορισμός του Κυβισμού. Οι αισθητικές του αρχές": Είναι αρκετά δύσκολο να ορίσουμε τόν Κυβισμό μ' έναν γενικό τρόπο, καθώς είναι πράγματι πολυσύνθετος και δεν αποκλείει αντιφάσεις και παραδοξολογίες. Ο Κυβισμός δεν έπαψε να εξελίσσεται. Και χωρίς να υιοθετήσουμε τη λεπτομερειακή ταξινόμηση του Απολλιναίρ για παράδειγμα, πού τόν υποδιαιρεί σε τέσσερις περιόδους, θα διακρίνουμε εντούτοις μετά τόν Κυβισμό του Σεζάν των πρώτων χρόνων, δύο μεγάλες περιόδους: τόν Αναλυτικό Κυβισμό και τόν Συνθετικό Κυβισμό, πού θα ορίσουμε στο Κεφάλαιο III, όταν θα αναφερθούμε στο ιστορικό του κινήματος. Το ιστορικό του κινήματος και τούς δημιουργούς του θα τα μελετήσουμε στο Κεφάλαιο IV. Θα προσπαθήσουμε πάντως εδώ να επισημάνουμε μια αισθητική. Όμως οι αρχές της θα βρίσκουν εφαρμογή πότε στη μία και πότε στην άλλη απ' αυτές τις περιόδους. Το 'ίδιο θα συμβαίνει κι όταν θα μιλάμε για τεχνικά προβλήματα. Ας προσθέσουμε τέλος, ότι κάθε ζωγράφος έχει ένα προσωπικό τρόπο αντίληψης και ερμηνείας του Κυβισμού, σύμφωνα με την ιδιοσυγκρασία του. Ο Κυβισμός -πού γεννήθηκε μεταξύ 1907 και 1908- αποτελεί μια επανάσταση στον τρόπο με τόν όποιον βλέπουμε, ή μάλλον στον τρόπο με τόν όποιον αντιλαμβανόμαστε. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι κυβιστές ζωγράφοι δεν βλέπουν πια με τα μάτια τους, κατά τόν παραδοσιακό, δηλαδή, τρόπο. Εξάλλου δεν ενδιαφέρονται γι' αυτά πού τούς προσφέρει η φύση. Κι αυτό επειδή βλέπουν "με το πνεύμα", σύμφωνα με την αντίληψη πού έχουν για το αντικείμενο ή για το πρόσωπο πού αναπαριστούν. Δεν αποδίδουν πια την εξωτερική εμφάνιση, αλλά αναπαριστούν την ουσία, αυτό πού ξέρουν ότι υπάρχει. Αυτό οδηγεί σε μια εποχή κοσμογονίας στη ζωγραφική τέχνη, σε μια χωρίς προηγούμενο ρήξη, όσον άφορα την άποψη για τόν κόσμο, πού είχε κληροδοτηθεί από την Αναγέννηση.

Πώς συμβαίνει και σε μια εποχή υποτιθέμενου θριάμβου της επιστήμης, ένας διαρκώς μεγαλύτερος αριθμός ανθρώπων να παραδίδονται χωρίς ­αντίσταση στις πιο ακραίες μορφές ανορθολογισμού και ψευδοεπιστήμης; Και πώς συμβαίνει επίσης, η πιο επιτυχημένη επιστημονική θεωρία όλων των εποχών ‒η κβαντομηχανική‒ να χρησιμοποιείται σήμερα ως το κατ᾽ εξοχήν εργαλείο χειραγώγησης και εξαπάτησης εκατοντάδων εκατομμυ­ρίων ανθρώπων σε όλο τον κόσμο, κάτω από τη «σημαία» της περίφημης Νέας Εποχής (New Age) και του ανατολικού μυστικισμού που πάει μαζί της; Και μάλιστα η «βιομηχανία» αυτή να έχει την ενεργό υποστήριξη ενός αυξανόμενου αριθμού πανεπιστημιακών καθηγητών στις ΗΠΑ και όχι μόνο; Πώς τελικά συνέβη και, ενώ η επιστημονική επανάσταση του 17ου αιώνα οδήγησε στον Διαφωτισμό, στην κατάργηση των «ελέω θεού» καθεστώτων και τελικά στην εγκαθίδρυση των δημοκρατικών πολιτευμάτων, η επιστημονική επανάσταση των αρχών του 20ού αιώνα να βρίσκει σήμερα απέναντί της ένα διογκούμενο ρεύμα εχθρότητας απέναντι στο ίδιο το πνεύμα της επιστήμης; Μια βαθιά εχθρότητα της ίδιας φύσεως με εκείνη της Καθολικής Εκκλησίας απέναντι σε ό,τι εκπροσωπούσε ο Γαλιλαίος; Τη στήριξη στην εμπειρία και τον ορθό λόγο ως τη μόνη έγκυρη πηγή γνώσης για τον φυσικό κόσμο; Και είναι άραγε τυχαίο ότι αυτή η διανοητική εχθρότητα προς τη θεμελιώδη επιστήμη και τον Δια­φωτισμό, που βρίσκεται σήμερα σε έξαρση στις δημοκρατικές χώρες ‒αλλά και η μαζική απήχηση του ανορθολογισμού και της ψευδοεπιστήμης‒, έχει χτυπητές ομοιότητες με αντίστοιχα φαινόμενα που κυριάρχησαν στη μεσοπολεμική Γερμανία; Τελικά, γιατί η θεμελιώδης επιστήμη άνθησε ‒σύμφωνα με τον ιστορικό της επιστήμης Τόμας Κουν‒ «μόνο στους πολιτισμούς που προέρχονται από την αρχαία Ελλάδα»; Δηλαδή μόνο στους πολιτισμούς που πήραν πάνω τους το στοίχημα της δημοκρατίας και το έφεραν ώς εδώ; Και αν όντως επιστήμη και δημοκρατία πήγαιναν πάντα μαζί, μήπως η εχθρότητα προς την επιστήμη ‒η εχθρότητα όχι προς τις τεχνολογικές εφαρμογές της, αλλά προς το ίδιο το πνεύμα της επιστήμης, τον ριζικό αντιδογματισμό της‒ ήταν πάντα ένα κακό σημάδι για το μέλλον της δημοκρατίας της ίδιας; Τούτο το βιβλίο γράφτηκε κυρίως για να υποστηρίξει τη βασιμότητα ­αυτών των ερωτημάτων, με τα αναγκαία τεκμήρια, και απλώς να υπαινιχθεί πιθανές απαντήσεις τους. Απευθύνεται σε κάθε ανήσυχο πολίτη του καιρού μας.

Ο "Κύκλος με την Κιμωλία" ανέβηκε για πρώτη φορά στο Παρίσι το 1954, κατακυρώνοντας και επίσημα την αναγνώριση και ακτινοβολία του Μπέρτολτ Μπρεχτ στο διεθνές κοινό. Η παρούσα μετάφραση του Οδυσσέα Ελύτη παρουσιάστηκε το 1957 από το Θέατρο Τέχνης, σε σκηνοθεσία Κάρολου Κουν και μουσική του Μάνου Χατζιδάκι. Ο Ελύτης αναφέρει πως "το παραμυθένιο υπόβαθρο του έργου και οι βαθύτατα ανθρώπινες στιγμές του μου έδωσαν μια χαρά που θα ήθελα, μέσα από τη δική μου αίσθηση, να τη μεταδώσω και στους αναγνώστες".

Στα φοβερά χρόνια της γεζόφσινα, πέρασα δεκαεπτά μήνες περιμένοντας στην ουρά, μπροστά στις φυλακές τον Λένινγκραντ. Μία μέρα, κάποιος με «αναγνώρισε». Τότε, μια γυναίκα που στεκόταν πίσω μου και δεν είχε ακούσει βέβαια ποτέ της το όνομά μου, ξύπνησε από την άκαμπτη νάρκη όπου πέφταμε όλοι μας και με ρώτησε με τα μελανιασμένα χείλη της, σκύβοντας στ' αυτί μου (εκεί, όλοι μίλαγαν ψιθυριστά):
-Κι αυτό μπορείτε να το περιγράψετε;
Κι εγώ της είπα:
-Μπορώ.
Τότε, κάτι σαν χαμόγελο γλίστρησε πάνω σε αυτό που ήταν κάποτε το πρόσωπό της.
1η Απριλίου 1957 Λένινγκραντ

Δέκα ζευγάρια σε μια ιδιότυπη σκυταλοδρομία σεξουαλικών συναντήσεων. Η αποπλάνηση, η ερωτική συνεύρεση, ο αποχωρισμός εναλλάσσονται σε διαδοχικές σκηνές, όπου δέκα ζευγάρια, εκπρόσωποι όλων των κοινωνικών τάξεων στη Βιέννη του 19ου αιώνα και εγκλωβισμένοι σε έναν φαύλο κύκλο εξαπάτησης και αυταπάτης, δοκιμάζουν τα όρια που θέτουν οι κοινωνικές και οικογενειακές συμβάσεις. Το διάσημο σε όλη την Ευρώπη σπονδυλωτό έργο του κυριότερου εκπρόσωπου του βιεννέζικου μοντερνισμού Άρτουρ Σνίτσλερ, που προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων και κυνηγήθηκε από τη λογοκρισία της εποχής για προσβολή των ηθών, μέσα από το χιούμορ και την πρόκληση θέτει σε αμφισβήτηση πολλές από τις αξίες της ευρωπαϊκής αστικής τάξης, τολμώντας μια βαθιά τομή στην ψυχολογία των σχέσεων και την ανθρώπινη σεξουαλικότητα.